D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə211/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
ayrı yazılır. Buna da müasir türk dilində, yəni Osmanlı türklərinin 
dilində və bir sıra türk xalqlannm dilində rast gəlmək olar. Bu 
sual ədatı olan mu, mü - nün eyni ilə işləndiyi və dörd variant-
da işlənən növünü biz görürük. Əvvəldə də qeyd etdiyim kimi 
müasir Azerbaycan dilində mı
4
 - ədatı sözlərə bitişik formada ya-
zılır. Lakin müasir Azərbaycan dilinin qrammatikasmda bu sual 
ədatının ayrı yazılması yalnız da, də ədatından sonra gəldikdə, 
ayrı yazılır. Sən də mi və s.
Axtarıb tapdım səni
Sən də mi sevdin yar məni? (Ü.Hacıbəyov)
və yaxud
Gərşivəz, sən də mi dil açdın mana? (H.Cavid)
O, tar da mı çalır? Sız də mi onunla çalırsımz?
Tüğül - ədatı. Bu ədatı müasir Azərbaycan dilində işlənən 
ədatlarla  müqayisə  etdikdə  görürük  ki,  bu  ədat  dilimizdə  olan 
deyil ədatı ilə eyni anlam daşıyır. Bir çox türkoloqlarımızın da 
fikrincə  bu  ədat  dok  -  yox  və  ol  -  o  sözlərinin  birləşməsindən 
yaranmışdır.  Mənim  fıkrimcə  də  bu  ədatın  fonetik  dəyişiklik 
daşıması  bu  cür  olmuşdur.  Tügiil>dügül>tegül>tegil>degil  Bu 
dəyişikliyin sonuncusu olan degil ədatı bu gün də Azərbaycanın 
dialekt  və  şivələrində  qorunub  saxlanmışdır.  Daha  sonralar  isə 
ədəbi  dilimiz  qanun  səviyyəsi  aldıqda  bu  ədat  deyil  şəklində 
bərqərar olmuşdur. Bu ədatı müasir Azərbaycan dilində işlənən 
deyil ədatı ilə müqayisə etdikdə yuxarıdakı nəticələrin alındığı-
nı görürük. Deyil ədatı müasir Azərbaycan dilində felin bir çox 
şəklinin inkarını bildirir. Bu ədat hətta adlarla, əşya ilə bağlı olan 
nitq hissələrinin də inkarını bildirir. Müqayisə edək. Abidələrin 
dilində.  Türk  bodun  üləsigin  biriyə  Çuğay  yış  tügül,  Tün  yazı 
konayın.  -  Türk  xalqı,  çoxluca  öldün,  -  Türk  xalqı  bir  hissən 
cənuba,  Çuday  ormanına  deyil,  Tün  düzünə  yerləşək.  Müasir 
Azərbaycan dilində deyil ədatının işlənməsinə nəzər salaq. Onu 


210

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin