Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги



Yüklə 2,56 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/173
tarix21.12.2023
ölçüsü2,56 Mb.
#189062
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   173
Xo\'jalik (tadbirkorlik) huquqi (B.Ibratov, I.Nasriyev)

To`liq shirkat
Fuqarolik kodeksi hamda “Xo`jalik shirkatlari 
to`g`risida”gi qonunga muvofiq yuridik shaxs hisoblanadi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi


Xo`jalik shirkati to`liq shirkat bo`lishligi uchun, uning ishtirokchilari 
o`z o`rtalarida tuzilgan shartnomaga muvofiq shirkat nomidan tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug`ullanishlari hamda uning majburiyatlari bo`yicha 
o`zlariga qarashli butun mol-mulki bilan javob berishlari lozim. To`liq 
shirkatning holati ishtirokchilarning soni uncha ko`p bo`lmagan tijorat 
tashkilotlariga 
ko`proq 
mos 
keladi. 
To`liq 
shirkatda 
uning 
ishtirokchilarining soni cheklanmagan, biroq uni tasis etish uchun kamida 
ikki ishtirokchi bo`lishi shart. Agarda qandaydir sabablar tufayli to`liq 
shirkat faqatgina yagona ishtirokchidan iborat bo`lib qolsa, mazkur holat 
yuz bergan vaqtdan boshlab olti oy muddat ichida mazkur to`liq shirkatga 
yangi to`liq sheriklar qabul qilinib, u saqlab qolinishi yoki unga hissa 
qo`shuvchi azo topilib, u kommandit shirkatga aylantirilishi yoxud 
tugatilishi lozim. Mazkur holatda to`liq shirkat yagona ishtirokchi bilan 
xo`jalik jamiyatiga aylantirilishi mumkin. To`liq shirkatni tasis etish 
xo`jalik jamiyatini tasis etishdan ko`ra birmuncha osonroqdir, ammo to`liq 
shirkatning o`ziga xos “kamchiligi” mavjud. Bu, shirkat ishtirokchilarini 
shirkat majburiyatlari bo`yicha o`zlariga qarashli bo`lgan butun mol-
mulklari bilan solidar tarzda, subsidiar tarzda javobgar bo`lishligidir. 
Demak, to`liq shirkatning qarzini qoplash uchun mol-mulki yetarli 
bo`lmasa, undiruv shirkat ishtirokchilarining mulkiga qaratilishi mumkin. 
Xo`jalik jamiyatlarida esa ishtirokchilar uning majburiyatlari bo`yicha 
faqatgina ustav kapitaliga qo`shgan hissalari qiymati doirasida javobgar 
bo`ladilar. 
To`liq shirkat ishtirokchilari javobgarligining solidar xususiyati 
shundan iboratki, bunda shirkatning kreditori mulkiy talabni shirkat 
ishtirokchilarining barchasiga yoki bo`lmasa ularning istalgan biriga 
qo`yishi mumkin. 
To`liq shirkatning ishlarini boshqarish barcha ishtirokchilarning 
o`zaro kelishuviga muvofiq amalga oshiriladi. Shirkatning tasis 
shartnomasida boshqa qoida nazarda tutilgan bo`lmasa, shirkat faoliyati 
bilan bog`liq masalalarni hal etishda har bir ishtirokchi bitta ovozga ega 
bo`ladi, yani ishtirokchilar ustav kapitaliga qancha hissa qo`shganligidan 
qatiy nazar ular boshqaruvda tengdirlar. 
Shirkatning ishtirokchisi undan o`z erki bilan chiqib ketishi mumkin. 
Cheklanmagan 
muddatga 
tasis 
etilgan 
to`liq 
shirkatdan 
uning 
ishtirokchilarini o`z xohishi bilan chiqib ketishini qonun man etmaydi. 
Ishtirokchi shirkatdan chiqib ketganligi to`g`risida hech kimga hisobot 
berishi shart emas, biroq u uch oy oldin bu haqda shirkatni xabardor qilishi 
lozim bo`ladi. Agarda to`liq shirkat muayyan muddatga tuzilgan bo`lsa, 
www.ziyouz.com kutubxonasi


