D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə129/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
qeyd edir (18, səh. 377).
L.N.Qumilyov “Qədim türklər” (B., 1993) əsərində yazır ki, 
vəliəhd vəzifəsindən asılı olmayaraq tigin adlanırdı. Təsadüfi de-
yildir ki, çinlilər qul sözünün ekvivalentini tegin hesab edirdilər. 
N.Y.Biçurin də tegini vassal şəklində tərcümə edir (s. 54). Ma-
raqlıdır ki, M.Kaşğarı “Divan”ında da tigin “qul”, “kölə”şəklində 
izah edilir (44, s. 413). Bu da Qumilyovun fikrinə uyğun gəlir.
Tigin titulunun mənşəyi ilə bağlı da türkologiyada müxtəlif 
fikirlər  mövcuddur.  V.M.Nasılov  türk  mənşəli  tigin  sözünün 
qədim dövrdə “əldə etmək”, “yaxınlaşmaq” mənalarını bildirdiyi-
ni göstərir (52, s. 18). R.Şmidt, G.Dörfer, V.Radlov,  M.Rəsenen, 
C.Klauson  və  b.  bu  sözün  Çin  dilindən  alınma  olduğunu  iddia 
edirlər (61, s.104).
O.Semerin,  T.Althaym,  R.Ştil  tegin  titulunu  fars  dilindəki 
dehkan  sözü  ilə  əlaqələndirirlər.  Bu  fikirlə  bağlı  J.Qəribovanın 
yazdığı “Tegin yoxsa dihkan” məqaləsi maraq doğurur. Müəllif 
yazır ki, tegin sözü qədim türk dilində “şahzadə”, “xanın yaxın 
qohumu”  mənalarını  bildirmişdir.  Lakin  sonralar  bu  sözün  se-
mantikası bir qədər genişlənmiş və o, dövlət adamlarının daşıdığı 
rütbə bildirən sözə çevrilmişdir.  Daha sonra tegin sözünün se-
mantik paradiqmasına vəzifə bildirən yeni bir məna əlavə olun-
muşdur ki, bu da ərəb mənbələrində dihkan şəklində göstərilir. 
Lakin tegin və dihkan sözləri arasında birbaşa deyil, vasitəli əlaqə 
mövcüddur. J.Qəribova fikrini sübuta yetirmək üçün türkcədəki 
tegin sözü ilə İran dillərindəki dihkan leksemini qarşılaşdıraraq 
qeyd edir ki, t-d dəyişməsi anlautda kar samitin cingiltili samitə 
keçməsi kimi izah oluna bilər. Bundan sonrakı mərhələdə isə tigin 
/tegin//tekken//dikkin şəklini almış, daha sonra isə dihkan forma-
sı meydana çıxmışdır (32, s.86). Bu yazısıyla J.Qəribova dihkan 
sözünün  qədim  türk  dilindəki,  tegin  titulundan  əmələ  gəldiyini 
dildaxili qanunlara əsaslanaraq sübut edir.


132

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin