bilan borishi yotadi. Xromosoma bir necha santimetr uzuclikga ega
bo‘lgan bitta DNK molekulasini saqlaydi. DNP xromosomalaming
tarkibiy qismi bo‘lgan mononukleosomalar tarkibiga kiradi. Shunday
qilib, xromatin tarkibiga DNK molekulasi, giston oqsillaming 5 sinfi
va giston boim agan oqsillar kiradi. Hayvonlar hujayrasi yadrosida
DNKning miqdori 6 pg (10 l2g)gacha bo'ladi. E coli da DNK miqdori
O.Olpgga teng.
5 sinf giston oqsillari oMchami, aminokislota tarkibi va zaryadining
(doimo musbat) kattaligi bilan farqlanib, quyidagicha belgilanadi:
H, - lizinga boy,
H 2 A - arginin va lizinga boy,
H 2B - arginin va lizinga qisman boy,
H
3
- argminga boy,
H 4 - glitsin va argininga boy.
Giston bo‘lmagan oqsillaming tabiati yetarli darajada aniqlanmagan.
Giston bo‘lmagan oqsillar hozirgi vaqtda jadal o‘rganilyapti. Ular
tarkibiga murakkab oqsillar, fermentlar, shuningdek boshqaruvchi
oqsillar kiradi. Boshqaruvchi oqsillar o ‘z xususiyatlari bo‘yicha
gistonlardan farqlanib, nordon oqsillar sifatida bo'ladi.
Turli nukleoproteinlarda nuklein kislotaning miqdori 40 dan
65%gacha (masalan, pro- va eukariot ribosomalarida) bo'ladi. Virus
nukleoproteinlarida nuklein kislota miqdori umumiy massaning 2-5%ni
tashkil etadi.
Hozirgi vaqtda yadro xromatini (DNP), ribosomalar va virus
nukleoproteidlari molekula usti kompleksi yoki strukturalar sifatida
ko‘rihnoqda.
Lipoproteinlar
Oxirgi yillarda lipoproteinlar (LP) kimyoviy tabiati va strukturasini
o'rganish bo‘yicha ma’lum natijalarga ega bo‘ lingan. Bu sinf murakkab
oqsillar, oqsil va lipiddan tashkil topgan prostetik guruhdan iborat.
Xususan, lipoproteinlar tarkibida neytral yogiar, erkin yog* kislotalari,
fosfolipidlar va xolesterin topilgan. Lipoproteinlar tabiatda keng
tarqalgan: o ‘simliklarda, hayvon to‘qimalarida va mikroorganizmlarda,
ular turli biologik funksiyalami bajaradilar. Ular hujayra membranasi,
hujayra ichidagi yadro, mitoxondriya, mikrosoma biomembranalarida,
shuningdek, erkin holatda uchraydilar (asosan qon zardobida). Bulardan
tashqari lipoproteinlarga o‘pka to'qimasining tromboplastik oqsili, tovuq
tuxumi sarig‘idagi lipovitellin, sutning ba’zi fosfolipidlari va boshqalar
kiradi. Lipoproteinlar miyelin qobiqlar, nerv to‘qimasi, xloroplastlar,
fotoretseptor va elektron-transport sistemalar, ko‘z to'rpardasi tayoqcha
va kolbochkasi va hokazolaming hosil boiishida qatnashadi.
Ko‘pchilik LP jigarda yoki ichak shilliq qabatida sintezlanadi. Ular
polyar lipidlar va apooqsillar deb nomlangan oqsil bilan o'ralgan
gidrofob lipid yadrodan iborat. 8 tur apooqsillar tafovut etiladi: apo -
AI, All, B, CI, Cil, C m , D va E. Odatda, LP 5%gacha uglevodlar
saqlaydi (glyukoza, galaktoza, geksozamin, ftikoza, sial kislota), shuning
uchun, ulaming ba’zilari glikoproteinlardir.
Qon zardobi lipoproteinlari elektroforetik harakatchanligi va
ultratsentrifugalashdagi zichligi bo‘yicha alohida sinflarga bo‘linadilar.
Zichligi past (ZPLP), zichligi juda past (ZJPLP), zichligi yuqori (ZYLP),
zichligi juda yuqori (ZJYULP) va oraliq zichlikka ega (OZLP)
lipoproteinlar tafovut etiladi.
Oqsil komponentining lipidlar bilan b og‘lanish mexanizmi.
Lipoproteinlar hosil bo‘lishida turli tabiatga ega nokovalent kuchlar
qatnashadilar, ular lipid qismida ionlashgan atom guruhlarining bor yoki
yo‘qligi bilan belgilanadi. Agar lipoprotein hosil boiishida fosfolipidlar
qatnashsa, unda o‘sha oqsil molekulasi o ‘rtasida ion bog‘i hosil boiadi.
Lipid qism ining nopolyar guruhlari (masalan, yog* kislota
radikallari) va oqsil molekulasi o'rtasida gidrofob bog‘lanishlar
mavjudligi isbotlangan. Turli nokovalent b og‘lari bo'ladi, ular
biomembranalar qo‘sh oqsil-lipid strukturasining oliy darajada hosil
boiishini ta’minlaydi.
Bu sinf oqsillarga sut kazeinogeni, tovuq tuxumi sarig'idan ajratilgan
ovitellin, vitellinin; baliq tuxumida saqlanuvchi ixtullin va boshqalar
kiradi. Ularda fosfat kislota l%gacha saqlanadi. Ko‘p miqdordagi
fosfoproteinlar MNS hujayralarida saqlanadi. Fosfoproteinlar strukturasi
uchun xarakterli b oiib , fosfat kislotaning oqsil molekulasi bilan (3-
oksiaminokislotalar (serin, treonin) orqali murakkab efir bog* orqali
bogianishi hisoblanadi. Bir molekula oqsilga asosan 2-4 fosfat kislota
qoldig‘i to‘g ‘ri keladi.
Fosfoproteinlar
OH
COOH
Serin
OH
COOH
Fosfoserin
H ujayralarda fosfoproteinlar posttranslyatsion m odifîkatsiya
natijasida, proteinkinazalar ishtirokida, fosforillanishga uchrash orqali
hosil bo'ladi. Hujayradagi fosfoproteinlaming miqdori fosforillanish
va defosforillanishni boshqaruvchi fermentning ta’siriga bog‘liq bo‘ladi.
Fosfoproteinlar organik bog‘langan, labil, hujayraning qator biologik
funksiyalarini bajarish uchun zarur fosfatni saqlaydi. Bundan tashqari,
ular em brion rivo jlan ish i va organizm ning postnatal o 'sish i va
riv o jlan ish i uchun qiym atli energiya va plastik m aterial b o ‘lib
hisoblanadi.
Glikoproteinlar
Glikoproteinlar murakkab oqsillar bo‘lib, oddiy oqsil yoki peptiddan
tashqari geteropolisaxarid guruhini saqlaydi. Hozirgi vaqtda ulami
glikokonyugatlar deb nomlash qabul qilingan. Glikokonyugat tarkibiga
uglevod bo'lm agan qism (aglikan fraksiya) oqsil, peptid, aminokislota
yoki lipid bilan kovalent bog'langan uglevod komponenti (glikan
fraksiya) kiradi.
Uglevodlar haqidagi fan - glikobiologiyaga, hozirgi vaqtda qiziqish
ortmoqda, chunki saraton, odam immuntanqisligi, revmatoid artrit,
astm a va boshqa kasalliklam ing rivojlanishida glyukokonyugatlar
strukturasining o ‘zgarishi alohida roi o ‘ynaydi. Ikki muhim sinf
g lik o k o n y u g a tla r (g lik o p ro te in va g a n g lio z id ) g lik o z illa n ish
re a k s iy a s in in g b u z ilish i bu m o d d alarn in g to 'p la n is h i yoki
glikokonyugatlar uglevod zanjiri sintezining «qisqarishi»ga olib keladi.
Bundan tashqari ba’zi viruslar va nishon - uglevod qism hujayralaming
o‘zaro bog‘liqligida asosiy rolni o'ynaydi. Xususan, odamda orttirilgan
immuntanqislik virusi gp 120 glikoproteini (ko‘p foiz uglevod saqlaydi)
CD4 T-lim fotsit glikoproteiniga yuqori bog'liqlikga ega. Bunday
bog'lanish, tanib olishda yuqori spetsifik bo'lib, muhim patogenetik
vazifani glikozillangan fragmentlar bajaradi. Yana m a’lumki, revmatoid
a r tr itla r d a k o ‘p in c h a ano m al qarshi ta n a c h a la r (anom al
im munoglobulinlar - ular glikoproteinlar) sintezlanadi, ular qisqa
uglevod zanjiriga ega bo'lib, organizmning o ‘ziga qarshi immun tizimini
stim u lla n ish in i c h a q ira d i. Bu m isollardan k o ‘rin ib tu rib d ik i,
g lik o b io lo g iy ad an tashqari hozirgi vaqtda, g lik o 'p ato lo g iy a va
glikoterapiyani tan olish vaqti keldi.
G likoproteinlardan tashqari, shuningdek, proteoglikanlar ham
tafo v u t e tila d i, u lar o qsil va g lik o zam in o g lik an lard an (avval
m uko‘polisaxaridlar deb nomlangan) tarkib topgan; ular murakkab
uglevod zanjirlaridan tuzilgan: aminouglevodlar, uron kislota, sulfat
kislota va alohida monosaxaridlar. Tipik glikozaminoglikanlar bo‘lib,
gialuron kislota, xondroitinsulfat kislota va geparin hisoblanadi.
Glikoproteinlarga ko'pchilik oqsil gormonlar, membranadagi
murakkab oqsillar, barcha qarshi tanachalar (immunoglobulinlar), qon
plazmasi, sut oqsillari, ovalbumin, interferonlar, komplement, qon
guruhi omillari, retseptor oqsillari va boshqalar kiradi. Keltirilgan
glikoproteinlar ro‘yxatidan k o‘rinib turibdiki, ular turli spetsifik
funksiyalami bajaradilar: hujayra adgeziyasi, molekula va hujayralami
tanishni, saraton hujayralaming antigen faolligini ta’minlaydi, himoya
va gormonal, shuningdek, antivirus ta’sir ko'rsatadi.
Glikoproteinlar kimyoviy tarkibi aniqlangan, ba’zi birlarining
strukturasi o ‘rganilgan. Polipeptidga geterooligosaxarid zanjirlar
ulangan, ularda 2 dan 10 tagacha, ba’zida 15 ta monomer geksoza
qoldiqlari (galaktoza va mannoza, ba’zida glyukoza), pentoza (ksiloza,
arabinoza) va oxirgi uglevod ko'pincha N-atsetilgalaktozamin, L-fukoza
yoki sial kislota saqlanadi; proteoglikanlardan farqli ravishda
glikoproteinlar uron va sulfat kislotani saqlaydi.
V
V
H -i-N H -C O
|
H -C -O H
1
1
1
H O -C -H
CH3
H O -C -H
H O -C -H
1
H O -C -H
H -C -O H
1
H -C -O H
1
CH2-OH
CH3
N-atsetilgalaktozamin
L-fuKoza
H3c
COOH
I
c = o
I
Ç
h
2
H -C -O H
¿ - H N - i - H
II
I
o H O -C -H
H -C -O H
I
H -C -O H
I
CHz-OH
Sial kislota
(N-atsetilneyramin
kislota)
Uglevod qismi va oqsillar o ‘rtasidagi b ogiar turi faqat ba’zi
glikoproteinlarda aniqlangan, ulam ing am inokislota tarkibi va
strukturasi ma’lumdir (immunoglobulinlar, gormonlar); ular O-glikozid
bogiar (serin, treonin va oqsilizin OH-guruhlari bilan), N-glikozid
bogiar (asparagin amid guruhi, ba’zi hollarda glutamin yoki lizin va
arginin w-NH,-guruhlari bilan) va glutamin, asparagin kislotalar erkin
COOH- guruhlari bilan efir glikozid boglam i o ‘z ichiga oladi.
Endoplazmatik to‘r ribosomalarida glikoproteinlar sintezi amalga
oshadi, s o ‘ngra uglevod zanjirlari qo'shilib (posttranslyatsion
glikozillanish), oqsil hujayra membranalariga transport qilinadi va
membrana oqsillari tarkibiga kiritiladi yoki sekretsiyalanadi.
U glevod qismi oqsil molekulasidagi asparagin bilan kovalent
bog'lanadi. Lekin oligosaxarid qism aw al lipid tashuvchi -dolixolfosfat
(15 dan 20 gacha izopren qoldiqlari saqlovchi lipid) bilan birikadi va
endoplazm atik to ‘rdagi polipeptid zanjirga o ‘tkaziladi, bunda
o'tkazuvchi ajralib chiqadi:
OH
CH3
CH3
I
I
I
0 = P - CH, - CH, - CH - [ CH, - CH = C - CH2 ]„ - CH, - CH = C - CH,
I
■
‘ I
OH
CH3
Dolixolfôsfat (n=15-30)
S in tezlang an glikoproteinlar Golji apparatiga o 'tk a z ilib ,
glikozillanadi va maqsadga muvofiq saralanadi.
G likoproteinlar molekulasidagi bir necha geterooligosaxarid
qoldiqlaridan binning strukturasi, xususan immunoglobulinlar quyidagi
sxema ko'rinishida ifodalanishi mumkin: glyu - glyukoza, NatsGlyuA
- N-atsetilglyukozamin; Gal - galaktoza; Man - mannoza; NAts Neyr
- N-atsetilneyramin kislota):
NAtsNeyr - Gal -Nats GlyuA- Man x
sGlyuA
Man - Man-Nats GlyuA-Nats GlyuA- Asn -oqsil
Gal -Nats GlyuA- Man x
Bugungi kunda sintezi, tuzilishi va xususiyatlari ma’lum boigan
glikoproteinlami ko‘rib chiqamiz.
I n t e r f e r o n l a r .
Interfero nlar k o ‘pchilik turdagi viruslar
ko‘payishining ingibitorlaridir. Kashf qilingan bir necha tur interferonlar
(a , P, y) mavjud. Ulaming ba’zilari gen injeneriyasi usulida olingan.
Ular murakkab boimagan oqsillar boiib, turli hayvon va odamda
m olekulyar og'irligi
25000
dan
38000-40000
gacha bo‘ladi. Ular
hujayrada virus nuklein kislotasining kiritilishiga javoban hosil bo‘lib,
virus agressiyasini (infeksiya) chegaralaydi. Turga xos a-interferonlar
guruhi makrofaglarda sintezlanadi, y-interferonlar esa T-hujayralarda
hosil boiib, interleykin-2 bilan stimullanadi. y-interferon o‘z navbatida
makrofag, T-hujayra va tabiiy killer - hujayralaming sitotoksik faolligini
oshiradilar. Interferonlar antiproliferativ faollikga ega va ular nafaqat
virus infeksiyasi uchun, balki saratonga chalinganda ham asosiy himoya
oqsili hisoblanadilar.
Lekin hozirgi vaqtgacha interferonlar viruslarining ko'payishini
tormozlaydigan molekulyar mexanizmlar aniqlanilmaganligini ko'rsatib
o'tish kerak. Interferonlaming barcha oqsillar (ham xo'jayin, ham virus)
sintezini translyatsiya bosqichida ingibirlashi m a’lum. Ehtim ol
interferonlar maxsus ingibitor-oqsil sintezini ingibirlaydi, u so ‘ngra
ribosomalar bilan bogianib, translyatsiya jarayonini to'xtatadi, yoki
interferon faol eukariotik oqsil initsiatsiya omillaridan birini fosforillash
y o ii bilan faol bo‘lmagan omilga aylantiradi.
Immunoglobulinlar. Immunoglobulinlar, yoki qarshi tanachalar,
glikoproteinlar sinfiga kirib himoya vazifasini bajaradi, organizmga
tushayotgan yot moddalar - turli kimyoviy tabiatga ega b o ig a n
antigenlami zararsizlantiradi. Immunoglobulinlar lfahfotsitlardan hosil
b o ig an plazmatik hujayralarda sintezlanadi. Immunitet haqidagi
taiim ot mustaqil immunologiya fani sifatida shakllandi, antitelolar va
xususan Hamunoglobulinlar strukturasi va funkstyasini o'rganadi.
fantnunoglobulinlarning 5 sinfi: IgG, IgM, IgA, IgD va IgE tafovut
etiladi (9-jadval). IgGning strukturasi va funksiyasi to iiq o'rganilgan.
9-Jadval
Odam tmmunoglobulinlarining xususiyatlari
Xususiyati
IgG
IgM
IgA
IgD
IgE
Sedimentatsiya
kopflfitsiyenti, S
6,5-7
19
7
8
8,2
Molekulyar
og'irligi
150000
950000
180000
175000
260000
Uglcvpd tarkibi, %
2-3
10-12
8-10
12,7
10-12
Qondagi
konsentratsiyasi,
mg%
1300
140
210
3
0,1
Yarim yashash davri,
kunlar
8-21
5,1
5,8
2,8
2-3
Turli sinf immunoglobulinlar nafaqat molekulyar og'irligi, balki
q o n d a g i konsentratsiyasi b ilan ham farqlanadilar; biologik
xususiyatlarida ham farqlanishi mavjudligi haqida ma’lumotlar bor.
IgGning strakturasi batafsil o'rganilgan. U Y-shakliga va tetramer
qurilishga ega; ikkita bir xil yengil L - zanjir (ingl.-light) va 2 ta bir xil
og ‘ir H-zanjirlardan (ingl - heavy) tuzilgan boiib, bu zanjirlaming
m olekulyar og'irligi 23000-24000 va 50000-70000 ga tengdir.
M a’lumki, bu zanjirlaming har biri 2 turdagi domenlardan iborat:
o'zgaruvchan (V) qism 108 aminogkislota qoldig‘idan iborat va
konstant (C) qism, 110 va 350 aminokislota qoldiqlarini L- va H-
zanjirlarda saqlaydi (12-rasm).
12-rasm.
Odam IgG strukturasi. Engil (L) va (H) zanjrlar, disulfid boiar va
variabel (V), konstant (C) qismlar ko'rsatilgan.
Muhim biologik funksiyalami bajaruvchi boshqa glikoproteinlardan
qondagi oqsillami (albumindan tashqari): transferrin, seruloplazmin,
gonadotrop va follikulostimullovchi gormonlar, ba’zi fermentlar, tog‘ay
va suyak to‘qimasidagi va tuxum oqsilini (ovomukoid) ko'rsatish
mumkin. Uglevod qismi informativ funksiyadan tashqari molekula
stabilligini turli kimyoviy, fizik ta’sirlarga nisbatan oshiradi, ularni
proteinazalar ta’siridan himoya qiladi, natijada glikoproteinlaming
biologik rolini belgilaydi. Hujayra membranasining tarkibiy qismi
bo ‘lib, glikoproteinlar bundan tashqari immunologik reaksiyalar, ion
alm ash in ish , hujayralararo adgeziya va boshqa jarayonlarda
qatnashadilar.
M etalloproteinlar
Metalloproteinlarga oqsildan tashqari qandaydir, bir yoki bir nechta
me tall ionlari saqlovchi biopolimerlar kiradi. Bunday oqsillarga gem
bo‘lmagan temir saqlovchi oqsillar, shuningdek, murakkab oqsil-
fermentlar tarkibida metall atomlari bilan koordinatsion bog‘langan
oqsillar kiradi.
Birinchi guruh oqsillaming tipik vakili bo‘lib, ferritin, transferrin
va gemosiderin hisoblanadi.
Ferritin -yuqori molekulali suvda eruvchi oqsil bo‘lib, molekulyar
og‘irligi 400000, unda temir 17 dan 23% gacha boladi (o'rtacha 20%).
U asosan, qora taloq, jigar, miya ko‘migida bo‘lib, organizmda temir
deposi vazifasini bajaradi. Ferritinda oqsil oksidlangan h olatda
noorganik temir saqlovchi birikma tarkibida (FeOOH)8(F e O O P 0 3H,)
bo‘ladi. Ba’zida fosfat saqlovchi noorganik polimer zanjirlar oqsil qismi
peptid zanjirlari o'rtasida joylashadi (apoferritin deb atalgan), temir
atomlari esa peptid guruhlaridagi azot atomlari bilan koordinatsion
bog‘lanadi.
Transferrin - suvda eruvchi temirprotein (mol.og'irligi 90000),
glikoprotein, qon zardobidagi ß-globulinlar tarkibida aniqlanadi.
Undagi temiming miqdori 0,13%ni tashkil etadi. Temir atomi oqsil bilan
tirozin gidroksil guruhlari ishtirokida koordinatsion bog'yordamida
bog'lanadi. Transferrin molekulasi 2 atom temir saqlaydi; transferrin
organizmda temiming fiziologik tashuvchisi hisoblanadi.
Gemosiderin - ferritin va transferrindan farqli suvda erimaydigan
oqsil kompleksi hisoblanib, 25% nukleotid va uglevodlardan tarkib
topgan. U asosan jigar va qora taloq retikuloendoteliotsitlarida saqlanadi.
Gemosiderinning biologik ahamiyati yetarli darajada o'rganilmagan.
Ikkinchi guruh metairoproteinlarga bir qator fermentlar kiradi:
metallofermentlar - oqsil qismi metall ionlari bilan bog‘langan
fermentlar (tozalanganda metall ferment bilan bog‘langan holda qoladi);
metall ionlari bilan faollanuvchi fermentlar, ular metall ionlari bilan
bo‘shroq bog‘langan, lekin o'zining faolligi - reaksion muhitga m a Turn
metall qo'shilganda namoyon qiluvchi fermentlar kiradi. Kataliz davrida
metallning ta’sir mexanizmi o ‘xshaydi; metall ionlari uch tomonlama
kompleks hosil qilishda qatnashadi: ferment faol markazi - m etall -
substrat (E-M-S), yoki M-E- S, yoki E- S-M. Ko‘p fermentlar aktiv
markazida metallni bog'lashda gistidin imidazol guruhi qatnashishi
isbotlangan.
III BOB
NUKLEIN KISLOTALAR KIMYOSI
Oqsillar biosintezi jarayonini, organizmlaraing irsiy va genetik
o ‘zgaruvchanligi mexanizmlarini, irsiy kasalliklaming kelib chiqishi
va avj olish mexanizmlarini tushunish uchun nuklein kislotalaming
tuzilishi to‘g‘risidagi bilimlar zarur. Nuklein kislotalami kimyoviy
tarkibini o‘rganish bo'yicha oxirgi olti o ‘n yillikda erishilgan ulkan
yutuqlarga qaramasdan nuklein kislotalami tuzilishi va biologik roli
o'rtasidagi bogiiqliklami aniqlash uchun ko‘p muammolar hal etilishi
lozim. Nuklein kislotalaming tahlili yoiida ilmiy izlanishlar olib borish,
shubhasiz, biologiya, tibbiyot va tirik organizmlar fanida kashfiyotlar
q ilish g a im koniyat berad i. Nuklein kislotalar tuzilishida
komplementarlik prinsipining ochilishi nafaqat bu biopolimerlar
tuzilishining sirlarini ochishga, balki biologik makromolekulalar sintez
mexanizmi va hosil boiishini ochishga imkon berdi.
Nuklein kislotalar yuqori molekulali birikmalardir. Nuklein kislotalar
boshqa polimerlarga xos boim agan qator muhim biologik funksiyalami
bajaradilar, ulaming asosiylari quyidagilar: irsiy axborotning saqlanishi
va o ‘tkazilishini ta ’m inlash, hujayra- barcha oqsillari sintezini
programmalash orqali axborotni o'tkazish mexanizmida bevosita
ishtirok etadi. Nuklein kislotalami Struktur tarkibiy qismlari kofaktor,
allosterik effektor vazifasini bajarib, kofermentlar tarkibida, modda
almashinuvida, energiyani hosil boiishi, o‘tkazilishida, saqlanishida
bev o sita ishtirok etadi. Ikki xil nuklein kislota - DNK
(dezoksiribonuklein) va RNK (ribonuklein) tafovut qilinadi. Odam
hujayralaridagi DNK molekulalarining uzunligi bir necha santimetrdir.
H ar bir xromosoma DNKsi nihoyat darajada katta b o ig an bir
molekuladan yoki kamgina sondagi shunday molekulalardan iborat
bo iish i mumkin. Odamning 23 juft xromosomalaridagi DNKning
umumiy uzunligi taxminan 1,5 mga teng. RNK molekulalari kaltaroqdir:
ulaming uzunligi odatda O.Olmmdan ortmaydi.
DNK asosan hujayra yadrosida, xrom atin tarkibida bo'lad i.
Mitoxondriyalarda DNK oz miqdorda bo'ladi. RNK hujayraning hamma
qismlarida bo'ladi va u hujayra umumiy massasini 5-10% ini tashkil
etadi.
Nuklein kislotaiar nukleotidlaming polimerlaridir. Nukleotidlar uch
tarkibiy qismdan - pirimidin yoki purin asosi, pentoza va fosfat
kislotadan tuzilgan. Purin va pirimidin tuzilishining asosida 2 ta aromatik
geterotsiklik birikmalar - purin va pirimidin yotadi.
Purin molekulasi ikkita kondensirlangan halqa - pirimidin va
imidazoldan tarkib topgan.
Asosiy pirimidin asoslaridan tashqari nuklein kislotaiar taikibida
minor pirimidin asoslar: metil- va oksimetilsitozin, digidrouronil,
psevdouridin, 1-metiluronil va boshqalar uchraydi. TRNK tnolekulasida
10% gacha minor asoslar uchraydi, ular fiziologik ahamiyatga ega
boiib, RNK molekulasini - gidrolitik fermentlar ta’siridan himoya
qiladi. Minor pirimidin asoslar
Struktur formulasi nukleozid shaklida
keltirilgan:
Nik
o
Purin
Dostları ilə paylaş: |