ƏZİzxan tanriverdi

 
c) Müasir Azərbaycan antroponimikasında 
müşahidə olunan qadın adları 
 
Adıgül                                                  Anagül 
Adıgün                                                 Anaxanım 
Ağbəniz                                                Aycamal  
Ağabacı                                                Ayçöhrə  
Ağabanu                                               Ayçiçək 
Ağabəyim                                             Aygün 
Ağadostu                                              Aydan 
Ağqız                                                   Aydagül 
Ağgül                                                   Aygül 
Ağtab                                                   Ayxanım 
Ağgün                                                  Aymələk 
Ağxanım                                              Aynişan 
Ağca                                                    Aynur 
Ağcabəniz                                           Aynurə 
Ağcaqız                                               Aypara 
Ağcagül                                               Aysel  
Ağabəyim                                            Aysəba 
Ağadost                                                Aysimə  
Algül                                                    Aysurə 
Alagöz                                                 Aytac 
Alma                                                    Aytən 
Almaz (müştərək)                                Aytəkin 
Anabacı                                               Ayulduz 
Anacan                                                 Bağça 
Anaqız                                                  Bağdagül 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
185 
Balaqız                                    Eltac 
Balaxanım                               Elçiçək             
Bacıqız                                    Gərəkməz 
Bacıgül                                    Gəlingül  
Banıçiçək                                 Gözəl 
Baxdur                                     Gülyetər 
Ballı                                         Gülyanaq 
Bacıgül                                    Gülgəlin 
Başxanım                                 Gülsona 
Bəyim                                      Gülay 
Bəyimxanım                            Gülaçar 
Bənzər                                     Gülbəs 
Bəslər                                      Gülbəsdi 
Bəsdi (Bəsti)                           Gülçiçək 
Bəsdiqız                                  Gülerkən 
Bibi                                         Gülertə 
Bibixanım                               Gülqız 
Bikə                                         Güldərən 
Bikəxanım                               Gülər 
Bildirçin                                  Güləkər 
Çiçək                                       Gülyaz 
Çiçəknur                                  Gülyanar 
Dönə                                        Gülxanım 
Durna                                       Gülüş 
Dursun (müştərək)                   Gülsolmaz 
Elbəzər                                     Gültəkin 
Evdəgül                                    Günay 
Eldostu                                     Günel 
Elgül                                         Güntəkin 
Elnarə                                       Güney 
Elnurə                                       Günəş 
Elnaz                                         Günnuru 
Gözəlcə                                     Gözəlgül 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
186 
        Gözəlgəlin                                          Qaragöz 
        Gözəlxanım                                        Qarasaç 
        Gözəlcə                                               Qaratel 
        Göyçəkgül                                           Qaşqara 
        Göyçəkgəlin                                        Qızana 
        Göyərçin                                              Qızılgül 
        Göyçək                                                Qızyetər 
        Gözəlqız                                              Qızgəl 
         Humay                                                Qızbacı 
Xanım                                                 Qızbəs 
Xanımana                                            Qızbəsdi 
Xanımağa                                            Qızqayıt 
Xanımbacı                                           Qızım 
Xanımbəyim                                        Qızılgül 
Xanımbikə                                           Qızyetər 
Xanımqız                                             Qızgəl 
Xanımzər                                             Qızgül 
Xatın                                                    Qızxanım 
İncə                                                      Qıztamam 
İncəgül                                                 Qırqovul 
İncəxanım                                            Laçın (müştərək) 
İnci                                                       Laləçiçək 
İnciqız                                                  Maral 
İncigül                                                  Narxanım 
İncixanım                                             Nənəqız 
İstəməz                                                 Nənəpiri 
Kəklik                                                   Nənəxanım 
Kürnaz                                                  Nuray 
Kürüz                                                    Nurtəkin  
Qayıt                                                     Nurxanım 
Qaraqaş                                                 Oğlangərək 
Qaraqız                                                  Saçlı 
Qaragilə                                                 Sarıtel 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
187 
Sarıgül                                               Ulduz 
Seçmə                                                Ulduzə 
Sevgili                                               Yaxşı 
Sevgiyyə                                           Yaxşıçiçək 
Sevər                                                 Yaxşıxanım 
Sevil                                                  Yanargül 
Sevinc                                               Yaraşıq 
Selcan                                               Yaşılgül 
Solmaz                                              Yazbahar 
Sona                                                  Yazçiçək 
Sonagül                                             Yazgül 
Telnaz                                               Yazdagül 
Telli                                                  Yazşad 
Telcan                                               Yetər 
Turac                                                 Zərçiçək 
Turanə 
Türkan  
Türkanə 
Türkam 
 
 
                                    ç) Arxaik titullar 
                        
Ağa                                              Minbaşı 
Aznavur                                       Miraxurbaşı 
Bağbaşı                                        Mollabaşı 
Bəy                                              Onbaşı 
Bəyim                                          Ordubaşı 
Bəglərbəyi                                   Sübaşı 
Bikə                                             Şad 
Çavuş                                          Tarxan 
Çobanbəyi                                   Tacirbaşı 
Erbaşı                                          Tegin 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
188 
Xan                                             Təkur 
Xanım                                         Topçubaşı 
Xaqan                                         Yabqu 
Xatun                                          Yüzbaşı 
Qorçubaşı 
         
                          d) T ə x ə l l ü s l ə r 
 
Azəroğlu (Balaş Abizadə Azəroğlu) 
Anacan (Bahar Əmirəli qızı Ağalarova) 
Araz (Məmməd Araz) 
Aranlı (Mirzəcan Aranlı) 
Araslı (Həmid Məmmədtağı oğlu Araslı) 
Bakuvi (Əbdülbaqi Bakuvi) 
Baxış (Mirzə Baxış Nadim) 
Beyləqani (Mücirəddin Beyləqani)
1
 
Bozalqanlı (Hüseyn Cəfərqulu oğlu Quliyev) 
Boynuburuq (M.Ə.Sabir) 
Borçalı (Eyvaz Borçalı) 
Coşqun (İsgəndər Coşqun) 
Dağlı (Seyfəddin Əliağa oğlu Abbasov) 
Dağıstanlı (Şərafət Dağıstanlı) 
Divanbəyoğlu (Abdulla bəy Vəli oğlu Sübhanverdixanov) 
Duyğun (Ramiz Duyğun) 
Düşkün (Əlixan Bayram oğlu Abbasov) 
Elsevər (Emin Mahmudov) 
Əlidəftərli (Əli Nəzmi) 
Əfşar (Sadıq bəy Əfşar) 
Göyçəli (Musa Göyçəli) 
Güzgü (Məmmədəli Manafzadə) 
                                                 
1
  Qeyd: Eyni toponimik vahid, yaxud eyni apelyativ əsasında düzələn 
təxəllüslərdən yalnız biri verilmişdir. 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
189 
Xaqani (Əfzələddin Xaqani) 
İlkin (Qılman İsabala oğlu Musayev) 
Kirpi (Əjdər Süleymanzadə, Qulam Məmmədli və b.) 
Kəngərli (Bəhruz Şirəlibəy oğlu Kəngərli) 
Kürçaylı (Əliağa Həsənağa oğlu Kürçaylı) 
Qanacaqsız (Əli Nəzmi) 
Qantəmir (Qafur Səbi oğlu Əfəndiyev) 
Qarqarlı (Cahangir Gözəlov) 
Qaradağlı (Həsənəli xan Qaradaği) 
Qarayazı (Əlixan Ömərov) 
Qaraçöp (Səməd Qaraçöp) 
Qarnıyarıq (Nəsrulla Qəmbərli) 
Qafqazlı (Qara Qafqazlı) 
Qırxbulaqlı (Məmmədhənifə Aciz Qırxbulaqlı) 
Lağlağı (Ömər Faiq Nemanzadə) 
Ordubadi (Mirzə Məmməd Ordubadi) 
Sancaq (C.Cabbarlı) 
Sanılı (Hüseyn Sanılı) 
Saraclı (Aşıq Hüseyn Saraclı) 
Şəmkirli (Məmmədcəfər Miskin) 
Şəkili (Hatəm Şəkili) 
Şirvani (Pir Hüseyn Şirvani) 
Şişqayalı (Aşıq Şişqayalı)  
Təbrizi (Xətib Təbrizi) 
Tikmədaşlı (Xəstə Qasım) 
Türkay (İslam Əfdik oğlu Əhmədov) 
Ulu Türk (Xəlil Rza) 
Vurğun (Səməd Yusif oğlu Vəkilov) 
Yoldan keçən (Nəsrulla Qəmbərli) 
Yoldaş (Soltan Məcid oğlu Əfəndiyev) 
 
 
 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
190 
e) Ləqəblər (bu sistemə yalnız apelyativi 
 arxaizm, arxaizm səciyyəli dialektizm və dialektizm olanlar  
daxil edilmişdir) 
 
Ağıçı Bədircahan (N.Vəzirov) 
Ağçuxa Ağabala (Şamaxı) 
A gədə Pirməmməd (Onomastik fond) 
Alp Eltəbər (VI əsr)  
Axtaxan (Ağa Məhəmməd şah Qacar  - Ə.Haqverdiyev) 
Boğazca Fatma (―Kitabi-Dədə Qorqud‖) 
Boğaz Bayram (Borçalı) 
Bəhrəm Yüzbaşı (Şamaxı) 
Bordaq Məhəmməd (Erm. respub. Kalinino rayonu) 
Bınbidi Güləbətin (Kalinino rayonu) 
Cinqoy Kazım (Şəmkir) 
Cında Hüseyn (S.Rəhman) 
Carçı Əvəz (Şamaxı) 
Cicişdi Sahibxan (Şamaxı) 
Cöyüzsatan Məsmə (Qazax) 
Cınqılı Mövsüm (Naxçıvan) 
Çuğul Kərbəlayı Məhəmməd (―Qaçaq Nəbi‖) 
Çarıqçı Murad (Şamaxı) 
Çılı Mustafa (Naxçıvan) 
Dağarcıq Ağamirzə (Oğuz) 
Danqır Abbas (M.Cəlal) 
Darqursaq Musa (Füzuli rayonu) 
Dəli Domrul (―Kitabi-Dədə Qorqud‖) 
Dəli Həsən (―Koroğlu‖) 
Dəli Muxtar (Şəmkir) 
Dinqidi Allahverdi (Kalinino) 
Dığ-dığ Gülsüm  (Bakı) 
Dızqax Nəsrəddim (Şamaxı) 
Dınqıl Əhməd (Oğuz) 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
191 
Dınqılı Əli (Naxçıvan) 
Dır-dır Dursun (Şamaxı) 
Dıppılı Saday (Şamaxı) 
Donqa Əhməd (Şəmkir) 
Dunux Salatın (Borçalı) 
Əvəçi Sənəm (Qazax) 
Əysibaldır Tapdıq (Qazax) 
Əliçatılı Məhəmməd (Şamaxı) 
Əfçi Nərgiz (Şəmkir) 
Güəzə//Gəvəzə Əhməd (Qazax)  
Girdik Həsən (C.Məmmədquluzadə) 
Gopçu Qasım (Tovuz) 
Gop Xalıd (Şamaxı) 
Gözüpiçalaqlı Anaxanım (N.Vəzirov) 
Halaypozan (―Koroğlu‖) 
Xaşal Qurban (Ə.Haqverdiyev) 
Xırça Məcid (Şəmkir) 
Yava Qurban (Kürdəmir) 
Karsala Çoban (Laçın) 
Keçəçi Əlabbas (Şamaxı) 
Kərəntidüzəldən Bayram (Qazax) 
Kirli Məhəmməd (Borçalı) 
Kirimiş Cahan (Şəmkir) 
Qaroy Muxtar (Borçalı) 
Qart Osman (Qazax) 
Qaxdağan Güləbətin (Kalinino) 
Qılçıq Məhəmməd (Şamaxı) 
Qısır Fatma (Borçalı)  
Qısırca Yengə (―Kitabi-Dədə Qorqud‖) 
Qırlı Çoban (Qazax) 
Laxbaş Əli (Şəmkir) 
Parax Bayram (Qazax) 
Pıçqı Əsgər (Tovuz) 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
192 
Sanlı Səməd (―Koroğlu‖) 
Sırt Yusif (―Koroğlu‖) 
Sırıx Əli (Qazax) 
Sığırçı Məhərrəm (Yevlax) 
Taytax Qurban (Şəmkir) 
Tayçarıq Məhəmməd (Şamaxı) 
Tosoy Tapdıq (Qazax) 
Topalaq Teybə (Kalinino) 
Toppulu Sənəm (Kalinino) 
Toxmaqvuran (―Koroğlu‖) 
Törə Osman (Şəmkir) 
Tupdağıdan (―Koroğlu‖ ) 
 Zağar Əli (Qazax) 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
193 
 
NƏTİCƏ 
 
Türk mənşəli Azərbaycan antroponimlərinin linqvistik ba-
xımdan  araşdırılması  aşağıdakı  nəticələri  qeyd  etməyə  imkan 
verir: 
Türk mənşəli əsl şəxs adlarının geniş etimoloji təhlili gös-
tərdi  ki,  antroponimik  vahidlər  dilin  qoruyucularıdır,    müasir 
ədəbi  dil baxımından arxaik  hesab olunan bir sıra  apelyativlər 
məhz  antroponimlərdə  leksik,  morfoloji  semantikası  donmuş 
halda mühafizə olunur, bəzi antroponimlərin apelyativi və özü 
arxaikləşsə də, onlar arxaizm səciyyəli dialektizm funksiyasın-
dadır:  məsələn,  Yağıbasan  –  yağı  (düşmən).  Bununla  bərabər, 
apelyativi  ilə  birlikdə  arxaikləşən  elə  antroponimlər  də  vardır 
ki,  müasir  ədəbi  dilin  lüğət  tərkibində,  o  cümlədən  antroponi-
mik vahidlər sistemində arxaik apelyativin və antroponimik va-
hidin  mənasını  verir  (məsələn,  bulmaq  –  Bulduq,  tapmaq  – 
Tapdıq;  sunqur  –  Ağ  Sunqur,  şahin  –  Şahin;  uluğ  –  Uluğ,  bö-
yük – Böyük). 
Azərbaycan  antroponimikasındakı  əsl  şəxs  adlarının  bir 
hissəsi  arxaikləşmiş,  bir  hissəsinin  apelyativi  arxaikləşmiş,  bir 
hissəsinin  isə  apelyativi  eynilə  müasir  ədəbi  dildə  işlənmək-
dədir. 
Türk mənşəli kişi adlarının yaranmasında iştirak edən va-
hidlər,  əsasən,  müsbət  motivli,  igidlik,  məğrurluq,  qüdrətlilik 
çalarlıdır ki, bu da türk xarakteri, türk psixologiyası ilə bağlıdır. 
Türk  mənşəli  qadın  adlarının  yaranmasında  iştirak  edən 
vahidlər, əsasən,  gözəllik çalarlıdır. Bu əsasda formalaşan qa-
dın adları türk estetikasının zənginliyini göstərir. 
Türk  mənşəli  əsl  şəxs  adlarının  formalaşmasında  türkün 
maddi varlıq və mənəvi anlayışları qiymətləndirmə baxışı, icti-
mai-sosial  həyata  münasibəti,  mifik  dünyagörüşü,  etnoqrafi-
yası, istək və arzusu əsas olmuşdur. Türk mənşəli əsl şəxs ad-

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
194 
larının leksik-semantik qrupları da elə bu meyarlara görə müəy-
yənləşir. 
Azərbaycan antroponimləri sistemində Laçın, Tərlan kimi 
antroponimlər  müştərəkdir.  Bu  cür  müştərəkliyə  səbəb  həmin 
varlıqların iki əsas keyfiyyətə malik olmasıdır. Əgər ―laçın‖ və 
―tərlan‖dakı  sürətli  uçuş  kişi  adlarının  motivləşməsi  baxımın-
dan əsasdırsa, həmin varlıqlardakı zahiri gözəllik əlamətləri qa-
dın adları üçün əsasdır. 
Toponimik  vahidlər  əsasında  düzələn  əsl  şəxs  adlarının 
yaranmasında  böyüklük,  ucalıq,  əzəmət,  vüqar,  coşqunluq, 
həmçinin torpağa, vətənə məhəbbət və s. xüsusiyyətlər əsas gö-
türülmüşdür.  Bu  tip  antroponimlər  kişi,  həm  də  qadın  adları-
mızın tərkibində müşahidə edilir. 
―Baq‖, ―qut‖ və ―tar‖ teonimləri əsasında formalaşan an-
troponimlər  təkcə  Azərbaycan  antroponimikası  baxımından 
deyil, həm də türk xalqları antroponimikası baxımından xarak-
terikdir. Bu əsasda formalaşan antroponimlər müasir antroponi-
mikamızda  müşahidə  edilsə  də,  işlək  adlar  cərgəsində  deyil. 
Qeyd  olunan  teonimlərin  türk  toponimikasında  da  xüsusi  yeri 
vardır. 
Təxəllüsün  əsl  şəxs  adına  çevrilməsində  denotatın  daha 
çox tanınması, xüsusilə milliyyəti əsas götürülür. Bu cür antro-
ponimlərinn motivləşməsində yazıçı şöhrəti, yazıçı qüdrəti əsas 
götürülür, apelyativin leksik semantikası isə donmuş halda olur, 
yaxud nəzərə alınmır. 
Qohumluq münasibəti bildirən sözlərlə əsl şəxs adlarının 
yaradılması  türk  antroponimikasında  xüsusi  yer  tutur.  Bu  tip 
antroponimlərin  motivləşməsində  hörmət,  əzizləmə,  emosional 
müraciət və s. xüsusiyətlər əsasdır. Antroponim yaradıcılığında 
qohumluq münasibəti bildirən sözlər daha çox titullarla birlikdə 
ad  yaradıcılığına  cəlb  edilmişdir  ki,  bu  da  əksər  titulların 
yüksək təyinatı ilə bağlıdır. 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
195 
Azərbaycan  antroponimikasında  etnonimlər  əsasında  dü-
zələn qadın adları müşahidə olunmur. Buna səbəb türk mənşəli 
etnonimlərin kişi adları əsasında yaranması və kişi adlarının da 
əksəriyyətinin  igidlik  çalarlı  olmasıdır.  Bu  da  gözəllik  çalarlı 
türk  mənşəli  qadın  adlarının  motivləşmə  xüsusiyyətlərinə  uy-
ğun gəlmir. Digər tərəfdən, türk tayfa başçılarının qadın deyil, 
məhz  kişi  olması  ilə  bağlıdır.  Əlavə  edək  ki,  müasir  advermə 
ənənəsində bu qayda, demək olar ki, gözlənilir. 
Fitonimlər  gözəllik  motivli  olduğundan  daha  çox  qadın 
adlarında müşahidə edilir. Bu təkcə türk mənşəli fitonimlər əsa-
sında düzələn qadın adlarını deyil, həm də fitonimlər əsasında 
yaranan alınma apelyativli qadın adlarını əhatə edir. 
Tərəflərindən biri türk  mənşəli olan hibrid  antroponimlər 
türk təfəkkürü ilə yaradılmışdır. Elə buna görə də türk mənşəli 
kişi  və  qadın  adlarında  olduğu  kimi,  hibrid    antroponimlər  də 
igidlik,  qüdrətlilik,  böyüklük,  dini-mifoloji  və  gözəllik  məz-
munludur. Belə antroponimlər türk xalqları antroponimikasında 
xüsusi yer tutur. 
Mənfi  emosiyalı  qadın  adlarının  yaranması  əski  inamla, 
konkret desək, ―qız uşağı dalbadal doğulan ailələrdə axırıncı qı-
za Qızqayıt, Oğlangərək və s. adlar verilərsə, bir daha qız uşağı 
deyil, oğlan  doğular‖ inamı ilə bağlıdır. Türk estetikasının zən-
ginliyindəndir ki, bəzən belə şəraitdə də mənfi emosiya müsbət 
motivli  adla  ifadə  olunmuşdur  (məsələn,  Gülbəsti,  Gülyetər, 
Bəslər və s.). Statistik hesablamalar göstərir ki, nisbətən mənfi 
emosiyalı qadın adları azalmaq üzrədir. 
Ata adları və familiyalar, əsasən, əsl şəxs adları əsasında 
formalaşdığı  üçün onların leksik-semantik  qrupları da  əsl  şəxs 
adlarının  (əsasən,  kişi  adlarının)  leksik-semantik  qrupları  ki-
midir. 
İctimai-siyasi  həyatla  bağlı  olan  titullar  (türk  mənşəlilər 
nəzərdə tutulur) tam arxaikləşsə də, onların bir qismi onomastik 
vahidlərdə,  xüsusən  antroponim  və  toponimlərdə  mühafizə 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
196 
olunmaqdadır,  həmçinin  müəyyən  qrup    türk  mənşəli  titullar 
titul kimi arxaikləşsə də, müasir ədəbi dilimizdə hörmət məna-
sında  (bəy,  xanım),  bəzilərinin  isə  apelyativi  eynilə  işlənmək-
dədir (onbaşı – ―on‖ və ―baş‖, yüzbaşı – ―yüz‖ və ―baş‖ və s.). 
Titulların  əsl  şəxs  adı  kimi  istifadə  olunmasında  daha  şöhrət-
lilik,  daha  qüdrətlilik  funksiyası  əsas  götürülmüşdür.  Təsadüfi 
deyildir  ki,  ―bəy‖,  ―yabqu‖,  ―tegin‖,  ―xan‖,  ―çur‖,  ―şad‖,  ―bə-
yim‖  və  s.  titullar  əsl  şəxs  adı  yaradıcılığına  cəlb  edilsə  də, 
―onbaşı‖, ―çavuş‖, ―qaravaş‖ (qarabaş) və s. titullardan əsl şəxs 
adı  kimi  istifadə  olunmamışdır.  Bu  həmin  tip  titullarda  daha 
şöhrətlilik,  daha  qüdrətlilik  funksiyasının  olmaması  və  ya  zəif 
olması ilə bağlıdır. 
Azərbaycan  antroponimikasında  toponimlər  əsasında 
düzələn  təxəllüslər  üstünlük  təşkil  edir  ki,  bu  da,  bir  tərəfdən, 
torpağa,  vətənə  məhəbbət  hissi  ilə  bağlıdırsa,  digər  tərəfdən, 
Azərbaycan toponimik vahidlərinin əksəriyyətinin türk mənşəli 
olması  ilə  əlaqədardır.  Türk  mənşəli  təxəllüslərdə  daha  çox 
müsbət motivli apelyativlərdən istifadə olunma müşahidə edilir, 
mənfi emosiyalı apelyativlərdən isə nadir hallarda təxəllüs kimi 
istifadə olunmuşdur. 
Şəxsin ləqəbi ilə onun keyfiyyəti, əlaməti arasında müəy-
yən yaxınlıq olduğu üçün əksər hallarda məfhumla sözün, kon-
kret desək, ləqəbin sərhədi bərabərləşir. 
Azərbaycan  antroponimikasında  ləqəb  kimi  müşahidə 
olunan  vahidlər  qırğız  antroponimləri  sistemində  əsl  şəxs  adı 
funksiyasındadır. 
Türk  mənşəli  ləqəb  və  ayamaların  böyük  bir  qrupunun 
apelyativi arxaizm, arxaizm səciyyəli dialektizm və dialektizm-
lərdir. 
Antroponim  yaradıcılığında  sadə,  düzəltmə,  qrammatik 
şəkilçili, mürəkkəb quruluşlu və cümlə tipli vahidlərdən, yaxud 
digər  onomastik  vahidlərdən,  əsasən,  hazır  şəkildə  istifadə 

  
   Тцрк мяншяли Азярбайъан шяхс адларынын  тарихи-лингвистик  тядгиги 
 
 
197 
olunmuşdur.  Sadə  quruluşlu  antroponimik  vahidlərdə  isim  və 
sifətlər  üstünlük təşkil edir, 
Düzəltmə  quruluşlu  antroponimlərdə  leksik  və  qramma-
tik-leksik  şəkilçilər  müşahidə  edilir.  Qrammatik  şəkilçilərə  isə 
söz-cümlə  quruluşlu  antroponimik  vahidlərdə  təsadüf  olunur. 
Bu tip antroponimik vahidlərdəki qrammatik şəkilçilər, əsasən, 
predikatla  birlikdə  daşlaşmış  vəziyyətdədir.  Antroponimlərdə 
müşahidə olunan bir qrup leksik şəkilçilər tarixi-etimoloji təhlil 
aparmadan qavranmır (məsələn, Annax, Duxa (Dukak), Səgrək 
və s.). 
Mürəkkəb quruluşlu  antroponimlər tabesizlik və tabelilik 
əlaqələri əsasında formalaşmışdır. Burada birinci və ikinci növ 
təyini söz birləşmələri, eləcə də təyini söz birləşmələrinə daxil 
olmayan  ismi  birləşmələrin  inkişafı  əsasında  formalaşan 
antroponimlər üstünlük təşkil edir. İkinci növ təyini söz birləş-
mələri  əsasında  formalaşan  elə  mürəkkəb  quruluşlu  antropo-
nimlər vardır ki, onların  ikinci növ təyini söz birləşmələri əsa-
sında yaranması birbaşa qavranmır (Eldost, Elxan, Elşad və s.). 
Təyini  söz  birləşmələrinə  daxil  olmayan  ismi  birləşmələrin  in-
kişafı əsasında formalaşan elə mürəkkəb quruluşlu antroponim-
lər  də  vardır  ki,  onların  hansı  birləşmə  əsasında  yarandığı  yal-
nız  müqayisə  üsulu  ilə  müəyyənləşir  (məsələn,  Toğanyürək  – 
Toğanyürəkli – Atağuzlu; Özdəmir – Özüxan və s.). Mürəkkəb 
quruluşlu  antroponimlərin  bir  hissəsi  nəqli  və  əmr  cümlələri  
əsasında  formalaşmışdır.  Belə  mürəkkəb  quruluşlu  antroponi-
mik  vahidlər  türk  xalqları  antroponimikası  üçün  də  xarakte-
rikdir. 
Türk  mənşəli  Azərbaycan  antroponimləri  ümumilikdə 
götürdükdə türk tarixi, mifologiyası, etnoqrafiyası, psixologiya-
sı və estetikasını əks etdirir, bu keyfiyyətlə də əsrlərdən-əsrlərə 
ötürülür, yaddaşlardan-yaddaşlara  köçürülür. 
 
 

 
Язизхан Танрыверди 
 
 
198