Pedagogika instituti

Xizmat xatlari imkoni boricha qisqa bo‘lishi, biroq bu qisqalik
uning aniq va ravshanligiga ta’sir etmasligi kerak. Qoidaga ko‘ra, xizmat
xatlari bir betdan oshmasligi lozim. Faqat juda muhim masalalar yozilgan,
birmuncha mufassal bayon talab qiluvchi xatlargina istisno tariqasida uch
betgacha bo‘lishi mumkin. Rasmiy xatlarni tuzuvchi shaxs ma’lum malakaga ega
bo‘lishi kerak. Rasmiy xatlarni to‘g‘ri va tez tuzish, avvalo, o‘zbek tilining
o‘ziga xos xususiyatlarini, shuningdek, zamonaviy rasmiy uslubni va unga
qo‘yiladigan talablarni bilishni taqozo etadi. Ushbu talablarni bajarmaslik,
birinchidan, xatlar bilan ishlashni qiyinlashtiradi, ikkinchidan, ularning
huqiqiy va amaliy ahamiyatini yo’qotadi.Rasmiy xatlar matnida ikki xil
mazmunda tushuniladigan jumlalar bo‘lmasligi uchun ko‘chma ma’nodagi so‘z va iboralarni qo‘llashda ehtiyotkorlik, sinchkovlik talab etiladi.Rasmiy xatlar
tilida aniqlik va qisqalik asosiy mezon hisoblanadi. Bunday xatlar tili va uslubi qonunlar tiliga qo‘yiladigan talablar darajasida bo‘lishi zarur.
Xizmat xatlari ikki nusxada yoziladi va imzolanadi. Birinchi nusxa
jo‘natilib, ikkinchi nusxa muassasaning o‘zida saqlanadi. Agar xat ikki va
undan ortiq joyga yo‘llansa, xat jo‘natilayotgan asosiy muassasa yoki rahbar
xodimning nomidan so‘ng boshqalari beriladi. Birgina hujjatda uni
oluvchilarning nomi to‘rttadan oshmasligi kerak. Xizmat xatlari, odatda,
muassasa nomiga yuboriladi. Faqat masalaning hal qilinishi bevosita
rahbarga bog‘liq bo‘lsa, xat rahbar nomiga jo‘natilishi mumkin.
Xizmat xatlarining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, ularning nomi
(kafolat xati, ilova xat, taklif xat, so‘rov va boshqalar) yozilmaydi. Ularning qanday xat ekanligi matn mazmunidan bilinib turadi.
Hozirgi vaqtda davlatlararo aloqalarda diplomatik
yozishmalarning quyidagi turlari faol qo‘llanmoqda:
1.Nota va bayonotlar.
2.Rasmiy xatlar.
3.Ilova xatlar.
4.Yarim rasmiy shaxsiy xatlar (nomalar).
5.Esdalik yozishmalari.
6.Diplomatik protokol (qaydnoma)lar.
7. Memorandumlar
Nota davlatlararo yozishmalarning eng asosiy va keng tarqalgan turi
bo‘lib, biror muhim masala yuzasidan axborot beruvchi oliy darajadagi
hujjatdir. Unga bevosita davlat boshliqlari, prezidentlar, vazirlar,
elchilar va boshqa yuqori mansabdor shaxslar orasidagi yozishmalar kiradi.
Shuningdek, nota biror-bir shaxsga bevosita murojaatsiz, ko‘pincha
davlatlarning davlatlarga, vazirlikning vazirlikka yoki elchixonaga yo nota llagan
axboroti sifatida ham yoziladi. Jahon hamjamiyatida notalarning ikki xil
turi keng qo‘llanilmoqda: shaxsiy nota va verbal nota.
Topshiriq.Do’stingizga xat yozing. Unda xatning tarkibiy qismlari to‘g‘ri berilishiga e’tibor bering.