Musulmon huquqi
Reja:
1. Musulmon huquqi tashkil topishi va rivojlanishining o‘ziga xos
tomonlari
2. Musulmon huquqi manbalari
3. Mulkiy va oilaviy munosabatlarning huquqiy tartibga solinishi
4. Musulmon huquqi bo‘yicha jinoyat va jazo
5. «Hidoya» fiqhshunoslik ilmining shoh asari.
6. «Hidoya» asarida sud dalillari va sudlov haqida.
7. «Hidoya» asarida oila va nikoh munosabatlari.
Musulmon huquqi tashkil topishi va rivojlanishining o‘ziga xos
tomonlari.
Sharqda o ‘rta asr sivilizatsiyasining yirik hodisalardan biri
musulmon huquqi (shariat) bo‘ladi. Ushbu dunyo ahamiyatini kasb etgan
huquq tizimi Arab xalifaligi asosida paydo bo‘ldi va tasdiqlandi.
Uning
rivojlanish jarayoni arab davlatchiligining evolutsiyasi bilan, ya’ni VII
asrda uncha katta bo‘lmagan patriarxal-diniy jamoadan tortib,
to VII-IX
asrlarda yirik imperiyalar: Ummaviylar va Abbosiylargacha bo‘lgan davr
bilan mustahkam bog‘liqdir.
Arab xalifaligi inqirozga uchragandan keyin musulmon huquqi
o‘zining avvalgi ahamiyatini (nafaqat) yo‘qotmadi, balki go‘yoki “ikkinchi
hayot” bilan rivojlandi va u yoki bu shaklda Islomni qabul qilgan (Misr,
Hindiston, Usmoniylar imperiyasi va hakozo) bir qancha 0 ‘rta asr Osiyo
va Afrika davlatlarida amaldagi huquq sohasiga aylandi.
Musulmon huquqi o ‘zida o ‘zidan oldingi ko‘plab
Sharq huquqiy
madaniyat elemendarini mujassamlashtirgan. Xususan,
islomgacha
boigan Arabiston va arablar tomonidan bosib olingan hududlaming
huquqiy urf-odatlarini bularga kiritishimiz mumkin. Misol uchun,
Ummaviylar davrida, ma'lum vaqt mobaynida Eron sosoniylari,
Vizantiya
va qisman Rim huquqlari qo‘llanilib kelingan. Bu barcha manbalar oz
bolsada, shariat shakllanishida o ‘zining ta’sirini ko‘rsatgan. Bu holatga
Sharq va G ‘arb sivilizatsiyasining bog‘liqlik
ramzi sifatida qarashimiz
mumkin. Lekin shariatning qaytarilmas va o ‘ziga xosligi, mustaqil huquq
tizimi sifatida mavjud bo‘lishini oxir-oqibat ular tomonidan belgilab
berilmagan.
Muhammad (S.A.V.) va musulmonlaming
muqaddas kitoblari
bo'lmish Qur'on va Sunnati oyatlar, suralar va payg‘ambarimizning qilgan
67
ishlarini tashviqot qilish orqali yig‘gan to‘rt xalifaning faoliyatlari
shariatning shakllanishida eng muhim rol o ‘ynadi.
Ilk paytlardanoq shariat qat'iy konfessional huquq tarzida shakllandi
va rivojlanib keldi. U islomning diniy-axloqiy qarashlariga asoslanar edi.
Islomning
arkonlariga binoan, huquqiy munosabatlarga ilohiy qoida va
qonunlaming bir.
Dostları ilə paylaş: