Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Persuasion.
292 ETİKA nispette de haklarından vazgeçmiş olduklarını zannediyorlar. Öyle ise Ahlak ve Din ve mutlak olarak söylenince Ruh kuvvetine ait olan her şeyin, köleliklerinin (yani ahlak ve dinin) ödülünü (mükâfatını) almak için ölümden sonra üzerlerinden alacakları yükler olduğunu zannediyor lar ve iç küçüklükleri ve güçsüzlüklerinin imkân verdiği kadar Tanrısal kanunun emirlerine göre yaşamaya onları götüren yalnız bu umut değil, aynı zamanda ve başlıca ölümden sonraki korkunç işkencelerle cezalandı rılma korkusudur. Ve eğer, insanda bu umut ve bu korku bulunmasaydı, tersine, ruhların bedenle birlikte mahvolduğuna inansalardı, bu umutla rı ve bu korkuları olmayacaktı ve ahlakın yükü altında ezilmiş olan mut suz insanların önlerinde hiçbir gelecek hayat olmayacak, kendi yaradılış larına ve bünyelerine dönecekler, her şeyi şehvet arzularına göre yönelt mek ve kendilerinden ziyade talihe boyun eğmek isteyeceklerdir. Bana bunlardan daha az saçma görünmeyen bir şey de bir kimsenin, bedenini ezeli âlemde iyi gıdalarla besleyebileceğine inanmadığı için, zehirler ve öldürücü maddelerle vücudunu doldurmayı tercih etmesi; ya da ruhun ezeli veya ölmez olduğuna inanmadıkları için, bunak olmayı ve akılsız yaşamayı daha çok sevmeleridir; bunlar ortaya konmaya pek de değmeyen birtakım saçmalıklardır. Önerme XLII Erdemin ödülü (mükâfatı) yüce mutluluk değildir, fakat asıl erdemdir; ve bu haz alış (épanouissement) 10 bizim şehvet arzularımızın azaltılması suretiyle elde edilmiş değildir. Fakat tersine, şehvet arzularımızın azaltıl masını mümkün kılan bu haz alıştır. Kanıtlama Yüce mutluluk Tanrıya karşı sevgiden ibarettir (önerme 36 ve scolie’si ile birlikte) ve bu sevginin kendisi üçüncü bilgi tarzından doğar (önerme 32’nin önerme sonucu); böylece bu sevgi etkin olması bakımından Ruha aittir ve bundan dolayı (tanım 8, bölüm IV) o asıl erdemdir. Bundan başka, Ruh bu tanrısal sevgide ya da bu yüce mutlulukta ne kadar haz alırsa o kadar bilici olur (önerme 32), yani onun duygulanışlar üzerinde gücü o kadar büyük olur ve o kötü olan duygulanışların o kadar az etkisin 10) Gelişme diye de karşıladık. ZİHİN GÜCÜ VEYA İNSANIN HÜRLÜĞÜ ÜZERİNE 293 de bulunur; öyle ise bundan dolayı ruhun tanrısal sevgi ya da yüce mu tluluktan haz aldığı şey de, onun şehvet arzularını azaltma gücü vardır. Ve madem ki insanın duygulanışları azaltma gücü yalnız zihinle mümkün dür, hiç kimse bu yüce mutluluk gelişmesini kendi şehvet arzularının azaltılmasıyla elde edemez; tersine, onları azaltma gücü asıl yüce mutlu luktan doğar. Scolie Ruhun duygulanışları üzerindeki gücüne ve Ruh hürlüğüne dair ispat etmek istediğim şeyleri burada tamamladım. Bu söylediklerimle, bilge kişinin ne kadar değeri olduğu ve güç bakımından yalnız şehvet arzusu na göre hareket eden bilgisizden ne kadar üstün olduğu görülüyor. Bilgi siz, birçok bakımlardan dış nedenler tarafından sürüklenmesi yüzünden, bir iç memnunluğunu hakkıyla asla elde etmemiş olmasından başka, kendi kendisi, Tanrı ve şeyler konusunda hemen tam bir şuursuzluk içindedir ve tesir almadan (edilgin olmadan) çıkar çıkmaz var olmadan da çıkar. Her ne kadar oraya götürdüğünü gösterdiğim yol son derecede çetin gibi görünüyorsa da, yine de oraya gidilebilir. Şüphesiz bu, çok nadir bulunmuş olan çetin bir yol olmalıdır. Eğer selamet insanın elinde bulunsa ve oraya zahmetsizce ulaşılmış olsaydı, hemen herkes tarafından ihmale nasıl uğra yabilirdi? Fakat, güzel olan her şey nadir olduğu kadar da güçtür. SON |