Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.1.3. İşin təbiəti
Başlıca iş paradiqmasının davamlı münasibətdən çox bir işçi ilə bir şirkət arasında bir əməliyyatlar seriyası olduğu bir dünyanın ortaya çıxması, hələ 15 il əvvəl Daniyel Pinkin [Daniel Pink]“Sər- bəst Agent Milləti: Özün üçün İşləməyin Gələcəyi” adlı kitabında göstərilmişdi. 26 Texnoloji innovasiya bu trendi mühüm dərəcədə sürətləndirdi. Hazırda, tələb iqtisadiyyatı bizim işə olan münasibətimizi və işin də daxil olduğu sosial strukturu kökündən dəyişdirir. Artıq daha çox işəgötürən öz işlərini həll etmək məqsədilə “insan buludu”n- dan istifadə edir. Peşəkar fəaliyyətlər dəqiq ifadə edilən vəzifələrə və müxtəlif layihələrə bölünür və sonra dünyanın istənilən bir yerində çalışmaq istəyən işçilərin olduğu virtual bir buluda göndərilirlər. Bu, yeni tələb iqtisadiyyatıdır. Öz əməyini təklif edənlər ənənəvi mə- T Ə S İ RL Ə R 61 nada işçilər deyil, daha çox xüsusi vəzifələri yerinə yetirən müstəqil çalışanlardır. Nyu-York Universitetinin (NYU) Stern Biznes Mək- təbinin professoru Arun Sandararacan [Arun Sundararajan] “ New York Times ” qəzetində Fərhad Mancunun[Farhad Manjoo] bölmə- sində vəziyyəti belə ifadə edir: “Nəticədə, iş qüvvəsinin bir qisminin gəlir əldə etmək üçün portfelindəki işləri yerinə yetirdiyi bir dün- ya bizi gözləyir. Bir “Uber” sürücüsü, bir “Instacart” müştərisi, bir “Airbnb” kirayəçisi və “Taskrabbit” təsisatçısı ola bilərsiniz” 27 Şirkətlərin, xüsusilə də sürətlə böyüyən startupların rəqəmsal iqtisadiyyatdan əldə etdikləri üstünlüklər məlumdur. İnsan bulu- du platformaları, işçiləri sərbəst çalışanlar kimi kateqoriyalaşdırdı- ğı üçün hazırda minimum əmək haqqı, əmək haqqından tutulan vergi və sosial sığorta kimi öhdəliklərdən kənardadırlar. Birləşmiş Krallıqda yerləşən “MBA & Company”nin baş meneceri Daniyel Kallaqanın [Daniel Callaghan] “Financial Times” qəzetindəki məqaləsində deyilir: “Kimi istəyirsiniz, nə zaman istəyirsiniz və dəqiq olaraq necə istəyirsiniz, elə də təmin edə bilərsiniz və onlar sizin işçiniz olmadığı üçün məşğulluqla bağlı yaranan çətinliklər- dən və tənzimləmə öhdəliklərindən də kənarda qalırsınız.” 28 Buluddakı insanlar üçün əsas üstünlüklər sərbəstlik (işləmək və ya işləməmək) və virtual qlobal bir şəbəkəyə aid olmanın təmin et- diyi bənzərsiz dərəcədə mobillikdir. Bəzi müstəqil işçilər bu imkanı daha çox sərbəstlik, daha az stres və daha çox iş məmnunluğunun ideal birləşməsi kimi görürlər. Baxmayaraq ki, insan buludu hələ il- kin inkişaf mərhələsindədir, ancaq onun səssiz şəkildə yol qət edən bir ofşorinq forması olduğunu ortaya qoyan mühüm sübutlar artıq mövcuddur (səssiz şəkildə, çünki insan buludu platformaları siya- hıya alınmır və məlumatlarını açıqlamağa məcbur deyillər). Bəlkə bu, internetə çıxışı olan hər kəsi gücləndirəcək və çatış- mayan bacarıqlarını tamamlayacaq yeni və çevik bir iş inqilabının başlanğıcıdır? Yoxsa bu, işçilərin ağır şərtlər altında işlədiyi iş yer- lərinə doğru qaçılmaz bir yarışmı başladacaqdır? Əgər nəticə ikinci olacaqsa, o zaman prekarya ( ing. precariat ) - keçimlərini təmin et- DÖRDÜNCÜ S Ə NAYE İ NQ İ LABI 62 mək məqsədilə müxtəlif vəzifələrdə çalışan, əmək hüquqlarından, sövdələşmə hüquqlarından və iş təhlükəsizliyindən məhrum olan işçilərin sosial sinifi – bizi gözləyən sosial narahatlıqların və siyasi qeyri-sabitliyin potensial mənbəyi rolundamı çıxış edəcəkdir? Nə- hayət, insan buludunun inkişafı yalnız insan işlərinin avtomatlaş- masını sürətləndirməkləmi kifayətlənəcəkdir? Qarşı-qarşıya qaldığımız çağırışa yalnız sosial və məşğulluq müqavilələrinin dəyişən iş qüvvəsinə və işin dəyişən təbiətinə uy- ğun gələn yeni formaları ilə cavab verilə bilər. Biz, əmək bazarla- rının böyüməyinə zərər vermədən və insanları seçdikləri formada işləməkdən məhrum etmədən insan buludunun mənfi tərəfl ərini mümkün ola biləcək istismar baxımından məhdudlaşdırmağı ba- carmalıyıq. Əgər bunu edə bilməsək, o zaman dördüncü sənaye inqilabı işin gələcəyini, London Biznes Məktəbinin menecment təcrübəsi üzrə professoru Linda Qrattonun [Lynda Gratton]“Yer- dəyişmə: işin gələcəyi artıq burdadır”adlı kitabında da qeyd etdiyi kimi, qaranlıq bir yerə, bütün cəmiyyətlərdə parçalanma, təcrid və kənarlaşdırmanın daha yüksək səviyyələrinə aparıb çıxara bilər. 29 Kitabın əksər hissələrində qeyd etdiyim kimi, seçim bizimdir və tamamilə bizim verəcəyimiz siyasi və instutsional qərarlardan asılıdır. Ancaq hüquqi tənzimləmələrdə proses daxilində siyasətçilərin gücü- nü artıracaq və mürəkkəb sistemlərin uyğunlaşma qüvvələrini çətinə salacaq şəkildə bir boşluğun ola biləcəyini də unutmamaq lazımdır. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|