D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə133/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
çu Bilgə, Tay Bilgə tutuk, Tölış Bilgə, Bilgə Tuğma və s. Bilgə 
sözü  haqqında  Ə.Rəcəbov  yazır:  “Bilgə  sözü  bilmək  felindən 
əmələ  gəlmişdir”.  Orxon-Yenisey  abidələri  mətnlərində,  qədim 
türk  qəbilələrinin,    müasir  türk  xalqlarının  dillərində  də  eyni 
mənada – bilmək feli mənasında işlənmişdir. -gə sifət düzəldən 
şəkilçidir. Bilgə sözü “biliyi olan, ağıllı, bilikli” deməkdir. Biz 
onu Azərbaycan dilində “müdrik” sözü ilə əvəz edirik (18, s.47).
Bilgə leksemi Orxon-Yenisey abidələrində həm titul,həm də 
ad bildirən söz kimi işlənmişdir; Bilgə kağan (KTc 1; KTş 23; 
KTq 1; BXş 1; BXc 13; BXq 2), Bilgə tirig (Y43), Bilgə çikşen 
(Y13), Bilgə tamğaçı (KTşm 13), İşbara bilgə Kül iç çor (KÇ24) 
və s.Tədqiqatçılardan  bəziləri Ongin abidəsindəki tçm işarələrini 
Taçam şəxs adı şəklində transkripsiya edirlər. Ə.Rəcəbov haqlı 
olaraq qeyd edir ki,Taçam sözü bizdə şübhə oyadır. A.fon Qaben 
bunu ataçım  kimi oxuyur (18, s. 57).
Türkiyəli  tədqiqatçı  O.F.Sərtqaya  bu  sahədəki  araşdırma-
larını  ümumiləşdirərək  yazır:  “Ongin  abidəsində  Bilgə  Taçam 
kimi oxunaraq şərəfinə Ongin abidəsi qoyulan türk xanı şəklində 
mənalandırılan  ibarə  və  yaxud  söz  bilgə  ataçım  şəklində  düz-
gün  transkripsiya  edildikdə  “müdrik  babacığım”  şəklində  doğ-
ru tərcümə edilə bilir, ataç ismi qədim türk dilində ata sözünün 
kiçiltmə formasıdır” (54, s. 210).
Beləliklə, məlum olur ki, Ongin abidəsindəki “bilgə ataçım 
lü yılka bilgə külüg er edgu kan ataçım ölti”cümləsində şəxs adı 
işlənməyibdir. Bilgə sözü titul kimi antroponimlərin sonunda da 
nəzərə  çarpır:  İnançu  bilgə  (Y.  26).  Öz  bilgə  (Y.  31).  Sonuncu 
antroponim bəzən Öz bilgə çansı şəklində də işlənir.
Antroponimlərin  tərkibində  bilgə  leksemindən  istifadə 
ənənəsi Ötüken uyğur abidələrində də davam etdirilmişdir. Belə 
ki, Bilgə kağan uyğur xaqanlarının xanədən adı olaraq işlədilmiş, 
eyni  zamanda  Moyun  çorun  qardaşının  adı  da Tay  Bilgə  tutuk 


136

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin