Pratov, A, to

Tabiatga sayohat (o‘qituvchi yordamida odkaziladi)


**r

1. 
   Turli tuproq sharoitidao‘sadigan gulli o‘simliklarda
   

kuzda ro‘y beradigan o‘zgarishlar bilan tanishing.

2. 
   Hayot sharoiti turlicha bo‘lgan o‘simliklarni
   P p aniqlang.
   
3. 
   Gulli o‘simliklarning asosiy organlari bilan
   tanishing.
   
4. 
   Meva va urug‘larning xilma-xilligi va ulaming
   tarqalish usulini kuzating.
   
5. 
   Barcha kuzatgan narsalaringizni botanikadan tutgan
   ** daftaringizga yozib oling.
   

9b


Bir gul bilan yoz bo ‘Imas,
Bir daraxtdan bog ‘ bo ‘Imas.





Qip-qizil-u, anormas,
Cho‘g‘ga o‘xshar, yonolmas.
Mo‘ralaydi egatdan,
Joy oladi savatdan.


20

II bob

HUJA YRA
HU JAYRA- HAYOTNING ASOSI





Tabiatdagi tirik mavjudotlarga xos eng
muhim umumiy belgilardan biri ularning
hujayralardan tuzilganligidir.
Hujayra tirik organizmning eng may da
tarkibiy qismi. U tiriklikka xos barcha xususiyatlami odida
mujassamlantirgan. Hujayra nafas oladi, oziqlanadi, ortiq-
cha narsalami ajratib tashqariga chiqaradi, tashqi muhitning
odgarishini sezadi, o‘sadi, bodinadi va yangi hujayra hosil
qiladi.
Odimhklaming hayoti bilan bogdiq ichki jarayonlarni aniq tasawur etish uchun ularning ichki tuzilishini bilish zarur. Ularning barcha organlari hujayralardan tashkil topgan. Ular shakl jihatidan farq qilsa- da, ichki tuzilishigakodabir- biriga juda o‘xshash bodadi. Hujayralarda yuz beradigan hayotiy jarayonlar yagona qonunga muvofiq amalga oshadi.
Hujayraning tuzilishini odganadigan va u haqida todiq tadimot beradigan fansitologiya (yunoncha «sitos»-hujayra, «logos»-tadimot) deyiladi.
Hujayralar o‘simlikning qaysi organida joylashishiga qarab shakli, rangi, katta-kichikligi, ichki tuzilishi va funk- siyasiga koda bir-biridan farq qiladi. 0‘simliklar bir yoki ko‘p hujayrali bodishi mumkin. Bir hujayrali o‘simliklarga ayrim tuban o‘simlik vakillarini (xlorella, xlamidomanada va b,.), ko‘p hujayrali o‘simliklarga esa barcha yuksak o‘simlik vakillarini misol sifatida keltirish mumkin.
Hujayra ingliz fizigi Robert Guk tomonidan 1665-yilda kashf etilgan. Hujayralami oddiy ko‘z bilan kodib bod- maydi. Shuning uchun ular kattalashtirib kodsatadigan as- boblar yordamida odganiladi.
21

4~§. KATTALASHTIRIB

KO⁴ RS ATADIG AN ASBOBLAR


Hujayralar va ulaming ichki tuzilishini odganishda kat-
talashtirib kodsatadigan turli xil asboblardan foydalaniladi.
Shulardan biri lupa hisoblanadi.