Microsoft Word M?mm?dova Lale 709 docx
1.2. Balıq tullantılarından istifad
Yüklə 2,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
17
Balıq məhsullarının çoxsaylı assortimentinin istehsalı zamanı bir çox hallarda balıq bölünmə əməliyatına məruz qoyulur ki, bu zaman da balıq tullantıları meydana çıxır. Meydana çıxan bu tullantıları bir qayda olaraq balıq unu, texniki və veterinar yağın alınmasına istiqamətləndirirlər.
kənd təsərrüfatı heyvanlarının, quşlarının və xəzli heyvanların qida rasionuna əlavə edilən ən geniş yayılmış yem məhsuludur. Balıq ununun yüksək bioloji dəyərliliyi onun istehsalının artmasına səbəb olur. Balıq ununun yem dəyərliliyi cari xammalın kimyəvi tərkibindən asılıdır. Sənaye istehsalı olan balıq ununda 50%-dən az olmayaraq zülal, 12%-dən çox olmamaqla su və 10% yağ olur. Həzm olunan proteinin miqdarına görə o heyvan və bitki mənşəli qidalar arasında heyvani zülalın mənbəyi kimi əsas yer tutur. Balıq unu “ B” qrup vitaminləri ilə xüsusilə zəngindir. Un yemlərinin tərkibinə B 12 , B 1 , B
2 , A və D vitaminləri, xeyli miqdarda yod, dəmir, manqan, kobalt, fosfor turşulu kalsium ( kalsium-fosfat duzu) daxildir. Balıq yem ununun heyvan və quş yeminə əlavə kimi tətbiqi, məhsuladarlığını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. [25] Balığın qaraciyərində D 3 vitamini bioloji aktiv formada olur. Lakin piylərdə D 3 vitaminindən başqa provitamində olur. Bu ultrabənövşəyi şüalandırmadan sonra piylərin bioloji aktivliyinin yüksəlməsi ilə sübut olunur. Belə ki, şüalanmanın təsirindən xolesterol D 3 vitamininə çevrilir
Xammalların qəbulu Sortlaşdırma Xırdalama Bişirmə 18
Şə kil 1.1. Presləmə üsulu ilə yemlik balıq unu istehsalının texnoloji sxemi. Sahilboyu yerləşən balıq emal edən müəssisələrdə alınan balıq tullantılarından yağ-un istehsalı sexlərinin olmaması bu xammalın tullantılarının çox aşağı qiymətlə heyvan savxozlarına verilməsinə səbəb olur. Gəmilərdə isə tullantılardan yağ-un emal edən qurğuların olmaması üzündən tullantılar balıqdan çıxarıldıqdan dərhal sonra atılır.
Balığın ilkin emalı zamanı onun əsas tullantılarına başı, pulcuqları , dərisi içalatı- cinsiyyət orqanları da daxil olmaqla aid edilir. Onların tərkibində ə həmiyyətli miqdarda qidalı maddələr – zülallar, yağlar, mineral maddəllər Presdən süzülən maye Presləmə Sentrifuqalama Cecə
Həlim Separasiya etmə Yağ Yağsızlaşdırılmış həlim Həlimin buxarlandırılması Zülali hissə Qurutma Metal tozların ayrılması Ələmə Qablaşdırma
19
daxildir ki, bunlar da tərkibində insan orqanizmi üçün çox dəyərli mikroelementlər vardır.
Baş. Balığın cəmdəklərə bölünməsi başı ayrılır, hansı ki, digər tullantılarla bərabər əsasən yem ununun və yağlarının istehsalında istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, bu heç də rasional istifadə üsulu deyildir. Beləki əksər balıqların başı onların kütləsinin 16 %-dən 30%dək hissəsini təşkil edir. Balıqların başında ə həmiyyətli miqdarda zülali maddələr toplanmışdır ki, bunlar da əsasən çənə sümüyü əzələsində və başla birlikdə ayrılan hissələrdə olur.
Belə ki, balıq başından ətin mexaniki yolla ayrılması üsulu olduqca çətindir ( yalnız qızıl balıq və treska balıqlarının başının ayrılması mexanikləşdirilmişdir), balıq başından qida hidrolizatlarının alınması üsulu işlənib hazırlanmışdır.[25]
Bu məqsəd üçün okean balıqlarının başı ( skumbriya, stavrida ) valçoklarda xırdalanır, buxar köynəkləri olan qazanlara yüklənir, bərabər miqdarda su və konservant qismində 5-6 % xörök duzu əlavə olunur. Hidroliz prosesinin sürətləndirilməsi üçün qarışığa xammalın ümumi kütləsinin 0.5%-i miqdarında protorizin ferment preparatı əlavə etmək məsləhət görülür. Qarışığı 40-50 0 C
temperaturunda saxlayır və hər 15-20 saatdan bir kütlənin qıcqırmasına qədər periodik olaraq qarışdırılır.
Alınmış hidrolizat özündə qəhvəyi rəngli siropa bənzər mayeni əks etdirir. Daha sonra onu vakuumda 0,07 MPa təzyiq altında qurudurlar. Quru qidalı balıq hidrolizatının çıxımı xammalın ümumi kütləsinin 5-9%-ni təşkil edir. Quru hidrolizat açıq sarı rəngə malik olub ( samanvari və yaxud boz rəng çalarlı ), yüksək həllolma qabiliyyətinə və hiqroskopikliyə malikdir. O müxtəlif formalaşdırılmış məmulatların ( kolbasa, kotlet, sosiska və s. ) istehsalında tətbiq oluna bilər.
Hidroliz olunmuş kütlənin emalı zamanı ayrılmış sümüklər və qatı çöküntü 100-105 0 C temperaturda qurudulur və xırdalanır. Bu qarışıq quşçuluqda və donuzçuqda yemlərə mineral gübrələr kimi istifadə olunması üçün yararlıdır. 20
Sahil müəssisənin mütəxəssislərinə balığın bölünməsi zamanı alınan qidalı tullantılarından balıq uxası yığımı toplamaq təklif olunmuşdur: başdan, balığın bədəninin başı və çiyin ətrafı hissələri, onurğa sümüyü.Müxtəlif balıq növlərinin başı və cəmdəkləri uxa yığımı hazırlamaq üçün 3-6: 10 nisbətində götürülür.
Indiyə qədər 30 dan çox balıq uxası yığımının resepturasının istehsal texnologiyası işlənib hazırlanmışdır ki, burada da treska, çay xanı balığı, zuban, gümüşü xek, natoteniya, buzlu balıq, putassu, skumbriya kimi balıqların bölünməsindən ayrılan qidalı tullantılar və cəmdəklər istifadə olunur. Adları sadaladığım balıqlar bizim sututarlardan əldə olunur və bütün sahilyanı müəssisələrdə emal olunur. Uxa ( balıq şorbası ) üçün formalaşdırlmış yığımlar protvinlərdə bloklar şəklində mənfi 18 0 C temperatura qədər dondurulur. Dondurulmuş blokları su ilə qlazurlaşdırırlar. Rotorlu və yaxud horizontal-plitkalı dondurucu qurğuları olan gəmilərdə uxa yığımlarının dondurulması hallarında dondurulmuş blokları ageziyalı kağızlara və ya polimer salofanlara bükürlər. Ə dviyyə qarışımının tərkibində ( 1 kq balıq uxa yığımına hesablanıb) : qara istiot - 0,2 ; ətirli istiot-0,5; dəfnə yarpağı-0,5;
Toxum vəzisi.Şimali su hövzələri şəraitində salaka, siyənək və natoteniyanın toxum vəzilərini istifadə etmək daha məqsədə uyğundur.[32]
Salaka və siyənəyin toxum vəziləri duzlu məhsulların istehsalı üçün istifadə olunur. Bu məqsədlə toxum vəzilərini qabığın tamlığının pozulmasını istisna etməklə xüsusi məhəccərlərin üzərinə və yaxud səbətlərə qoyurlar, temperaturu 15 0
3 sıxlıqlı soyudulmuş duzluqda seliyin, qan laxtlarının, pulcuqların və digər çirklərdən tam təmizlənənə qədər yuyulur. Yuyulmuş toxum vəzilərini 40-60 dəqiqə ərzində suyunun süzülməsi üçün sakit qoyurlar və suyu süzüldükdən sonra içərisinə polietilen kağız döşənmiş taxta çənlərə qablaşdırırlar. Toxum vəzilərini taxtaların üzərinə sıx düzüb üzərini narın duzla duzlayırlar. Duzun sərfi toxum vəzilərinin ümumi kütləsinin 3%-ə qədərini təşkil edir.Doldurulmuş çənlər soyuq yerdə bir sutka ərzində toxum vəzilərinin yatması üçün saxlanılır, daha sonra çənlərə yenidən həmin günkü duzlanma və
21
keyfiyyətdə aralarına taxta lövhələr qoymaqla daha 1-2 sıra toxum vəziləri düzülür və əl ilə yüngülcə preslənir və çənləri möhürləyirlər. Möhürlənməzdən ə vvəl çənlərə sıxlığı 1,14- 1,16 q\sm 3 0
0 C-yə qədər soyudulmuş duzluq əlavə edilir. Duzlanmış toxum vəzilərini mənfi 4 müsbət 6 0 C temperaturlarda saxlayırlar.
Natoteniya balığının toxum vəzilərini gəmilərdə konserv istehsalında istifadə edirlər. Emal üçün dördüncü və beşinci yetişkənlik dövründə olan balıqlardan alınmış və balığın göyərtəyə tökülməsi anından 5 saatdan artıq qalmayan toxum vəziləri yararlıdır. çalatdan ayrıldıqdan sonra toxum vəzilərini dəniz suyu ilə yuyulur və deşikli protvinlərə yığılır, suyu süzüldükdən sonra toxum vəziləri mənfi 18 0 C temperatura qədər dondurulur, su ilə qlazurlaşdırılır, polietilen torbalara qablaşdırılır yaxud perqament kağızlara bükülüb karton yeşiklərə yığılır. Mənfi 18 0 C və müsbət 20 0 C temperatur aralığında saxlanılır.
“Qızardılmış natoteniya balıqlarının toxum vəziləri” kulinar məmulatlarının istehsalının texnologiyası işlənib hazırlanmışdır. Dondurulmuş toxum vəzilərini emal olunmazdan əvvəl hissə-hissə 20 0 C yuxarı olmayan temperaturda açıq havada donunu açırlar. Bu zaman blokun temperaturu mənfi 4 0 -6 0 C aralığında olmalıdır. Bloklar təmizlənir, temperaturu 18 0 C dən yuxarı olmayan axar suda yuyulur və əl ilə yaxud da mexanikləşdirilmiş üsulla kütləsi 250 qramdan artıq olmamaq şərti ilə tikələrə bölünür. Toxum vəzilərini quru duzda toxum vəzisinin ümumi kütləsinin 2-3 %-i hesabı ilə duzlayırlar. Duzlanmış tikələri buğda ununda, suxaridə yaxud da un-suxari qarışığında urvalanır, lezyona salınır və sonra yenidən buğda ununda yaxud da un-suxarı qarışığında urvalanır.Toxum vəzilərini 150-170
0 C temperatura qədər qızdırılmış bitki yağında qızardırlar. Qızardılmanın davamiyyəti 3-10 dəqiqədir. Qızardılmış toxum vəzilərini 0-6 0 C temperaturundan yüksək olmayan temperatur həddinə qədər soyudurlar.[37]
Müxtəlif balıqların toxum vəzilərinin prespektiv istifadə istiqamətlərindən biri kimi onlardan bioloji aktiv maddələrin və endokrin preparatların alınmasıdır. 22
Pulcuqlar. Bəzi balıqların pulcuqlarında üzvi maddə-quanin kristalları vardır ki, bu da balığa xarakter gümüşü rəng verir. Kalininqrad balıq sənayesi müəssisələrində emal olunan balıqlardan siyənək balıqları, xüsusilə salaka balıqlarının pulcuqları quninlə daha zəngindirlər. Onların pulcuqlarında ümumi kütlənin3%-i qədər quanin var. Quanini kimyəvi farmokologiyada və xəz sənayesində lakın istehsalında istifadə edirlər. Quaninin kristalları kimyəvi cəhətdən pulcuqlarla əlaqədə olmadığı üçün onları pulcuqlardan asanlıqla mexaniki yolla ayırmaq olur. Quaninin ayrılmasından və təmizlənməsindən sonra quanin kristallarının lakda və yaxud digər həlledicilərdə suspenziyasını alırlar ki , bunada mirvari patı deyirlər.
Parlaq quanin zərgərlik məmulatlarının, sədəf immitasiyalarının hazırlanmasında tətbiq olunur. Amorf şəkildə quanin dərman preparatlarının- hipoksantin və kofeinin alınmasında tətbiq olunur.
Pulcuqlardan alınan mirvari patının sənaye üsulu ilə istehsalı pulcuqlarda quanini saxlayan epitel pərdənin xörək duzu ilə 18 saat ərzində duzlanması sonra isə quaninin kristallarının kerosinlə ayrılmasına əsaslanır. Quanin kristallarının kerosindəki suspenziyasını quaninin ayrılması üçün sentrifuqalayırlar, daha sonra onu zülali maddələrdən təmizləmək üçün 2-3 saat ərzində xlorid turşusu mühitində pepsin fermentindən istifadə olunur. Su ilə yuyulduqdan sonra quaninin benzinlə yağsızlaşdırılması və qurudulması prosesləri həyata keçirilir.
Göstərilmiş üsulun bir neçə texniki çatışmamazlıqları vardır. Ona görə də son illər pulcuqlardan quaninin alınması texnologiyası təkmilləşdirilmişdir: duzlanma və kerosinlə emal əvəzinə ferment preparatlarının qələvi məhlulu ilə və səthi aktiv maddələrdən istifadə olunur. Bu maddələrin kompleks təsiri ilə pulcuqlardan quaninin birbaşa zülali və yağlı maddələrdən təmizlənmiş vəziyyətdə alırlar. [25,37]
Dondurulmuş və yaxud təzə pulcuğun üzərinə 0,25-0,3%-li 40-45 0 C qədər qızdırılmış qələvili ferment preparatı tökülür. Bu zaman pulcuqla ferment
23
preparatı arasındakı kütlə nisbəti 1:7 kimi olmalıdır. Alınmış qarışığı qəfil mexaniki təsirlərdən qorumaq məqsədilə 20-30 dəqiqə ərzində bərabər şəkildə qarışdırırlar. Bu vaxt quanin kristallarının sərbəstləşməsi və onların suspenziyaya keçməsi baş verir. Quaninin sulu məhlulunu pulcuqlardan təmizləmək üçün filtirləyir və sentrifuqalaşdırırlar. Quaninin ayrılmış kristallarını bir qaba töküb 1:5 nisbətində benzin əlavə edib bərabər sürətlə qarışdırırlar. Zülali və digər qalıqların da çıxarılması üçün benzinli suspenziyanı 4 dəfə su ilə yuyurlar. Yuyulmanın sonunda quanin suspenziyaı sentrifuqalanır, alınmış quanin amilasitan və ya nitrolakla qarışdırılır.Prosesin ümumi davamiyyəti 1,5 sutka çəkir və quaninin çıxımı yuxarıdakı göstərilmiş üsulla müqaisədə 25% artır.
Dəri. Balığın kütləsinin 2-7 %-ni dərisi təşkil edir. Bəzi balıqların dərisi (akula, skat, zubatka ) dəri xammalı kimi istifadə oluna bilər. Treska balıqlarının həmçinin digər bu tip balıqların dərisi xüsusi yapışqanların istehsalında tətbiq olunur.
Yapışqan alınması üçün istifadə olunan balığın dərisinin qiymətləndirilməsi zamanı onda azot kollageninin olması böyük əhəmiyyət kəsb edir. O əhəmiyyətli miqdarda treska, xek, merlura, putassu, həmçinin skumbriya balıqlarının dərisində olur.
balığın ölümündən sonrakı keylik dövründə çıxarmaq daha məqsədəuyğundur. Bu dövrdə çıxarılan dəridə az miqdarda ət hissəcikləri qalır. Dərini əsasən file istehsalı xəttlərində quraşdırılmış xüsusi maşınların köməyi ilə çıxarırlar. Çıxarılmış dərini bloklar şəklində 13 kq-dan çox olmayan kütlədə mənfi 18 0 C-
dən yuxarı olmamaq şərti ilə dondururlar və saxlanmanı da bu şəraitdə həyata keçirməklə dondurulmuş məhsulu 10 aya qədər davam etdirirlər.
Xüsusi yapışqanları elektron sənayesində rəngli televizorlar üçün kinoskopların istehsalında istifadə olunur. O rəng hissiyyatılı məhlul-fotorezistin tərkibinə daxildir. Sintetik yapışqandan fərqli olaraq o suda yaxşı həll olur. Ona 24
görə də onun tətbiqi xidmət edici heyət üçün təhlükəsizdir. O aşınma prosesində tətbiq olunan metallara,reaktivlərə qarşı dayanıqlıdır.
Balığın içalatı. Əzələ toxuması ilə müqaisədə içalatda daha yüksək miqdarda B qrup vitaminlərinə, o cümlədən B 12 vitamini vardır ki, bunlarda kənd təsərrüfatı heyvanlarının və quşlarının məhsuldarlığını artırır. B 12 vitamininin skumbriya içalatında – bağırsaq, mədə, qaraciyər, pelorik yumurtalıqdakı miqdarı içalatın ümumi miqdarının 0,63 mkq\q, sardinella balığında-0,41 mkq\q, siyənək balığında- 0,32 mkq\q təşkil edir ki, bu zamanda əzələ toxumasında B 12
vitamininin miqdarı dəfələrlə azdır.
Içalatın yüksək fermentativ aktivliyini nəzərə alaraq onların emalı üçün yumşaq temperatur şəraitində və təbii avtoliz yolu ilə almaqla onların vitaminlilik tərkibini azaltmadan alınması və bu məhsuldan vitaminli yem əlavəsi kimi istifadə edilməsi məsləhət görülmüşdür.
Bu məqsədlə içalatı dondurulmuş yaxud yarımdondurulmuş halda valçoklarda xırdalanır, buxar köynəkləri olan qazana yüklənir və üzərinə 50%-ə qədər su əlavə olunur. Konservant qismində 2% pirosulfit natrium istifadə olunur və 50-55 0 C temperaturda kütlənin pereodik olaraq qarışdırılması yolu ilə saxlanılır. 6-7 saatdan sonra içalatı yağın ayrılması ilə gedən avtolizi ilə baş verir, bu yağı avtolizatı separatordan keçirməklə kənarlaşdırırlar.
Hazır avtolizat açıq qəhvəyi yaxud krem rəngli siropabənzər şəkilə malik olur. Otaq temperaturunda 10 sutka ərzində heç bir xarabolma əlaməti olmadan qala bilər.
Avtolizat donuzçuluqda yüksək effektivlilik göstərdi. Onun bitki yeminə 10% miqdarda əlavə edilməsi heyvanın orta sutkalıq çəkisini kontrol qrupla müqaisədə 15% və balıq unundan alınmış qrupla müqaisədə isə 6% artırır.
Azduzlu balıq və preservlərin istehsalında vacib proses hazır məhsulun balığın fermentlərinin təsiri altında yetişdirilməsi sayılır ki, bu da onun dad keyfiyyətini artırır. Amma b ferment aktivliyinə malikdir ki, bunun da n məhsullar siyənək balıqlarından hazırlanmı göstəricilərinə malik olmur.
Bunun əsasında yeti sistemləri işlənib hazırlanmı qədər yüksək dad keyfiyy
Yetişmə prosesinin sür (skumbriya, siyənək balıqları texnologiyası işlənib hazırlanmı inkşafının erkən mərhə məqsədə uyğun olardı. Bel saxlanılır.Hidrolizdən sonra maye fraksiyanı rotorun fırlanma tezliyi 48 sentrifuqada ayırırlar, filtirləyirlər.Bundan sonra alınmı Şə kil 1.2. MS 1-160 tini artırır. Amma bəzi okean balıqları ( stavrida, natoteniya malikdir ki, bunun da nəticəsində bu balıqlardan alınan duzlu k balıqlarından hazırlanmış məhsullara mə malik olmur. sasında yetişmə proseslərinin nizamlanması v nib hazırlanmışdır ki, bunlar da müxtəlif balıq növl k dad keyfiyyətləri olan azduzlu məhsullar almağa im prosesinin sürətləndirilməsi üçün yaxşı yeti k balıqları ) içalatından ferment preparatlarının istehsal nib hazırlanmışdır. Bu məqsədlə cinsiyy ə ləsində tutulmuş balıqların içalatından istifad un olardı. Belə ki , bu mərhələdə fermentlərin aktivliyi daha yüks olur.[37]
Preparatların alınması üçün duzlaşdırılmış içlik ikinci d 1-160 tipli valçoklarda xırdalanır və hidrolizi köynəkləri olan
yüklənir.
Qazana 8,5% olunaraq
mü
Alınmış kütlə qədər qızdırılır v fasiləsiz qarı
n sonra maye fraksiyanı rotorun fırlanma tezliyi 48 sentrifuqada ayırırlar, separatorda yağını ayırırlar və lazım olduqda filtr r.Bundan sonra alınmış preparatın aktivliyi təyin olunur ki, bu zamanda 25
stavrida, natoteniya ) aşağı bu balıqlardan alınan duzlu ə xsus xarakterik dad rinin nizamlanması və tənzimlənməsi lif balıq növlərindən kifayət hsullar almağa imkan verir. si üçün yaxşı yetişən balıqların ) içalatından ferment preparatlarının istehsal cinsiyyət məhsullarının balıqların içalatından istifadə etmək daha rin aktivliyi daha yüksək Preparatların alınması üçün dırılmış içlik ikinci dəfə MS- 160 tipli valçoklarda xırdalanır aparmaq üçün buxar ri olan
qazanlara Qazana 8,5%-li NaCO 3 əlavə olunaraq
mühitin pH-nın ricisi 7,5-ə qədər çatdırılır. ə ni 40
0 C temperatura r qızdırılır və 4 saat ərzində siz
qarışdırılmaqla n sonra maye fraksiyanı rotorun fırlanma tezliyi 48-80 san -1
yin olunur ki, bu zamanda 26
onun qiyməti 2,2-dən aşağı olmamalıdır. Aktivliyin daha yüksək olan qiymətlərində isə preparatın aktivliyini xörək duzu əlavə etməklə normallaşdırırlar. Standarta əsasən daha aşağı aktivliyə malik olan preparatı normallaşdırmaq üçün isə o daha yüksək aktivliyə malik preparatla qarışdırılır.
Uzaq Şərq skumbriyasının içalatından yüksək aktivlikli quru ferment preparatının istehsal texnologiyası işlənib hazırlanmışdır.
Bu sxemdə yarımdoldurulmuş halda olan içalat valçoklarda xırdalanır və pH göstəricisi 4,7 olan sirkə turşusu ilə turşulaşdırlmış suda 3 qatlı ekstraksiyaya məruz qoyulur. Ekstraktı zülalların çökməsi üçün kükürd turşulu ammonyakla zənginləşdirirlər ( zənginləşdirmə dərəcəsi 0,86% ). Təmizlənmiş çöküntünü yüksək molekullu maddələri kənarlaşdırmaq üçün sellofan vasitəsilə dializə uğradılır. Dializin davamiyyəti 7 sutka ərzində 5 0 C temperaturda gedir. Təmizlənmiş çöküntünü 40 0 C temperaturda qurudulur və hermetik taraya qablaşdırılır. Məhsulu 10 0 C-dən yüksək olmayan temperaturlarda 6 ay ərzində saxlayırlar.
Ferment preparatı az duzlu balıq və preservlərin istehsalında balığın kütləsinin 5-10%-i miqdarında istifadə olunur. O həmçinin zülali hidrolizatlarının alınmasından hidroliz prosesinin sürətləndirilməsi üçün də istifadə olunur.
Balıq konservlərinin istehsalı zamanı alınan tullantıları yem ununa və texniki yağ istehsalı üçün ekstraksiyalı və presli sxemlə emal edirlər. Yem unu və texniki yağın ekstraksiya sxemi ilə alınması zamanı xırdalanmış tullantıları ( balığın başı, üzgəcləri, içalatı ) üç horizontal quruducu barabandan keçirilir. Burada onlar üç mərhələdə uyğun olaraq 105 0 ,90
0 və 75
0 C
temperaturlarda qurudulur. Bu zaman məhsulun nəmliyi 12% dən yuxarı olmamalıdır. Qurudulmuş kütlədən yağı benzin vasitəsilə ekstraksiya edirlər. Ekstraksiya prosesini sürətləndirmək üçün qarışıqdan qatı buxar buraxılır. Daha sonra maye fraksiyanı süzürlər və distillə aparatı ilə ondan benzini ayırırlar. Alınmış yağı texnoloji məqsədlər üçün istifadə edirlər, yerdə qalan şrotu isə
27
benzin buxarlarının tam kənarlaşdıılmasına qədər qurudurlar. Daha sonra qarışıq xırdalanır, mövcud olan bütün ferroqarışıqlardan təmizlənir, fraksiyalara ayrılır və torbalara qablaşdırılır.[37]
Balıq tullantılarının presləmə sxemi ilə emalı zamanı daha az çıxımda yüksək keyfiyyətli texniki yağ almağa imkan verir. Bu sxemlə iş zamanı balıq tullantıları diametri 2-2,5 sm olan açarlara malik məhəccərli valçoklarda 20- 30mm ölçülü dənəvər hissəciklərə xırdalanır. Tullantıların tikələrini buxar - kontaktlı üsulla şnekli blanşirovka edicilərdə 102-103 0 C
temperaturda 10-12 dəqiqə ərzində qaynadırlar. Qaynama prosesində ayrılan yağlı bulyon qarışığını çökməyə göndərirlər, maye kütləni isə fasiləsiz təsirli şnekli presdə presləyirlər. Presləmə zamanı ayrılan bulyonda müəyyən miqdar yağ olur ki, bunları da çökdürücülərə yükləyirlər, şrotu isə çəkicli xırdalayıcıda xırdalayıb barabanlı quruducuda 10-12% nəmlik qalana qədər 110 0 C temperaturda qurudurlar. Bu tullantılardan ayrılan buxarlı havanı kaskadlı kondensatordan buraxır, daha sonra isə pis qoxulu maddələrin kənarlaşdırılması və məhv edilməsi üçün alovlu təmizləyicidən buraxırlar. Alınmış quru yem məhsulunu çəkicli xırdalayıcıda xırdalayır, maqnitli separatordan və ələkdən keçirirlər. Bundan sonra onu torbalara qablaşdırırlar. Çökdürülmüş yağı isə bulyondan ayırırlar. Kiçik müəssisələrdə bu yağ istifadə olunmur. Böyük müəssisələrdə isə vakuumlu aparatlarda tərkibində 55%-dən az olmayaraq quru maddə qalana qədər 60 0 C-dən yüksək olmayan temperaturda qaynadılır və barabanda qurudulan yem məhsuluna hissə-hissə qatılır.
Hidro balıq sənayesi tərəfindən balıq tullantıları emalından un-yağ istehsalı üçün mexanikləşdirilmiş axın xətli presli-quruduculu avadanlıq işlənib hazırlanmışdır. Bu qurğunun sxemi şəkil 1.3 də verilmişdir. Şə kil 1.3. Balıq tullantılarının emalı üçün istifad avadanlığın sxemi.
Avadanlıq cılız v xammalından balıq unu v Avadanlıqla iş zamanı balıq tullantıları (1) balıq do ş neki vasitəsilə (13) elektrik s bunkerinə göndərilir. Oradan xırdalanmı fasiləsiz təsirli (11) qaynadıcıya verilir ki, buradan da hazır olana q qaynadılmış məhsul (14) çökdürücü sentrifuqaya axılıdır, burada da separatla hissəciklər kənarlaşdırılır.
Ş nekli presdən v ş neklə (15) suvarıcı kondensator t quruducu barabanına verilir. Quruducu barabandan qurudulmu ş neklə çıxarılır və (26) novu il . Balıq tullantılarının emalı üçün istifadə olunan Avadanlıq cılız və yağlı balıq tullantılarından və xammalından balıq unu və texnoloji yağ emalı üçün n zamanı balıq tullantıları (1) balıq doğrayıcısında xırdalanı (13) elektrik səviyyələndiriciləri ilə təchiz olunmu rilir. Oradan xırdalanmış tullantıları (10) sirli (11) qaynadıcıya verilir ki, buradan da hazır olana q hsul (14) şnekli presə daxil olur. Bulyon qaynadıcıdan (22) çökdürücü sentrifuqaya axılıdır, burada da separatlaşdırılır v ş dırılır.[37,41] n və çökdürücü sentrifuqadan alınan jmıx (23) ikinci m (15) suvarıcı kondensator tərəfindən yaradılmış vakuumla i quruducu barabanına verilir. Quruducu barabandan qurudulmu (26) novu ilə (18) xırdalayıcı -ələyiciy 28
ə keyfiyyətsiz balıq emalı üçün nəzərdə tutulmuşdur. rayıcısında xırdalanır və (9) chiz olunmuş (12) xammal tullantıları (10) şnekli dozatorla sirli (11) qaynadıcıya verilir ki, buradan da hazır olana qədər daxil olur. Bulyon qaynadıcıdan (22) ş dırılır və ondan artıq çökdürücü sentrifuqadan alınan jmıx (23) ikinci maili ş vakuumla işləyən (24) quruducu barabanına verilir. Quruducu barabandan qurudulmuş məhsul (25) yiciyə verilir. Buradan 29
xırdalanmış kütlə (27) novu ilə dəmir qarışıqlarının təmizlənməsi üçün (19) elektro-maqnit separatoruna verilir. Daha sonra (20) vibrasiyalı-ələyicidə ələnir və alınmış yem unu qablaşdırılmağa istiqamətləndirilir. Toz hissəcikləri (17) siklonu ilə sorulur. (22) çökdürücü sentrifuqadakı yağlı bulyon (21) yığımına daxil olur. Buradan nasosla (2) boru nəqlediciyə yüklənərək (4) qızdırıcı yığımına verilir, daha sonra isə (3) tullantı separatoruna ötürülür. Oradan bulyon (6) təmizləyici yığımına, sonra yağın ayrılması üçün (7) separatoruna verilir. Separasiya olunmuş yağsızlaşdırılmış bulyon (8) vakuum-buxarlandırıcı qurğuya daxil olur, oradan da konsentrasiya olunduqdan sonra yenidən qurudulmuş kütlə ilə qarışdırılan quruducu barabana daxil olur. Buxar (16) magistralına, su isə (16a)- ya verilir. Yağ (5) boru nəqlediciyə yüklənir. Yüklə 2,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|