D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə100/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   290
Toqlı başlu Turı ayğır. Qeyd olunduğu kimi, Bayındır xanın 
tövləsindən Dədə Qorquda verilmiş ikinci atın adıdır. Əlavə edək 
ki, Yeynəyin atının adı da Turu ayğırdır. “Toqlı başlu Turu ay-
ğır” zoonimik modelindəki sözlərin hamısı türk mənşəlidir (toqlı, 
başlu,turı, ayğır). Burada da təyini söz birləşmələrinə daxil olma-
yan ismi birləşmə ilə birinci növ təyini söz birləşməsinin sintezi 
müşahidə olunur. “Toqlı başlu” birləşməsinin semantik yükündən 
bəhs etmişik (əvvəlki səhifələrə bax!). “Turu ayğır”la bağlı de-
yilmiş fikirləri saf-çürük etdikdə isə bəlli olur ki, tədqiqatçıların 
əksəriyyəti,  demək  olar  ki,  eyni  nəticələri  söyləmişlər.  Bəzi 
fikirləri  təqdim  edirik:  “...Duru  ayğır  və  “Qaraoğlu”  dastanın-
dakı Qor at “Koroğlu” dastanındakı Qırat və Dürat (bu, “Duru 
at” adının qısaldılmış və fonetik dəyişikliyə uğramış formasıdır) 
adlarına  uyğun  gəlir.  Duru  ayğırın  meydana  gəlməsi  haqqında 
folklorda bir məlumat olmasa da, Qor at dərya atından–oddan–
alovdan  törəmişdir.  Qırat  və  Dürat  da  dərya  atı  cinsindəndir” 
(M.Adilov,  A.Paşayev.  Azərbaycan  onomastikası.  Bakı,  1987, 
s.74-75).  M.H.Təhmasibin  fikrincə,  “Qırat  –  “od  at”  deməkdir. 
At qədim təsəvvürdə çox zaman dörd ünsürlü, yəni ab-atəş-xak-
badla əlaqələndirilmişdir.  Od-atəş-ildırımın da  zoomorf  surətdə 
olduğu  kimi  qaranlıqla,  eləcə  də  yağışla,  su  ilə  bağlı  olduğu 
məlumdur...”(M.H.Təhmasib. Azərbaycan xalq dastanları. Bakı, 
1972, s.142.) (bu sitatı “Turı ayğır” zooniminə görə təqdim etdik). 
E.Əzizova görə, Qırat “tünd, boz, boz at”, Dürat isə “tünd kəhər 


104

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin