D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə210/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
türk amtı bodun, bəklər, bödkə görikmə bəklər gü yanıltaçısıdır.- 
Ona baxaraq bilin: -indiki türk xalqı, bəyləri, taxta tabe bəylər axı 
yanılasısınız. (l. KTc. ll, s. 71, 78). Göytürk yazılı abidələrində 
feldən sonra gələrək sual anlayışını gücləndirməyə xidmət edən 
ğü ədatı olsun ki, gü ədatının başqa bir variantıdır. Azu bu sabım-
da igid bargu? - Məgər bu sözümdə şişirtmə var? (l. KT c. 10, s. 
71, 78) Bu ədat həmişə sual cümləsi yaratdığına görə yəni, sual 
ədatı olan -mı
4
 şəkilçisini va hissəciyini əvəz etdiyinə görə bəzi 
vaxtlarda  və  bəzi  cümlələrdə  məgər  sual  ədatı  ilə  cümələlərdə 
birgə işlənir. Azu bu sabımda igid bargu? - Məgər bu sözümdə 
şişirtmə  var?  Bu  ədatı  müasir Azərbaycan  dilinin  qrammatika-
sında olan sual ədatları ilə müqayisə etdikdə görürük ki, müasir 
dilimizdə gü//ğü edətının -mı, yəni, məgər, bəs ve cümlə sonunda 
hə?  variantlannda  işlənən  mənaları  vardır.  Məgər  sən  Mücahid 
deyilsən? (Makulu). Fələ, özünü sən də bir insanmı sanırsan? Pul-
suz kişi, insanlığı asanmı sanırsan? (M.Ə.Sabir). Yəni, ay Rüstəm 
adamları sən məndən yaxşı tanıyırsan? (M.İbrahimov.). Məndən, 
könül o nazlı nigara nə dedin bəs? Çəkdin o güləndamı kənara nə 
dedin bəs? (Ə.Vahid). Demək sən də o biri yoldaşın kimi ağaç al-
tında döyülmək istəyirsən hə? (Makulu). Müasir Azərbaycan dili-
nin qrammatikasında -mı
4
 ədatı dörd variantda, yəni ahəng qanu-
nunun tələblərinə cavab verən variantda işlənir, lakin abidələrin 
dilində bu ədat iki cür dodaqlanan, qapalı saitlərin iştiraki ilə mu 
və mü şəklində özünü büruzə verir. Yağmısı ben ertim. Bilgə Ton-
yukuk,  Kağan  mu  kısayın  -  tidim.-Qoşulanı  mən  idim,  müdrik 
Tonyukuk Xaqanmı seçək dedim. (l. Tq. 5, s. l 17, 122) Oğuzda 
eki-üç bin sümiz kəltəçimiz, bar mu nə Ança ötüntim.-Oğuzda 
iki-üç min qoşunumuz var gələcəyik, deyiblər buna sözün varmı? 
Eləcə müraciət etdim. (l. Tc. l4, s. l 18, 122) Onu da qeyd edək 
ki, yuxarıda yazdığım cümlələrə və yazılı abidələrin dilinə nəzər 
saldıqda görürük ki, buradaki sual ədatı olan mu, mü ədatı sözdən 


209

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin