Journal of new century innovations

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/ 

Volume–28_Issue-1_May_2023 
223 
6.
Valyutaning salbiy kursdagi farki zarar sifatida 80/4 "Moliya-viy faoliyatdan 
ko‘rilgan foyda va zararlar" schotida aks ettiriladi. 
7.
Valyutaning qolgan 85%i "Tranzit valyuta" schotidan joriy valyuta schotiga 
o‘tkaziladi. Korxonalar muomalalarini tartibga soluvchi qonunga muvofiq O‘zbekiston 
Respublikasining ichki valyuta bozoridan qonunda ruxsat etilgan maqsadlar uchun chet 
el valyutasini tegishli banklar orqali sotib olishlari mumkin. Korxonaning bankga chet 
el valyutasini sotib olish to‘g‘risidagi iltimosi zayavka orqali rasmiylashtiriladi. Chet 
el valyutasini olish buxgalteriya hisobi schotlarida quyidagicha sxemada aks ettirilgan. 
56 "Pul hujjatlari" schoti korxona kassasidagi pul hujjatlari (pochta markalari, 
davlat boji markalari, veksellar haqi to‘langan aviapattalar, dam olish uylariga va 
sanatoriyalarga haqi to‘langan yo‘llanmalar va hokazolarning) mavjudligi va harakati 
haqidagi axborotni umumlashtirishga mo‘ljallangan. Pul hujjatlari 56 "Pul hujjatlari" 
schotida nomli qiymati bo‘yicha hisobga olinadi va ularning analitik hisobi pul 
hujjatlarining turlari bo‘yicha yuritiladi. 57 "Yo‘ldagi jo‘natmalar" schoti yo‘ldagi 
milliy va xorijiy valyutalardagi pul mablag‘lari (o‘tkazmalarning) ya’ni korxonaning 
hisob-kitob schoti yoki boshqa schotida qayd etish uchun banklar kassalarida omonat 
kassalarga yoki pochta bo‘linmalari kassalariga kiritilgan, lekin hozircha belgilangan 
maqsad bo‘yicha qayd etilmagan pul summalari (asosan savdo tushumi)ning 
mavjudligi va harakati haqidagi axborotni umumlashtirish uchun mo‘ljallangan. Bank 
muassasalari, omonat kassalari pochta bo‘linmalarining kvitansiyalari tushumni bank 
inkassatorlariga topshirish uchun ilova qilinadigan qaydnomalar nusxalari va shu 
kabilar summalarni (masalan, tushumni topshirishda) "Yo‘ldagi jo‘natmalar" schoti 
bo‘yicha hisobga olish uchun asos buladi. 
Xorijiy valyutalardagi pul mablag‘lari (o‘tkazmalarning) harakati 57 "Yo‘ldagi 
jo‘natmalar" schotida alohida tarzda hisobga olinadi. Shunday qilib, pul mablag‘larini 
yuqorida ko‘rsatilgan tartibda taftish va nazorat olib borish korxonaning pul 
mablag‘larining samarali foydalanish imkoniyatini yaratadi. Korxonaning iqtisodiy 
samaradorligini oshirish nafaqat ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini va 
miqdorini oshirish va ularning yuqori baholarga sotish balki mavjud ishlab chiqarish 
resurslaridagi eng avvalo pul mablag‘laridagi samarali foydalanish hisobiga ham 
erishish mumkin. Buning uchun esa korxonalardagi pul mablag‘larining harakati 
ularning kelib tushishi va sarflanishi to‘g‘risidagi ma’lumotlarga ega bo‘lish alohida 
ahamiyatga egadir. Ushbu vazifa esa eng avvalo pul mablag‘larini hisobga oluvchi 
buxgalteriya hisobining schotlari, ularning subschotlari va analitik schotlarida 
shakllanadigan ma’lumotlarni yakni korxonani boshqarish uchun zaruriyligi nuqtai-
nazardan yig‘ish qayta ishlash va saqlashni tashkil qilish alohida ahamiyatga ega. Shu 
nuqtai-nazardan 
qaraganda 
pul 
mablag‘larining 
amaldagi 
hisob 
tizimini 
takomillashtirish zaruriyati vujudga kelmoqda. Chunki amaldagi hisob tizimi real 
iqtisodiyot davrida bo‘lib hozirgi bozor munosabatlari talablariga deyarli to‘la javob 

---