ishtirokchini undan muddatidan avval chiqib ketishiga uzrli sabab 
bo`lgandagina yo`l qo`yiladi. Uzrli sabablar ro`yxati esa tasis 
shartnomasida belgilab qo`yilgan bo`lishi lozim. 
To`liq shirkatning ishtirokchilari yetarli asoslar mavjud bo`lganda 
o`z majburiyatlarini jiddiy ravishda buzayotgan hamda shirkat faoliyatida 
yetarli darajada ishtirok etmayotgan sheriklarni sud orqali uning tarkibidan 
chiqarib yuborishlari mumkin. 
To`liq shirkatning huquqiy holatining asosiy xususiyatlaridan biri 
shuki, undan chiqib ketayotgan ishtirokchilar chiqib ketayotgan yil uchun 
hisobot tasdiqlangan vaqtdan boshlab ikki yil ichida shirkatning 
majburiyatlari bo`yicha boshqa ishtirokchilar bilan bir qatorda solidar 
tarzda subsidiar javobgar bo`lishadi. 
Ulushni o`tkazish yoki merosni qabul qilish tufayli to`liq shirkatga 
qabul qilingan ishtirokchilar uning avvalgi majburiyatlari bo`yicha boshqa 
ishtirokchilar bilan bir qatorda javobgar bo`ladilar. To`liq shirkat tasis 
etilgandan so`ng unga azo bo`lgan ishtirokchi faqatgina u sherik bo`lib 
kirgan vaqtdan boshlab vujudga kelgan majburiyatlar uchun javobgar 
bo`ladi. 
To`liq shirkat qonun hujjatlariga muvofiq ravishda qayta tashkil 
etiladi. To`liq shirkat qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslar vujudga 
kelgan taqdirda, shuningdek u yagona ishtirokchidan iborat bo`lib qolgan 
hollarda tugatiladi.
Shirkat nomidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan hamda 
shirkatning majburiyatlari bo`yicha o`zlarining butun mol-mulklari bilan 
javob beradigan ishtirokchilar (to`liq sheriklar) bilan bir qatorda shirkat 
faoliyati bilan bog`liq zarar uchun o`zlari qo`shgan hissalar doirasida 
javobgar bo`ladigan hamda shirkat tomonidan tadbirkorlik faoliyatini 
amalga oshirishda qatnashmaydigan bir yoki bir necha ishtirokchilar (hissa 
qo`shuvchi, kommanditchi) mavjud bo`lsa, bunday shirkat kommandit 
shirkat hisoblanadi. 
Kommandit shirkat o`zining huquqiy xususiyatlari bilan ham to`liq 
shirkatga, ham xo`jalik jamiyatlariga o`xshab ketadi. Shuning uchun uni 
to`liq shirkat bilan xo`jalik jamiyati oralig`idagi yuridik shaxs desa ham 
bo`ladi. Shuning uchun ham to`liq sheriklar bilan bog`liq munosabatlar 
to`liq shirkatga oid normalar bilan tartibga solinadi. Kommandit shirkatni 
ham to`liq shirkat kabi ishtirokchilarning soni uncha ko`p bo`lmagan 
tijorat tashkilotlariga o`xshatish mumkin. Bunda ishtirokchilarning eng 
kam miqdori ikki shaxs (bitta to`liq sherik, bitta kommanditchi)dan iborat, 
eng ko`p miqdori esa qonun bilan cheklanmagan. Kommandit shirkatdagi 
www.ziyouz.com kutubxonasi


to`liq sheriklar to`liq shirkatdagidek shirkatning nomidan xo`jalik 
faoliyatini amalga oshirishadi. 
Kommandit shirkatning tasis shartnomasi uning tasis hujjati bo`lib 
hisoblanadi. Tasis shartnomasida shirkatning xo`jalik faoliyatiga oid 
quyidagi masalalarning barchasi yoritilgan bo`lishi lozim: 
-kommandit shirkat tuzilayotganligi, uning maqsadi va faoliyat 
muddati; 
-muassislarning tarkibi; 
-shirkatning firma nomi va pochta manzili; 
-ustav fondining miqdori hamda uni tashkil etish tartibi; 
-har bir ishtirokchi ulushining miqdori; 
-ishtirokchilar tomonidan ulushni kiritish tartibi, miqdori va tarkibi; 
-shirkat ustav fondini kamaytirish yoki ko`paytirish tartibi; 
-shirkat faoliyatini boshqarish tartibi; 
-daromadni hamda zararni taqsimlash tartibi va qonun hujjatlariga 
zid bo`lmagan boshqa shartlar.
Kommanditchilar shirkat faoliyatini boshqarishga hamda uning 
nomidan faoliyat ko`rsatishga haqli emaslar. Shirkat nomidan vakolatnoma 
berilgan hollar esa bundan mustasno, shuning uchun ham kommanditchilar 
shirkat faoliyatida passiv ishtirok etadilar. Biroq kommanditchi to`liq 
shirkatga nisbatan muayyan ustunliklarga ega, yani birinchidan, uning 
shirkat majburiyatlari buyicha javobgarligi qo`shgan hissasi bilan 
cheklangan bo`lsa; ikkinchidan, shirkat tugatilayotganda kreditorlarning 
talabi qondirilgach, kommanditchilarning ham talabi qondiriladi. 
Agar kommandit shirkatning firma nomiga kommanditchining nomi 
qo`shilgan bo`lsa, u to`liq sherikka aylanadi hamda o`ziga tegishli bo`lgan 
barcha mol-mulklari bilan shirkat majburiyatlari bo`yicha javobgar 
bo`ladi. 
Yuqorida kommandit shirkat ayrim xususiyatlari bilan xo`jalik 
jamiyatiga o`xshab ketishligi aytilgan edi. Bu yerda kommanditchini 
xo`jalik jamiyati azosi yoki aksiyadordan farqini bilib olish katta ahamiyat 
kasb etadi. Agarda xo`jalik jamiyatining ishtirokchi (aksiyador)lari 
umumiy majlis orqali jamiyat boshqaruvida ishtirok etishsa, kommanditchi 
esa, shirkat boshqaruvida ishtirok eta olmaydi, balki uning faoliyatini 
nazorat qiladi, xolos. 
Kommandit shirkat kommanditchilarning barchasi undan chiqib 
ketganda yoki bo`lmasa to`liq shirkatni tugatish uchun asos bo`lgan 
holatlar vujudga kelganda tugatilishi mumkin. Kommandit shirkatda 
kommanditchilar qolmaganda, u to`liq shirkatga aylantirilishi mumkin. 
www.ziyouz.com kutubxonasi


Shuning uchun Fuqarolik kodeksining 58-moddasida yakka tadbirkorlar va 
(yoki) tijoratchi tashkilotlar to`liq shirkatlarning ishtirokchilari hamda 
kommandit 
shirkatlarda 
to`liq 
shirkatlar 
bo`lishlari 
mumkinligi 
ko`rsatilgan, 
chunki 
aynan 
ular 
tadbirkorlik 
faoliyati 
bilan 
shug`ullanishlari mumkin. Mazkur talab O`zbekiston Respublikasining 
«Xo`jalik shirkatlari to`g`risida»gi qonunida ham o`z aksini topgan.

Yüklə 2,56 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   173




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin