Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gülden SAĞOL YÜKSEKKAYA *
- 2. Çeviri yanlışları: 3
|
ЛИТЕРАТУРА: Ахмадуллина Л.Я. Принцип “Побуждение к одобряемому и запрещение порицаемого” в социальных взглядах Х.С.Салихова//Проблемы востоковедения 2016 № 2(72), Уфа, c.92-97. Ишмухаметова Н.Поэтический мир Шамсутдина Заки//http://www.sci- enceforum.ru/2015/1353/8594 Кадирова Э.Х. Sän “ты”и Sez “вы”в поэмах Мухаммедьяра (XVI в.) // Современные проблемы науки и образования, № 3/2012, Пенза. Сафиуллина Р.Ф. Влияние традиций мусульманско-восточной литературы и фольклора на творчество татарского поэта XIX в. Габдельджаббара Кандалый // Восток в исторических судьбах народов России. Книга 2. – Уфа, 2006. – с. 122-123. Сафиуллина Р.Ф. Традиции фольклора в творчестве Габдельджаббара Кандалый, Автореф. диссертации, Казань, 2007// http://www.dissercat. com/content/traditsii-folklora-v-tvorchestve-gabdeldzhabbara-kandalyi Шагапова И. Шамсуддин Заки (к 190-летию со дня рождения) // Гасырлар авазы № 3/4 2011, Казань, с.216-218 Юсупов А.О суфийской терминологии в языке татарской поэзии XIX века //Филологические науки. Вопросы теории и практики. – Тамбов 2014.
№ 4(34), С. 208-211. Юсупов А.Ф. Суфизм в средневековой татарской культуре: роль, особенности и модели мира / Филологические науки. Вопросы теории и практики. Тамбов, 2012. № 5(16), С. 219-222. Юсупова Н. М., Юсупов А. Ф. Суфийская символика в татарской поэзии XIX века // Филология и культура Казань, 2014. № 2 (36). С. 230-235 Яхин Ф.З. Нравственные идеалы татарской литературы периода Казанского ханства // Материалы международной научно-практической конференции «Научные исследования З.Ахметова и теоретические проблемы современного литературоведения».- Астана: ЕАУ, 1913.- с. 122- 130.
Ahmed Yesevî Adlı Kitap Üzerine Gülden SAĞOL YÜKSEKKAYA * Yûsuf el-Hemedânî’ye intisabı ve onun halifelerinden oluşu dikkate alı- nırsa 12. yüzyılda dünyaya geldiği tahmin edilen Ahmed Yesevî (Ahmed-i Yesevî), fikrî şahsiyeti ve menkıbevî hayatıyla Orta Asya Türk dünyasının en büyük isimlerinden biridir. Pîr-i Türkistan ve/veya Hazret-i Türkistan olarak da adlandırılır ve hiç gelmemiş olmasına rağmen Anadolu’da da tanınır ve sevilir. Islami ilimlere vâkıf olan, Arapça ve Farsça bilen Ahmed Yesevî, çev- resinde toplananlara sade bir dille manzumeler söylemiş ve hikmet adı veri- len bu manzumeler, dervişleri aracılığıyla en uzak Türk topluluklarına kadar ulaştırılmıştır. Tesiri çok geniş bir sahada asırlarca devam eden Ahmed Yesevî’nin hikmet- lerini içeren Dîvân-ı Hikmet’in nüshaları, farklı şahıslar tarafından farklı yer- lerde meydana getirildiği için dil bakımından önemli farklılıklar gösterirler. 12. yüzyılda doğduğu muhtemel olan Ahmed Yesevî’nin hikmetlerini içeren yazmaların hepsi de çok sonraki asırlarda istinsah edilmiştir. Bu yüzden de dil bakımından Karahanlı devri Türkçesine uymamaktadırlar. Bu manzumelerde değişik saha ve devirlere ait dil hususiyetleri bir arada bulunmaktadır. Çeşitli yazma ve basma nüshaları bulunan Dîvân-ı Hikmet üzerindeki son neşirlerden biri Ahmet Yesevi Üniversitesi tarafından yapılmıştır (2015). 1
Necdet Tosun’un editörlüğünü üstlendiği Ahmed Yesevî adını taşıyan bu ki- tapta, hikmetlerin orijinali verildikten sonra çeviri yazısı, Türkiye Türkçesi, Kazakça, Rusça ve Ingilizce çevirisi yer almaktadır. Kitabın 2015 yılı içinde iki baskısı yapılmıştır. 2 Hikmetlerin hem orijinalini hem de birkaç dildeki * Prof. Dr., Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Istan- bul-Türkiye, gsagolyuksekkaya@gmail.com 1 Necdet Tosun, edit., Ahmed Yesevî, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2015. 2 Nisan 2015’te birinci baskısı yapılan kitabın ikinci baskısı Temmuz 2015’te yapılmıştır. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 447
çevirisini içeren bu kitabın, Ahmed Yesevî’nin dünyaya tanıtılmasında önemli bir katkı sağlayacağı şüphesizdir. Ancak kitapta gözden kaçan hususlar, yanlış yorumlar söz konusudur ki burada bu hususlar üzerinde durulacaktır. Ayrıca kitapta bütün kelimelerin yer aldığı bir dizinin bulunmayışı büyük bir eksik- liktir. Böyle bir dizin yapılmış olsaydı, hataların bir kısmı giderilmiş olurdu. 1. Kelime yanlışları/yanlış okumalar: 1.1. 5/3 kulganlar → kolganlar. Ümmetidin bolganlar şefâatin kulganlar şek- linde okunan ve “Ümmetinden olanlar, şefaatin alanlar” şeklinde çev- rilen mısra, “Ümmetinden olanlar, şefaatini isteyenler” şeklinde düzel- tilmelidir. Kazakça çeviri de aynı şekilde hatalıdır. 1.2. 13/1 okmaz “okumaz” → ukmas “anlamaz”. Âlimmen dep kitab okur
mana (maneviyat) okumaz” şeklinde yapılan çeviri, “Âlimim diyerek kitap okur ama manasını anlamaz” şeklinde düzeltilmelidir. Ingilizce çeviri de aynı şekilde hatalıdır. Mısraın okunuşu şöyle olmalıdır: ‘Âlım mén dép kitâb okur ma’nâ ukmas. 1.3. 36/3 burkâb → bürkep: Salât dise gâfil başın burkâb uyur “Haydi namaza denince gafil kişi başını çevirip uyur” şeklinde çevrilen mısrada, burkâb şeklinde okunan kelime bürkep olarak düzeltilmeli. Mısraın okunuşu ve çevirisi şöyle olmalı: Salât dése gâfil başın bürkep uyur “Namaz dendiğin- de gafil başını örtüp uyur”. 1.4. 38/3 tufrak sıfat → tofrak-sıfat “toprak gibi”. 1.5. 42/2 ortap → örtep “yanmak, yanıp tutuşmak”.
448 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 1.6. 47/3 kebi → kibi “gibi” 1.7. 48/4 Yûsuf Ken‘ân → Yûsuf-ı Ken‘ân. Yûsuf Ken‘ân yazınca vezni sağ- lamak için ikinci mısrada Fir‘avn şeklinde yazılan kelime, bu mısrada
1.8. 49/2 kişen → keşân. keşîden “çekmek”ten sıfat. Bahîllerniŋ boynıda
1.9. 52/2 işkel-kişen → eşkel-keşân
1.10. 59/1 oşende “o anda” → oşanda “o zaman”. 1.11. 68/3 dükkân → dûkân. dûkân, dükkân kelimesinin yanlış telaffuzla ortaya çıkan biçimi olup Farsçada da mevcuttur.
1.12. 70/3 kusûr: Hûr u kusûr gılmân vildân hâdim bolsun şeklinde okunan mısra, “Huri, köşkler, Cennet çocukları hizmet etsin” şeklinde çev- Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 449
rilmiştir. Mısraın okunuşu Hûr-i kusûr gılmân vildân hâdim bolsun, çe- virisi ise “Cennet kızları, cennet çocukları hizmet etsin” şeklinde düzeltilmelidir.
1.13. 72/4 birle → birlen
1.14. 73/2 yıglay → yıglap
1.15. 89/4 içinde → içide
1.16. 90/2 kotkar → kutkar “kurtar!” 1.17. 91/3 bulur → bolur. Ne tilese ol bulur dervîşler sohbetinde okunup “Ne dilese onu bulur dervişler sohbetinde” şeklindeki çeviri, “Ne dilese o olur dervişler sohbetinde” olarak düzeltilmelidir. 1.18. 93/4 nasîb kılgıl → nasîb kılgay 1.19. 95/2 karşı → karşu
450 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 1.20. 96/1 hayır sehâ kılganlar → hayr u sehâ kılganlar şeklinde okunma- yınca vezni tamamlamak için hayr değil de hayır okunmuştur. Şöyle düzeltilmelidir: Hayr u sehâ kılganlar yetîm kö ŋlin alganlar
1.21. 98/3 dürr ü güherni → dür güherni. Bağlama vavı yazıldığında vezin bozulmaktadır.
düzeltilmeli: Kul Hoca Ahmed kân açtı dür güherni saçtı 1.22. 98/4 tı ŋlamagan → tiŋlemegen “dinlemeyen” 1.23. 100/4 kerges → kerkes Far. “akbaba” 1.24. 11/1 püşeymân → paşîmân “pişman” Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 451
1.25. 15/2 malı ŋga → mâlıŋa 2. Çeviri yanlışları: 3 2.1. 37/3 bîzâr “şikâyetçi” → “usanmış, bıkmış, rahatsız”. “Yalancıdan Allah, Rasul şikâyetçiymiş” şeklinde yapılan çeviri, “Yalancıdan Al- lah (ve) Resul usanmış, bıkmış” şeklinde düzeltilmelidir. 2.2. 53/5 anda tek turdı “orada durdu” → anda ték turdı “o zaman sustu, o zaman ses çıkarmadı”. «Cehennem orada durdu, Cennet’ten özür diledi.» şeklinde yapılan çeviri, “Cehennem o zaman sustu, Cen- net’ten özür diledi” olarak düzeltilmelidir. 3 Kitapta manası günümüzde pek bilinmeyen kelimeler bazen çevrilmeksizin aynen bırakılmıştır. Kitapta sözlük de bulunmadığı için bu türden kelimelerin çevrilmesi gerekir: 115/3 “Mâsivaya, akıllı isen gönül verme”. Şöyle düzeltilmeli: Akıllı isen Allah’tan uzaklaştıran şeylere gönül verme”
Bazen ise kelime çeviriye hiç alınmamıştır: 118/3’te sübhân kelimesine çeviride yer verilmemiştir. “Öyle kulu Rabbim aslâ zâyi etmez” şeklinde yapılan çeviri şöyle düzeltilmeli: “Öyle kulu her türlü noksan sıfattan münezzeh olan Rabbim ziyan etmez”
452 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
2.3. 81/2 Tâat kılgıl kiçe kopup hîç yatmagil şeklinde okunan ve “Ibadet et, gece gündüz hiç yatma” şeklinde çevrilen mısra, Tâ‘at kılgil kéçe kopup héç yatmagil olarak okunup “Ibadet et, gece kalkıp hiç yatma” olarak çevrilmelidir. 2.4. 105/1 köterseler “götürseler” → “kaldırsalar” 2.5. 118/3 “Öyle kulu Rabbim aslâ zâyi etmez” şeklinde yapılan çeviri şöyle düzeltilmeli: “Öyle kulu her türlü noksan sıfattan münezzeh olan Rabbim ziyan etmez” Elimizdeki kitaptaki hikmetlerin dili Çağatayca ve yakın dönem ağızlarının karı- şık durumda bir arada olduğu Orta Asya edebî dilidir. J. Eckmann’ın belirttiği gibi 14. asırdan itibaren metinlerde gittikçe artan miktarda ilk hecede e yerine y, bazı harekeli metinlerde ise ︠ﻯ ile karşılaşılır. 15. asırdan itibaren y yazılışı umumileşmiştir. Bu tür kelimelerdeki i/é telaffuzu, bölge ve devirlere göre değişmektedir (Eckmann 1958: 121). Ancak ayrı şivelerde gelişmekte olan değişikliklerin söz konusu neşirde, pek dikkate alınmadığı, başka bir deyişle seslerin fazla önemsenmediği söylenebilir. Ka- Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 453
palı e sesine yer verilmeyen bu çalışmada � ilk hecedeki y’ler bazen e ile, bazen i ile okunmuştur. e veya i tercihinde tutarlılık yoktur. 3.1.
İlk hecede y ile yazılıp e ile okunanlar: 1/1, 20/2, 31/1 meni → méni, 1/2 sensen → sén sén, 1/2, 1/4 menge → ménge, 1/4, 11/2, 16/1, 16/2, 22/3, 37/4, 38/4 men → mén, 10/1 ermiş → érmiş, 10/1 berme → bérme, 10/4 eşitip → éşitip, 11/2, 11/2, 13/1, 28/3, 58/2, 59/1 dep → dép, 12/4, 26/2, 29/2, 54/4 dek → dék, 15/2 keter → kéter, 15/3, 28/2 ketti → kétti, 15/4 yeter → yéter, 16/5, 119/2 sen → sén, 17/1 keliŋler → kéliŋler, 17/3 yeti- ban → yétiben, 19/1 keldi → kéldi, 19/3 erklik → érklik, 19/3 keldim → kéldim, 24/3 menni → ménni, 31/4 dağ etmeŋizler → dâg étmeŋizler, 39/2 teyu → téyü, 40/1 dedi → dédi, 41/1, 41/2 kerek → kérek, 43/2 elçisi → élçisi, 44/1 bergey → bérgey, 44/3 sendin → séndin, 47/1 keltürmesem → kéltürmesem, 47/2, 47/4 mendin → méndin, 48/4 sende → sénde, 51/2 be- rürge → bérürge, 54/4 yel → yél, 56/2 kelgende → kélgende, 56/3 bermek- ni → bérmekni, 57/1 bermek → bérmek, 59/2 degende → dégende, 60/1 yetüşti → yétüşti, 60/2 ey → éy, 60/2 beliŋ → béliŋ, 60/3 keçeler → kéçeler, 67/1 erenlerni → érenlerni, 67/4, 68/4, 105/2 seni → séni, 73/3 yetti → yétti “yetişti, ulaştı, geldi”, 97/4 yerde → yérde 114/4 yerge → yérge, 119/1 keçti → kéçti, 119/2 keçürgil → kéçürgil, 120/2 yetsün → yétsün “yetişsin, ulaşsın, varsın” vd. 3.2. İlk hecede y ile yazılıp i ile okunanlar: 4/1, 23/3, 36/3 dise → dése, 4/4, 40/2 dimes → démes, 14/3 irmes → érmes, 14/4 kirek → kérek, 16/3 iltip → éltip, 16/6 dimegil → démegil, 20/3 kiterde → kéterde, 21/3 igem → égem, 22/3 digen → dégen, 26/2 kiçip → kéçip, 27/3 tifip → téfip “tepip”, 29/1 irseŋ → érseŋ, 29/2 ilni → élni “ili, ülkeyi”, 29/2 kizip → kézip, 36/4 yilge → yélge, 37/1, 37/2, 37/3, 39/4 irmiş → érmiş, 38//4 birseŋ → bérseŋ, 40/4 digey → dégey, 42/1 birdi → bérdi, 45/4, 99/3 tiyü → téyü, 47/3 irür → érür, 48/3 dirsin → dér sén, 48/3 aytursin → aytur sén, 54/1, 54/2 yime → yéme “yeme!”, 54/1 dime → déme, 55/1, 100/1 birmey → bérmey, 55/2, 100/2 kiçmişler → kéçmişler, 55/3 yigen → yégen, 55/3 yigenler → yé- genler, 58/3 iltip → éltip, 60/4, 61/4, 62/4, 63/4, 64/4, 65/4, 66/4 işitiŋiz → éşitiŋiz, 61/3 yâd itme → yâd étme, 66/3 ilginde → élginde, 70/4 kiyer → kéyer, 99/4, 100/3 digenler → dégenler, 101/3 kiygenler → kéygenler, 103/1 işitip → éşitip, 105/3 yitmiş yirde → yétmiş yérde “yetmiş yerde”,
454 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 112/2 kilip → kélip, 120/1 işitsün → éşitsün, 120/4 işitmegen → éşitmegen vd.
3.3. Ilk hecesinde y bulunan kelimelerin okunuşu değerlendirildiğinde ortaya şöyle bir durum çıkmaktadır. 3.3.1. kérek “gerek” kelimesi:
3.3.1.1. 41/1, 41/2 kerek 3.3.1.2. 14/4 kirek 3.3.2. dé- “demek, söylemek” kelimesi:
3.3.2.1. 11/2, 13/1, 28/3, 58/2, 59/1 dep, 40/1 dedi, 59/2 de- gende
3.3.2.2. 4/1, 23/3, 36/3 dise, 4/4 dimes, 16/6 dimegil, 22/3 digen, 40/4 digey, 54/1 dime, 100/3 digenler 3.3.3. ér- fiili:
3.3.3.1. 10/1 ermiş 3.3.3.2. 14/3 irmes, 29/1 irse ŋ, 37/1, 37/2, 37/3, 39/4 irmiş, 47/3 irür 3.3.4. két- “gitmek” fiili:
3.3.4.1. 15/2 keter, 15/3, 28/2 ketti 3.3.4.2. 20/3 kiterde 3.3.5. kéç- “geçmek” fiili:
3.3.5.1. 119/1 keçti 3.3.5.2. 26/2 kiçip, 55/2 kiçmişler 3.3.6. él “il, ülke”
3.3.6.1. 43/2 elçisi 3.3.6.2. 29/2 ilni 3.3.7. éşit- “işitmek”
3.3.7.1. 10/4 eşitip 3.3.7.2. 60/4, 61/4, 62/4, 63/4, 64/4, 65/4, 66/4 işiti ŋiz, 103/1 işitip, 120/1 işitsün, 120/4 işitmegen 3.3.8. yél “rüzgâr”
3.3.8.1. 54/4 yel 3.3.8.2. 36/4 yilge 3.3.9. bér- “vermek”
3.3.9.1. 10/1 berme, 44/1 bergey, 51/2 berürge, 56/3 bermek- ni, 57/1 bermek Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 455
3.3.9.2. 42/1 birdi, 100/1 birmey 3.3.10. té- “demek, söylemek”
3.3.10.1. 39/2 teyu 3.3.10.2. 45/4 tiyü 3.3.11. sén “Ikinci teklik şahıs zamiri”
3.3.11.1. 67/4, 68/4, 105/2 seni, 119/2 sen, 1/2 sensen → sén sén
3.3.11.2. 48/3 dirsin → dér sén, 48/3 aytursin → aytur sén 3.3.12. yér “yer”
3.3.12.2. 105/3 yirde 4. Ural-Altay dillerinin en belirgin özelliklerinden biri olan kalınlık-incelik uyumu, Türk dilinin asli bir uyumudur ve bu uyum, ödünç kelimelere ve birleşik kelimelere bile yansımaktadır. Türkçe kökenli kelimelere gövde- nin kalınlık-incelik uyumunun dışında ek getirilmesi özellikle Çağataycada görülmekte olup bu tip yazılışlar klasik Çağatay döneminden sonra giderek artış gösterir. Ancak elimizdeki kitapta bu tür yazılışlar büyük bir çoğunluk- la çeviri yazıya aksettirilmemiştir: 4.1. Çeviri yazıya aksettirilmeyenler:
2/1, 2/3, 27/1, 27/2, 27/3 bolgıl → bolgil, 6/2 tayangan → tayangen “katla- nan, tahammül eden, sabreden”, 21/2, 21/4, 22/4, 23/4, 43/4 salgıl → sal- gil, 34/4 üstige → üstiga, 42/3 közlerimge → közlerimga, 53/4 körsetürge → körsetürga, 69/3 yanmagan → yanmagen “dönmeyen”, 80/1, 80/3, 82/3 kılgan → kılgen, 80/3 yahşılarga → yahşılerge, 81/2, 88/3 kılgıl → kılgil, 81/2 yatmagıl → yatmagil, 88/4 kılgay → kılgey, 93/4 barçaga → barçage, 101/4 olturganlar → olturgenler, 102/1 turganlar → turgenler, 105/4 birmek → bérmak, 119/4 özige → öziga vd. 4.2. Çok az yerde uyum dışı yazılış çeviri yazıya aksettirilmiştir:
19/2, 19/4 salgil, 81/2 yatmagil, 81/3 aytmagil, 88/1 yanmagen vd. 5. Türk dilinin aslî bir uyumu olan kalınlık-incelik uyumu, ödünç kelimele- re de yansımaktadır. Ödünç kelimelerin imlasını Arapça ve Farsçadaki aslî şekillerini dikkate almadan ve diğer lehçe ve ağızlardaki durumlarını ince- 456 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî lemeden sadece Türkiye Türkçesini esas alarak belirlemek doğru değildir (Şen 2007: 1712). Üstelik ödünç kelimelere çoklukla kalın sıradan ek getir- me eğilimi Eski Türkçeden beri görülmekte, Çağataycadan itibaren de art- maktadır. Ancak elimizdeki neşirde yabancı asıllı kelimelerin okunuşunda genellikle Türkiye Türkçesindeki ödünç kelimelerin telaffuzunun etkisinde kalındığı görülmektedir. 5.1. 2/3 Leylâ → Laylî, 2/3 Mecnûn → Macnûn, 1/1, 25/1, 25/3, 25/4, 26/1, 26/4, 27/2, 27/4, 42/1, 46/1 aşk → ‘ışk, 35/2 âhiretka → âhı- ratka, 39/3 hidmetini → hıdmatını, 54/3, 76/4 ıyâl → ‘ayâl, 80/3 hizmet → hızmat vd. 5.2. Ek aldığında: 9/3, 12/3 hâlin → hâlın, 16/1, 16/2, 16/4, 16/6 hâlim → hâlım, 18/1, 18/2, 18/3, 18/4, 90/2, 90/4 vakti → vaktı, 36/1 kadrin → kadrın, 87/4 Hudâyim → Hudâyım, 118/2 sâati → sâ‘atı, 121/3 vaktde → vaktda vd. 5.3. Çok az örnekte Türkiye Türkçesindeki ödünç kelimelerin telaffuzu- nun dışına çıkılmıştır: 63/1 hıdmatın, 81/4 tâatların, 89/2 rahmındın vd.
5.4. Kalın sıradan ek almış yabancı asıllı kelimeler bile çoğunlukla ince sıradan okunmuş, üstelik bunların ekleri de ince sıraya geçirilmiş- tir: 3/1, 107/2 âlemge → ‘âlamga, 3/4 ümmetge → ummatga, 6/3, 88/2, 88/4 adâletlig → ‘adâlatlıg, 21/1 kudretlig → kudratlıg, 32/2 mürüvvetlig → muruvvatlıg, 36/4 gâfillikdin → gâfıllıkdın, 41/1 âkıllerge → ‘âkıllarga, 61/3 pirge → pîrga, 62/2 nâ-mahremge → nâ-mahramga, 69/3 gâfillerge → gâfıllarga, 70/2 hazretige → haz- ratıga, 83/3 nâlesige → nâlasıga, 122/3 kadrige → kadrıga vd. 6. Arapça-Farsça asıllı kelimelerdeki uzunlukların gösterilmesinde tutarlılık yoktur: 6.1. Uzunluklar çoğunlukla gösterilmemiştir: 13/1 kitab → kitâb, 26/2, 77/3 candın → cândın, 31/4 dağ etmeŋizler → dâg étmeŋizler, 55/3 haram → harâm, 61/3 pirge → pîrga, 63/1, 123/1 pir → pîr, 66/2 fücur → fucûr, 43/1, 88/1 din → dîn, 39/2, 82/3, 99/3, 121/3 Allah → Allâh
121/4 estağfirullah → estağfiru’llâh “Allah’tan af ve mağfiret dilerim”, vd. 6.2. Uzunluklar nadiren gösterilmiştir: 9/2 dîdâr, 9/3 fakîr, 55/3 harâm- ga, 93/4 nasîb, 117/4 cândın Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 457
7. İkili okuyuşlar: 7.1. gevher-güher 7.1.1. 25/3 gevherin, 122/2 gevherim, 65/2 gevherdür 7.1.2. 98/3 güherni 7.2. hıdmat-hidmet-hizmet 7.2.1. 63/1 hıdmatın 7.2.2. 39/3 hidmetini, 80/3 hizmet 7.3. melâyik-melâik 7.3.1. 95/4 melâikler → melâ’ikler 7.3.2. 33/2 melâyikler → melâ’ikler 7.4. küy- - köy- “yanmak” 7.4.1.42/2 küydüm 7.4.2. 46/1 köyüp, 74/1 köydürgüsi, 84/4, 119/4 köyer 7.5. yör- - yür- 7.5.1. 67/2 yörüp, 82/2 yörer, 99/3 yörgenler 7.5.2. 115/2 yürme 8.
b/p yazılışı: 8.1. Arapça asıllı ödünç kelimelerin sonundaki b’ler çoğunlukla muha- faza edilmiş, nadiren p ile okunmuştur: 63/1, 65/1 tâlib, 83/2 talep, vd.
8.2. Zarf fiil eki -p: 8.2.1. b ile okuma: 21/4, 23/4, 39/1 tutub, 22/2 aytıb, 39/1 okub, 39/2 turub 8.2.2. p ile okuma: 24/1 taşlap, 25/1 aytıp, 25/2 ötüp, 25/3 satıp, 27/2 tartıp, 29/4 bolup 9.
Eklerin yazı çevirimi: 9.1. k/g’lar önemsenmemiştir: 3/3 açlıkka → açlıkga 9.2. Kalınlık-incelik uyumunu bozma: 9.2.1. 17/3 yetiban → yétiben 9.2.2. 39/2 teyu → téyü 9.2.3. Az örneği olsa da bağlama vav’ının yazılışında önceki kelimenin ünlülerinin dikkate alınmadığı görülür: 21/1, 21/3, 90/4 Bir u Bar → Bir ü Barım, 47/1 izzet u ikrâm, vd. 9.3. Ayrılma hâli –dIn biçimindedir. Neşirde bu biçime genel olarak yer verilmiş olmakla birlikte y yazıldığı hâlde –dAn şeklinde okunduğu 458 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî yerler vardır: 20/1 hadden → haddın, 36/2 başdan → başdın, 64/1 köziden → közidin, vd. 9.4. İlgi hâli: 49/2 bahîllerni ŋ → bahîllerni 9.5. İyelik ekleri: 9.5.1. 41/3 otım → otum “ateşim” (Krş. Eckmann 1971: 351.) 9.5.2. 54/4 ömrü ŋ → ‘ömri
ŋ 9.5.3. 90/2 özi ŋni → özü
ŋni 9.6. Zarf fiil ekleri: 9.6.1. 46/1 yanıp → yanup
9.6.2. 97/3 barmayin → barmayın 9.7. Zaman ekleri: 9.7.1. 108/4 boldu ŋ → boldı ŋ 9.7.2. 13/1 okmaz → ukmas “anlamaz” 9.7.3. 12/4 koydular → koydılar
17/1 kuruldu → kuruldı 10. Fiil çekiminde kullanılan zamirlerin yazılışı: 10.1. Genellikle kelimeye bitişik yazılmışlardır: 1/2, 1/4 kereksen, 13/1 âlimmen, 1/2 sensen, 48/3 dirsin, 48/3 aytursin
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 459
48/3 10.2. Nadiren tireyle yazılmıştır: 23/3 şeyh-men 11. Hemzelerin durumu: 11.1. Çoğunlukla gösterilmemiştir: 33/2 melâyikler → melâ’ik- ler 95/4 melâikler → melâ’ikler 105/3 suâl → su’âl
11.2. Nadiren gösterilmiştir: 98/1, 102/1 mü’min 11.3. Hemzenin y’ye döndüğü örnekler de bulunmakla birlikte neşirde bunlar bazen y ile bazen y’siz yazılmıştır:
11.3.1.106/3 dâyim 11.3.2. 71/2 sâim → sâyim gibi.
Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|