D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə96/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
muzladı. Qazan və Qoŋur at adlarındakı ilk səslərin (q-q) alliterasi-
yasını qəhrəman və atı kontekstində nəzərdən keçirmişik. Burada 
isə yalnız “Qonur at” zoonimik modelindən bəhs edəcəyik. İlk ola-
raq qeyd edək ki, zoonimik modeldəki hər iki söz türk mənşəlidir: 
rəng anlamlı qoŋur (qonur) sözü və at zooleksemi. Şabalıd rəngli, 
açıq-qəhvəyi anlamlı qonur sözünü daha geniş müstəvidə təhlil 
süzgəcindən keçirən F.Xalıqov yazır: “Kəhər leksik vahidi həm 
ədəbi dildə, həm də şivələrdə qəhvəyi rəngin açıq forması kimi 
təsəvvür olunur...”Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında (dastanın-
da – Ə.T.) adı çəkilən Qonur at zoonimi “Koroğlu” dastanındakı 
“Kəhərnişan madyan zooniminə sinonim leksik vahid hesab edilə 
bilər.  Ümumiyyətlə,  rənginə  görə  adlandırma  xüsusiyyətlərinə 
türkdilli xalqların folklorunda çox təsadüf olunur. Dastandakı Boz 
ayğır, “Qaçaq Nəbi”dəki Boz at zoonimləri də eynimənalı leksik 
vahidlərdir” (F.Xalıqov. Azərbaycan onomalogiyası. Bakı, 2009, 
s.214.). Müəllifin qeydləri, həmçinin  Boz atlu Xızır antroponi-
mik modelindəki “Boz at” zoonimi bir daha təsdiq edir ki, Boz 
at adı qədim türk mifik təfəkküründən süzülərək bu günümüzə 
ötürülüb.  Burada    bir  cəhəti  də  qeyd  edək  ki,  qonur  apelyativi 
təkcə at adlarında yox, həm də antroponimlərdə müşahidə olunur: 
Qoŋur qoca – Aruzuŋ bir çobanı vardı. Qoŋur qoca Sarı çoban 
deərlərdi. Bu da at və insan, at və qəhrəman münasibətlərindəki 
yaxınlıq və doğmalığı əks etdirən detallardan hesab oluna bilər.
Qaragöz.  “Qazan  bəyin  oğlu  Uruz  bəyin  dustaq  olduğu 
boy”da Qazan xanın atının adı kimi təqdim olunur: Qaragöz atıŋ 
belinə  yatan  Qazan!  Bu  ad  H.Araslının  tərtib  etdiyi  “Kitab”da 
“Qonur”  şəklindədir.  Mürəkkəb  quruluşlu  Qaragöz  zoonimi-
nin  hər  iki  komponenti  türk  mənşəlidir:  qara,  göz.  M.Lermon-
tovun “Zəmanəmizin qəhrəmanları” əsərindəki Qaragöz adlı atın 
məşhurluğu poetik şəkildə ifadə edilir. Hətta atın gözləri Bela adlı 
gözəl bir xanımın gözlərindən əskik hesab olunmur: ...qapqara bir 


101

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin