167
98% təşkil edir. Süd məhsullarının istənilən rasiona daxil edilməsi
onun yararlılığını və keyfiyyət göstəricilərini yüksəldir, digər
komponetlərin də yaxşı mənimsənilməsinə kömək edir.
İnsan orqanizminə süddəki nutrisevtik komponentlər müsbət
təsir edir (Ca, laktoferrin, laktoperoksidaza, immunoqlobulinlər,
zərdab zülalları, linolen turşusu, oliqosaxaridlər, fosfolipidlər və
s.).
Nutrisevtik komponentlər ən çox ağız südündə olur və onların
bəziləri adi südə nisbətən xeyli yüksək konsentrasiyada olur.
Süd və süd məhsulları xeyli qiymətli
və əvəzolunmayan məh-
sul kimi aşağıdakı xəstəliklərin müalicə və profilaktikasında isti-
fadə olunur: mədə-bağırsaq, ürək-damar, şəkərli diabet, piylənmə,
həmçinin qan damarları, qaraciyər, böyrək və s. Onlar balanslaş-
mış pəhrizin bir hissəsi kimi tonusun saxlanılması və həyatın uza-
dılması amili kimi istifadə olunmalıdır.
Süd və süd məhsulları uşaqların qidalanmasında xüsusi əhə-
miyyət kəsb edir. Xüsusən onların həyatının ilk dövrlərində daha
yararlıdır. Çünki, o xeyli miqdarda insan orqanizminin böyümə
prosesini normallaşdıran və inkişaf etdirən fosfolipidlərə, əvəz-
olunmayan amin turşularına malikdir.
Südün fizioloji dəyəri, onu süd turşusu
içkiləri şəklində qəbul
edildikdə xeyli yüksək olur. Onların istifadəsi bağırsaq sistemində
turş mühitin yaranmasına səbəb olur və çürümə mikroflorasını
məhv edir, həzmi normallaşdırır. Buna görə də süd məhsullarından
orqanizmin çürümə mikroflorasının zəhərli məhsullarla zəhərlən-
məsi zamanı müalicə vasitəsi kimi geniş istifadə olunur. Süd
turşusu məhsulları südə nisbətən xeyli asan və tez mənimsənilir.
Bundan başqa onlarda xeyli miqdarda bakterisid təsirinə malik
olan antibiotik maddələr olur.
Süd (1 litr həcmində) insanın heyvan yağına, kalsiuma, fosfora
olan gündəlik tələbatının ödənilməsində mühüm rol oynayır.
Beləki, o ,orqanizmin heyvan zülalına olan tələbatın 53%-ni;
əvəzolunmayan yağ turşularınnın, A, C,
tiamin vitaminlərinə olan
tələbatının 35%-ni; fosfolipidlərə olan tələbatının 12,6%-ni və
enerjiyə olan tələbatını ödəyir.
168
Süd məhsulları nadir kimyəvi tərkibinə görə bütün qida
məhsullarını əvəz edə bilər. Süd və süd məhsulları həddindən artıq
müxtəlifliyə malik olub, komponentləri qidalanmanın fiziologiya-
sında çox mühüm rol oynayır.
Süd məhsullarının tərkibində su, zülal, yağlar, karbohidratlar,
mineral maddələr, vitaminlər, üzvi turşular, rəngləyici maddələr,
fermentlər, qazlar və s. olur. Kimyəvi tərkibə heyvanın növü, yaşı,
yemləmə və saxlanma şəraiti, ilin dövrü və s. kimi amillər təsir
edir (cədvəl 3.25).
Cədvəl 3.25
İnək
südünün kimyəvi tərkibi
Süd komponetləri
Kütlə payı
Orta
Tərəddüd həddi
Su
87
83-89
Süd yağı
3,8
2,7-6,0
Azotlu birləşmələr
- kazein
- albumin
- qlobulin və digər zülallar
2,7
0,4
0,12
2,2-4,0
0,2-0,6
0,05-0,2
Qeyri
zülali birləşmələr
0,05
0,02-0,08
Süd şəkəri
4,7
4,0-5,6
Kül
0,7
0,6-0,85
Dostları ilə paylaş: