Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti xorijiy tillar fakulteti
Ingliz tilida qo’shma gaplarni o’zbek tiliga tarjimasi masalalari
Yüklə 485,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Ingliz tilida qo’shma gaplarni o’zbek tiliga tarjimasi masalalari. Tarjima—bir tildagi matnni boshqa tilda qayta yaratishdan iborat adabiy ijod turi sanaladi. Tarjima millatlararo muloqotning eng muhim ko’rinishi. Asliyat va qayta tiklangan matn hususiyatiga qarab badiiy tarjima, ilmiy tarjima va boshqa turlarga ajratiladi. Asl nusxani aks ettirish tarziga ko’ra tafsir, tadbil, sharh kabi ko’rinishlarga ham ega bo’lishi mumkin.Tarjima qadimiy davrlarda, turli qabilaga mansub kishilar orasida o’zaro aloqa, muloqot ehtiyoji tufayli yuzaga kelgan. Tilmochlik deb ataladigan bu og’zaki turi hozirda ham saqlangan. Tarjimaning xillari: 1.Bir tildan ikkinchisiga qardosh yoki qardosh bo’lmagan tilga tarjima qilish. 2.Adabiy tildan uning biron shevasiga va biron shevadan adabiy tilga yohud bir tilning shevasidan boshqa adabiy tilga tarjima qilish. 24 3. Qadimiy davr tilidan o’sha tilning hozirgi zamonaviy holatiga tarjima qilish (masalan, qadimgi o’zbek tilidan hozirgi o’zbekchaga tabdil etish) Asl nusxada ifodalangan fikr bo’lak tilda ham xuddi aslidagiday to’la, aniq va ta’sirchan bo’lishi lozim. Bundan tashqari tarjima o’sha asr o’girilgan tilning me’yoriga mos, muvofiq bo’lishi lozim.Tarjimaning bosh xossasi uning boshqa til vositalari bilan qayta yaratishdan iborat ijodiy jarayon, so’z san’ati ekanligidir. Zamonlar osha tarjimaga bo’lgan talablar yangilana boradi, ammo uning ijodiy xarakteri, qayta yaratish sa’nati ekanligi o’zgarmaydi.Tarjimani qo’llash va uningtaraqqiyoti har bir xalqning ma’rifiy darajasiga bog’liq va o’z navbatida, u millatning ijtimoiy tafakkuriga samarali ta’sir etadi. ―Tarjima‖ termini bir tildagi matnni ikkinchi tilga o’girish jarayonining, shuningdek tayyor tarjima asarini anglatadi. Hozirgi davrda har bir taraqqiy etgan xalqda jahondagi yuzlab xalqlar tilidan o’z ona tiliga ilm- fan va madaniyatning o’nlab sohalariga oid materiallarini tarjima qilinadi. Tarjima nusxa ko’chirish emas, tarjimaning estetik ehtiyoji uning ixtiyoridan tashqari, tarjimada iz qoldiradi. Yozuvchi hayot voqealaridan olgan mushohadalarini tilda badiiy ifodalasa, tarjimon asliyat matnni til vositasida qayta gavdalantiradi. Buning uchun u asarda tilga olingan voqe’likni muallif darajasida puxta bilishi shart.Har bir xalq adabiyotining rivojlanishida tarjimachilikning ta’siri katta bo’ladi. Zero tarjima adabiyot tarihi bilan tengdosh. O’zbek tarjimashunosligi ham qadimiydir. O’zbekistonda tarjimashunoslik maxsus ilm sifatida o’tgan asrning ikkinchi yarmida shakllandi. O’zbek tarjimashunosligida asosan adabiy yo’nalishi taraqqiy etgan. Tarjimaning insoniy jihatlari keyinroq o’zbek tiliga ko’pgina xorijiy tillardan bevosita o’girishga yo’l ochilgandan so’ng rivojlana boshladi. Tarjima xoh u yozma bo’lsin, xoh og’zaki bo’lsin, u millatlar va xalqlar o’rtasidagi muhim aloqa vositasi hisoblanadi. Har qanday tarjimaning asosiy vazifasi asl tilda so’zlovchi yoki yozuvchi tomonidan bildirilgan komunikativ maqsadni o’zga tarjima tilida to’la va aniq ifoda etilishidan iborat. Tarjimaning aniq va mukammal bo’lishida tilning grammatik qurulishi, unga muofiq til birliklarning mavjud ekanligi yoki emasligi, tilning ob’ektiv borliqni ifoda eta olish imkoniyatlarining miqyosi bir xil ekanligi yohud bir xil emasligi kabi omillar qatorida tarjimaning mahorati katta ahamiyat kasb etadi. Shu ma’noda, tarjimon nafaqat asliyat tarjima tillarning Grammatik qurilishi, leksik boyligini, balki o’sha tillarda gapiruvchi xalqlar tarihi, urf-odatlari, an’anasi haqida bilimlarga ega bo’lishi lozim.Til birliklarining funksional jihatlari haqida ham mukammal bilimlarga ega bo’lishi kerak. Tarjima jarayonining oson yoki qarindosh yoki qarindosh emasligi, tipologik jihatdan bir yoki boshqa –boshqa til tizimlariga mansubligi ham katta ro’l o’ynaydi. 25 Analitik qurulishga ega bo’lgan, ingliz, fransuz, ispan kabi tillarning grammatikasi va Grammatik qurulishi o’xshash tomonlarining ko’pligi tarjima jarayonini osonlashtirsa, agglyutinativ tillarga mansub hozirgi zamon o’zbek tilida va analitik qurilishga ega bo’lgan hozirgi zamon ingliz tili asosida amalga oshiriladigan tarjimalarda bu jarayon qiyinroq kechishi mumkin. Hozirgi kunda tarjima jarayonining miqyosi ancha kengaydi. Leksik tarjimon o’z faoliyatida barcha sohalarni qamrab olish imkoniyatiga ega emas. Shu bois, tarjima to’laqonli, aniq va tabiiy chiqishida ixtisoslashuvning ahamiyati beqiyos ekan. Bu borada tarjimon ko’zda tutilgan malakaviy amaliyot borasida ham ancha-muncha islohotlarni amalga oshirish lozim deb o’ylayman. Amliyot jarayonining 3 bosqichga bo’linishi maqsadga muofiq bo’ladi: Yüklə 485,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|