D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə205/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
olan araşdırmalardan yeni bir nəticə də ortaya çıxır. Belə ki, ilə, 
-la, -lə qoşmasına, abidələrin dilində, daha dəqiq desək Tonyukuk 
yazılı abidələrinda -ın, -in və -n şəkilçisi halında da rast gəlinir. 
Məsələn: Kırğızığ uka basdımız...u sünügin açdımız.- Qırğızları 
yuxuda basdıq-...u süngü ilə açdıq. (l. T. s. 28,- ş. l 19, 124.) və 
yaxud yenə də orada Kağanımın sülətdimiz.-Xaqanım ilə birlikdə 
qoşun çəkdik.(l. T. II daş. 53. s. l21, 126.) Yuxarıda qeyd etdiyimiz 
cümlələrdə -ın, - in sonu samitlə bitən sözlərə qoşulur. Sonu saitlə 
bitən sözlərə isə bu qoşma -n şəklində qoşulur. Buna da Tonyu-
kuk abidələrində təsadüf olunur: Anın barmıs anap yatıp, biz atlığ 
barmıs - tiyin ol yolın yarısar. unç tidim—Anı (çayı) ilə getsən, 
orada gecələsən, getməyə bir atlıq yol qalır —deyə , -o yol ilə 
yürüsək, mümkündür, -dedim. (l. Tş. 24,s. l19, 123.) cümləsində 
Anın sözündə özünü büruzə verir. Yəni, burada Anı söz kökünə 
-n şəkilçisi artırılmışdır. Anı+n Anı ilə yəni, Anı çayı ilə mana-
sında tərcümə olunur. Bütün bunlardan bu da aydın olur ki, ilə, 
la, lə qoşması Orxon-Yenisey yazılı abidələrinin lüğət tərkibində 
-in, -n şəklındə də işlənmişdir. Orxon-Yenisey yazılı abidələrinin 
lüğət tərkibində tək//təg qoşması ilə yiyəlik halda işlənən onun 
əvəzliyi birləşərək antag//antağ//antak qoşmasını yaradır. Bu qoş-
mada göründüyü kimi yiyəlik halın şəkilçisi düşmüşdür, yəni sö-
zün etimalogiyasına baxsaq biz burada ontağ//onuntag//onuntək 
şəklində morfoloji dəyişiklik görə bilərik. Antağ külig kağan er-
miş - O cür məşhur xaqan imiş. (l. KTş. 4, s. 72, 78) Körük sabi 
antağ:  tokuz  oğuz  bodun  üzə  kağan  olurtı,-tir-  Cəsusun  xəbəri 
elə idi: doqquz oğuz xalqı üzərində xaqan oturdu,-deyir. (l. Tc. 
8,.  s.  ll8,  122)  Kıtay,  tata(bı)...  beş  sünüs  sünüsdükdə  küli  çor 
antak bilgə esi, şab esi erti, alpı, bükəsi erti.-Kıtay tatabı... beş 
döyüş döyüşdükdə küli çor beləcə müdrüklük dostu, söhbət dostu 
idi, cəsuru, qəhrəmanı idi. (l.KÇ. 17, s. l31, 133) Biz də çalışırıq 
ki, həyatda onun tək olaq. (“Azerbaycan” qəzeti.) Orada bunun 


204

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin