Azad İsa oğlu Qurbanov, Elçin Musa oğlu Məmmədov, Aygün Seyfəddin qızı Hüseynova

1.7. 
Kompüter şəbəkələri 
 Kompüter 
şəbəkələri rabitə vasitələrinin köməyilə bir-
birilə  əlaqələndirilmiş  və müəyyən protokollarla informasiya 
mübadiləsi etmək qabiliyyətinə malik kompüterlər, serverlər
1
 
və periferiya qurğuları sistemidir. Kompüterlər arasında 
məsafədən asılı olaraq rabitə vasitəsi olaraq kabel, telefon 
rabitəsindən, radiorabitədən, infraqırmızı 
və lazer 
şüalandırmadan istifadə olunur.   
Şəbəkələr tətbiq olunduğu əhatə dairəsinə görə lokal  və  
qlobal kompüter şəbəkələrinə bölünür. Lokal kompüter 
şəbəkələri məhdud  ərazidə,  adətən bir müəssisə daxilində 
fəaliyyət göstərir və şəbəkə ehtiyatlarından
2
 birgə istifadəni və 
kompüterlər arasında interaktiv əlaqəni təmin edir. Rabitə 
vasitəsi olaraq əsasən kabeldən istifadə olunur.   
Lokal kompüter şəbəkələrinin tətbiqi ayrı-ayrı 
qurğulara qənaət etməyə, operativ informasiya mübadiləsinə 
nail olmağa imkan yaradır. Məsələn, şəbəkə printeri şəbəkənin 
istənilən kompüterindən informasiyanın çapını  təmin edir ki, 
hər bir kompüterə printer qoşulması  zərurəti aradan qalxır. 
İnformasiyadan, proqram və  əlavələrdən birgə istifadə  
                                                 
1
 Server-yüksək texniki göstəricilərə malik kompüterdir. 
2
 Şəbəkə ehtiyatları dedikdə  informasiya ehtiyatı, proqram və  əlavələr, 
periferiya qurğuları nəzərdə tutulur. 

---

   
61
informasiya daşıyıcılarına qənaətə, hamının eyni proqram  və 
əlavələrdən istifadəsinə  şərait yaratmaqla,  iş prosesi  zamanı 
meydana çıxan bir sıra problemlərin məsələn, proqram 
versiyasının uyğunsuzluğu,  şriftlərlə bağlı  və s. problemləri 
avtomatik aradan qaldırır.  
Müəssisənin  xarakterindən asılı olaraq lokal kompüter 
şəbəkələri öz növbəsində bir ranqlı,  serverli və kombinə 
edilmiş şəbəkələrə bölünür.  
Şək. 1 
 
Bir ranqlı  şəbəkələr az saylı istifadəçilər üçün nəzərdə 
tutulmuşdur. Bu şəbəkədə kompüterlərin sayı ondan artıq 
deyildir və informasiyanın etibarlı surətdə qorunmasına nail 
olmaq çətindir.  Şəbəkədə vahid administrasiya xidməti 
olmadığından  hər bir istifadəçi  kompüterin ehtiyatlarını 
ümumi istifadə üçün özü müəyyən edir. Server əsasında 
yaradılmış  şəbəkə böyük həcmli informasiyanı eyni zamanda 
çoxsaylı istifadəçinin birgə istifadəsini təmin edir. Server 
şəbəkənin işlənməsinə  nəzarət, diaqnostika və informasiyanın 
Bir ranqlı şəbəkə 
Serverli şəbəkə 

---

 
62
qorunması funksiyalarını həyata keçirir. Şəbəkədə  bir və ya bir 
neçə    server  ola  bilər. Məsələn,  şəbəkədə fayl serverlə yanaşı 
kommunikasiya, verilənlər bazası serveri və s. ola bilər.  
Şəbəkəyə qoşulmuş  digər kompüterlər klient və ya işçi yerlər 
adlanır. İşçi yerləri  bu və ya digər  xüsusiyyətlərinə görə vahid 
qrupda- işçi qrupda birləşirlər. Hər bir işçi qrup serverdə 
qeydiyyatdan keçir. Bu isə informasiya ehtiyatlarının 
axtarılmasını və qorunmasını asanlaşdırır.  
Kombinə edilmiş şəbəkələr özündə bir ranqlı və serverli 
şəbəkələrin  ən yaxşı keyfiyyətlərini birləşdirir və geniş  tətbiq 
dairəsinə malikdir. Adətən bu tip şəbəkələrdə bir neçə 
əməliyyatlar sistemi birgə istifadə olunur. Belə ki, serverlərdə  
Windows NT, Windows Server,  işçi stansiyalarda Windows 
9x,Windows NT Workstation, Windows XP, Windows Vista 
əməliyyatlar sistemləri istifadə oluna bilər.  
 Qlobal 
şəbəkələr çox geniş  ərazidə  (şəhər, ölkə  və s.) 
fəaliyyət göstərən,  bir-birilə qarşılıqlı  əlaqəli, ayrı-ayrı 
kompüterlər və lokal  şəbəkələr şəbəkəsindən ibarətdir. Qlobal 
şəbəkələrin  ən bariz nümunəsi  İNTERNET beynəlxalq infor-
masiya şəbəkəsidir.