D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə200/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   196   197   198   199   200   201   202   203   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
Məsələn: Unutmaram sənin təki gözəli, Ağlama, Gülşanım, gözlə 
yar  məni!  (Azərbaycan  dastanları).  Sultan  Əmirli  tək  bir  adam 
heç yerdə görünməmişdi. (İ.Hüseynov) ...mateor təki çıxıb getdi. 
(B. Bayramov). Bu cümlələrdəki qoşmaları müqayisə etdikdə һər 
iki dövrdən olan yazı nümunəsindəki qoşmaların eyni məna çala-
rına malik olduğunu görürük.
Tək//təki  qoşması  müasir  Azərbaycan  dilinin  qrammati-
kasinda  məsafə  istiqamət  bildirən  dək  hissəciyinin  əvəzinə  də. 
işlənir  və  bu  qoşma  işlənən  cümlədə  məsafə,  uzunluq  özünü 
göstərir: Birigərü Tokuz Ərsəngə təki sülədim, Kurığaru Yinçü 
üküzkeçə Təmir kapığka təki sülədim. - Cənuba, Doqquz Ərsənə 
tək  //təki  qoşun  çəkdim,  Qərbə,  İnci  çayını  keçərək  Dəmir  qa-
pıya  təki/dək  qoşun  çəkdim.  (l.KTc.3,s.70,77).  Böklü  kağan-
ka təki süləyü birmis - Böklü xaqanınadək//təki qoşun çəkmiş. 
(l.KTş.8,s.72,78). Sələnə kidin Yılun kol birdin sınar Şıp başına 
təki çərik itdim. - Selena çayının şimal-qərbi, Yılun kolun (çayın) 
cənubu  istiqamətində  Şıp  başına  təki  qoşun  çəkdim.  (l.MÇşm. 
l5,s.l46,150). Yağımız təkirə uçuq tək erti, biz şəg ertimiz. - Ya-
ğımız ətrafda yırtıcı quş tək idi, biz sayıq idik. (l.Tc.8,s.l 18,122). 
Azərbaycan  dilinin  lüğət  tərkibində  işlənən  qoşmalara  nəzər 
salaq  və  müqayisə  edək.  Hava  kəşfiyyatçıları  tez-tez  düşmən 
mövqelərinədək  uçur,  böyük  bir  fədakarlıq  və  qəhrəmanlıqla 
bu  mövqeləri  ön  xətdən  başlamış  ta  dərinlərədək  öyrənirdilər. 
(Y.Əzimzadə)  burada  məkanin  son  nöqtəsini,  Elə  gün  olurdu 
ki, səhərdən axşamadək o dərədə yalqız gəzərdi. (A.Şaiq) kimi 
cümləsində isə zamanın son həddini bildirir.
Tapa- Bu qoşmanın etimologiyasına nəzər saldıqda bir neçə 
nüans  ortaya  çıxır.  Belə  ki,  müasir  Azərbaycan  dilinin  lüğət 
tərkibində  işlənən  tərəf,  tərəfə  qoşmasının  tapa  qoşmasından 
törəndiyini  ehtimal  edərək  tapa>tapha>tarapha  >tarafa>tərəfə 
şəklində əsaslandırmaq olar. Bu qoşma istiqamət yönəlmə mənası 


200

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   196   197   198   199   200   201   202   203   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin