85
MÜHAZİRƏ 13
SÜNİ QIZARDILMIŞ KARTOF VƏ KÜRÜ MƏHSULLARININ İSTEHSAL
TEXNOLOGİYALARI
Plan:
1) Süni qızardılmış kartof məhsulları.
2) Süni kürü və digər süni məhsulların istehsalı.
1) Süni qızardılmış kartof məhsulları.
Bu da kartof məhsullarının istehsalı və saxlanması zamanı baş verən itkilərin
qarşısının alınmasından irəli gəlmişdir. Kartof məhsulları həm də yaxşı yeyilə
bilməmələri, Avropa və Amerikada kütləvi istifadə edilən məhsullardandır.
Süni qızardılmış kartof məhsullarının istehsalı eyni zamanda ənənəvi kartof
məhsullarında zülal tərkibin aşağı olması və onların bioloji dəyərliyinin
yüksəldilməsi ilə əlaqədardır.
Bunların alınması üçün həlməşik sistemlərin əsası süni yarma və makaron
məmulatlarında olduğu kimidir. Burada həm də süni ət məhsullarında olan
əlaqələndiricilərdən istifadə edilir. Bu məhsullar üçün həlməşik sistemlər
qızardılma üçün tələb olunan 140-220°C-ə tab gətirməli və formanı saxlamalıdırlar.
Yağda qızardılma zamanı suyun qaynaması və məhsula məsaməli quruluşun
verilməsi presləmə ilə alınan süni ət məhsulları quruluşunun yaradılması təmin
olunmalıdır. Məhsulun formalanması üçün şnekli ekstruderlərdən geniş istifadə
olunur. Ekstrudat isə tikələrə doğranılaraq yağda qızardılır, üzərinə duz və müxtəlif
qatqılar səpilib qablaşdırılır.1957-ci ildə Avropa alimi Royvoç süni qızardılmış
kartof alınmasının 2 variantını təklif etmişdir. O, bunu kartof unu ilə doldurulmuş
86
qızdırılmağa davamlı kalsium alginat həlməşiyi əsasında istehsal etməyi məsləhət
görülmüşdür.
Birinci variantda ilk əvvəl natrium alginat, nişasta, kartof unu və kalsium
laktatı qarışdırır, üzərinə su əlavə edirlər. Sonra isə yaranan xəmir formalı kütləni
nazik təbəqələr (lövhələr) şəklində formalayır, onu yağda qızartdıqdan sonra kartof
çipsi formasına salınır.
Alginat əsaslı həlməşik quruluşun yaranması bu halda qızdırılma nəticəsində
həlməşik əmələ gəlməsi və kalsium laktatın dissosiasiyası ilə baş verir.
İkinci variantda alginat həlməşiyi yaxud kalsium pektinat həlməşiyi alınması
üçün natrium alginat yaxud natrium pektinat məhluluna suda həll olmayan kalsium
duzu, qida komponentləri (nişasta, kartof unu) əlavə edir və sonra formalamadan
əvvəl sistemə hər hansı üzvi turşu əlavə edilir ki, nəticədə o, sistemdə həll olan
kalsium duzu və sonuncunun həlməşik vəziyyətinə düşməsini təmin edir.
Bu üsulun çatışmayan cəhəti alginat və pektinat həlməşiklərinin böyük sürətlə
yaranmasıdır. Eyni zamanda kalsium duzlarının qızdırılma zamanı həll olunması
və sistemin turşulaşdırılması zamanı burada duzun həll olan hissəciklərin ətrafında
həlməşiyin mikrohissəcikləri yaranır və bu da sistemin heterogen vəziyyətə
düşməsinə gətirib çıxarır. Bu isə sistemdə hissəciklərin çox kiçik halda
işlədilməsindən və qarışdırma zamanı prosesin tənzimlənməsi çətinliyini və onun
formalanması çətinliyini doğurur. Praktiki olaraq burada nişasta qarışığı və CaCO
3
hissəciklərini natrium alginat məhlulunda dispersiya edir və onun üzərinə quru
nişasta ilə limon turşusu əlavə edirlər. Qısa müddətli qarışdırmadan sonra qarışığı
ekstruziya edir, sonra isə kiçik disklər şəklində doğrayıb yağda qızardırlar.
Rayvoçun təklifi ilə bundan sonra məhsula 2-4%-li metilsellüloza məhlulu əlavə
etməyi məsləhət görür. Onun əsasında isə buğda unu, yulaf unu yaxud nişasta
tərkibli xəmir kütləsini nazik vərəqələr şəklində ekstruziya edir, doğrayır və
qızardırlar.
Süni qızardılmış kartof zülal əsaslı kalsium alginat yaxud pektinat əsasında
hazırlanan həlməşik sistemlər şəklində də istehsal edirlər.