Pedaqogika fənnindən imtahan suallarının cavabları. Pedaqogikanın obyekti, predmeti, məqsədi və vəzifələri

59. Məktəbdaxili nəzarətin forma və metodları

Məktəbdaxili nəzarətin aşağıdakı formaları vardır.

1. 
   Şəxsi nəzarət. Bu nəzarət ayrıca müəllimin, sinif rəhbərinin, tərbiyəçinin işinə nəzarət etmən deməndir. Bu tematin və frontal ola bilər. Müəllimin fəaliyyətində şəxsi nəzarət onun professional təşənnülü üçün stimul­dur.
   
2. 
   Sinif-ümumiləşdirici nəzarət. Bu nəzarətdə sinif və sinifdənxaric fəaliyyətdə sinif nollentivinin forma­laşmasına təsir edən amillərin məcmusu öyrənilir. Eyni sinifdə işləyən müəllimlərin fəaliyyəti, təlimi fərdiləş- dirmək və diferensiallaşdırmaq üzrə onların iş sistemi, şagirdlərin motivasiyasının və idranı tələbatlarının inkişafı, intizamın və mədəni davranışın vəziyyəti və s. öyrənmə predmeti ola bilər.
   
3. 
   Fənn-ümumiləşdirici nəzarət. Bu nəzarət forma­sından bir və ya paralel siniflərdə (və ya məKtəbdə) ayrı­ca bir fənnin tədrisinin vəziyyəti və keyfiyyəti öyrəni­lən zaman istifadə olunur. Belə nəzarəti həyata neçirmək üçün həm müdiriyyətin, həm də metodbirləşmələ- rin nümayəndələri cəlb edilir.
   
4. 
   Tematİk-ümumiləşdirici nəzarət. Bu nəzarətin başlıca məqsədi müxtəlif siniflərdə işləyən müxtəlif mü­əllimlərin işini öyrənməndir. Belə nəzarət təlim, təhsil- tərbiyə prosesinin ayrı-ayrı istiqamətləri üzrə aparılır. Məsələn: təlim prosesində diyarşünaslıq materialların­dan istifadə, şagirdlərin idraKİ maraqlarının imcişafı, təbiət silsiləsindən olan dərslərdə şagirdlərin estetin mədəniyyətinin əsaslarının formalaşdırılması və s.
   

6. Kompleks-ümumiləşdirici nəzarət. Bu nəzarət formasından bir və ya bir neçə sinifdə bir sıra fənlərin öyrənilməsinin təşkilinə nəzarəti həyata keçirən zaman istifadə olunur. Frontal nəzarət zamanı bu forma üstünIük təşkil edir.
Məktəbdaxili nəzarət prosesində aşağıdanı metodlar­dan istifadə olunur: məntəb sənədlərinin öyrənilməsi, müşahidə, müsahibə, şifahi və yazılı nəzarət, annetləş- dirmə, xronometraj (əmək prosesləri müddətinin saniyəölçən vasitəsilə dəqiq ölçülməsi), intervü və s.
Məktəbdaxili nəzarət məktəbin rəhbər işçiləri tərəfindən nəzakət və xeyirxahlıqla aparılmalıdır. Həmin prosesdə müşahidə, müsahibə, anket sorğusu, test tətbiqi, müvafiq sənədlərin öyrənilməsi və s. (şifahi, yazılı, qrafik və sair növləri ilə) metodlardan geniş istifadə olunur. Məktəb rəhbərləri müəllimlərin, sinif rəhbərlərinin və şagirdlərin fəaliyyəti üzərində müntəzəm surətdə müşahidə aparmaqla, müxtəlif növ yoxlama işləri keçirməklə, təhlil və ümumiləşdirmələr aparmaqla dərslərdə və tərbiyəvi tədbirlərdə vaxtaşırı iştirak etməklə, məktəb sənədlərini (şagirdlərin şəxsi işləri, sinif jurnalları və s.) öyrənməklə, sinif rəhbərlərinin, şagird özünüidarə təşkilatlarının plan və hesabatları ilə əyani surətdə tanış olmaqla, pedaqoji və şagird kollektivinin üzvləri arasında sorğu aparmaqla və digər növ nəzarət metodlarından yerli-yerində istifadə etməklə müvafiq sahələrdə olan çatışmazlıqların qarşısını vaxtında almalıdırlar. Eyni zamanda onlar perspektivdə görüləsi işlərin məzmununu, xarakterini, həcmini, icra vaxtını müəyyənləşdirməli, həmin məsələlər üzrə dəqiq tövsiyələrini verməlidirlər. Lazım gəldikdə nəzarətin nəticələri ya məktəb şurasında, ya pedaqoji şurada, ya da fənn metodbirləşmələrində və s. müzakirə edilməli, müəllim, şagird və valideynlərə çatdırılmalıdır.