Qafqaz Universiteti Materiallar
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 9,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- MUHAMMED LUTFÎ`NİN ŞİİRLERİNDE EHL-İ BEYT SEVGİSİ Lal ə ŞABANOVA
- MAYAKOVSKİNİN "BAKÜ" ŞİİRİNE TAHLİLİ BİR BAKIŞ Muharrem KAPLAN Mecid QULİYEV
|
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1189
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan .... Bedduâ etmezin ammâ ki Hudâ’dan dilerin Bir senün gibi cefâkâre hevâdâr olasın Şimdi bir haldeyüz kim ilenen düşmanına Der ki Mihrî gibi sen dahi siyehkâr olasın" beyitleri, onun âşıkânelik yönünü ortaya çıkarmış, aşkın hicrânları ve hüsrânları karşı- sındaki sarsılışını göstermiştir. Mihrî, şiirlerini üstâdların yoluyla, onların söz ve mânâ sanatlarıyla söylemiştir. Çağdaş şâirler içinde en çok Necâtî Bey'i beğenmiş; onun "Çıkalı göklere âhum şereri döne döne /
bir nazîre kaleme almıştır. Sonuç olarak; edebiyatımızda, şiir sanatının sadece yüksek zümre kesimlerinde kalma- yıp ev hanımlarına kadar inmesine vesile olmuş bu iki hanım şâirimizin, Amasyalı olmaları, kültürlü bir ailede yetişmeleri, erkekler meclislerinde söz almaları, cesaretleri, şiirlerinde benzer üslûpları benimsemeleri gözden kaçmamıştır. Her iki şâirimiz, hem yaşadıkları dönem olan on beşinci yüzyıl edebiyatında önemli katkılarda bulunmuşlar; hem de kendilerinden sonra gelen kadın şâirlere öncülük yapmışlardır.
AZƏRBAYCAN 15. yüzyılın ikinci yarısında Hüseyin Baykara, Herat merkez olmak üzere Horasan, Sicistan, Cürcan, Toharistan ve Esterabad’ı idaresi altında birleştirerek 40 yıl kadar saltanat sürmüştür. Timurluların bu son parlak döneminde Herat, siyasî ve ticarî merkez olmasının ya- nısıra Baykara devrinin kültür ve sanat merkezi olmuştur. Bu devirde Çağatay Edebiyatı’nın gelişmesi, hatta altın çağını yaşaması Baykara’nın gayretlerine bağlıdır. Herat edebî merkezi, sadece Horasan ve Maveraünnehir’in büyük merkezleriyle değil, Tebriz, Bağdat, İstanbul gibi kültür ve sanat merkezleriyle de temasta bulunmuştur. Bu yö- relerin sanat insanları birbirlerine nazireler yazmış; birbirlerini etkilemişlerdir. Çağatay Edebiyatı’nın zirveye ulaştığı bu dönemde, eli kalem tutan herkes Türk dilin- den bahsetmiş; Farsçaya karşı Türkçeyi savunarak, Türk dilinde de ilmî ve edebî eserler oluş- turulabileceğini göstermişlerdir. Dönemin en önemli isimleri Hüseyin Baykara, Ali Şîr Nevâî ve Hâmidî’dir. Bu çalışmada özellikle Nevâî ve dönemindeki edebî ortam ve dil ele alınmıştır. XV. yüzyılda altın çağını yaşayan Çağatay Edebiyatı’nın en önemli şairi olan Ali Şîr Nevâî, Uygur kabilesinden olan Kiçkine Bahşi’nin oğlu olup, 1441 yılında Herat’ta doğmuş- tur. Çocukluk ve gençlik döneminde çok iyi eğitim gören Nevâî, devrinin hükümdarı Hüseyin Baykara ile birlikte okumuştur. Hüseyin Baykara tahta geçince, arkadaşı Nevâî’yi de yanına çağırmıştır. Nevâî Sultan’a meşhur Hilâliyye kasidesini sunmuş ve onun hizmetine girmiştir. Baykara, Nevâî’ye mühürdarlık vazifesini vermiştir. Nevâî’nin bu devirde çok zengin hayatı olmuş; hükümdarı tarafından defalarca evinde ziyaret edilmek şerefine ulaşmıştır. Bu yıllarda Nevâî, adeta ikinci bir hükümdar hayatı yaşa- mış; şairlerin kendisine kaside sundukları, âlimlerin kitaplar ithaf ettikleri, saygı ve takdir dolu bir hayatı olmuştur. 1500 yılı Aralık ayı sonunda Hüseyin Baykara gittiği bir seferden dönerken, Nevâî, her zamanki gibi onu karşılamaya çıkmıştır. Bu son buluşmanın ardından kötü bir hastalığa yaka-
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1190
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan lanan Nevâî, bir daha ayağa kalkamadığı gibi konuşma yeteneğini de kaybetmiştir. Nevâî 1501 yılında Herat’ta vefat etmiştir. Nevâî, manzum ve mensur eserleriyle sadece Çağatay Edebiyatı’nın değil, bütün Türk Edebiyatı’nın önde gelen isimlerindendir. "Farsça Divânı" ve "Mecâlisü’n-nefâis" adlı tezki- resiyle de İran Edebiyatı'nda çok üstün bir yeri vardır. Nevâî, Arap ve Fars dillerini anadili gibi bilmekle kalmayıp, bu dillerin inceliklerine ve edebiyatlarına tam vakıftır. Şairin çok zengin bir hayâli, kuvvetli hafızası, derin zekâsı ve duygulu bir rûhu vardır. Türkçe söyleyişin bütün esaslarına ve inceliklerine sâdık kalarak mil- letinin ileride “Nevâî Dili” diye isimlendireceği kuvvetli ve millî bir edebi dil meydana getir- miştir. Aydınların Farsça yazmayı meziyet saydıkları dönemde, Nevâî’nin Türkçenin birçok yönden Farsçadan üstün bir dil olduğunu savunması ve Türkçe ile de yüksek bir edebiyat mey- dana getirmenin mümkün olduğunu bizzat eserleriyle ispat etmesi, genç şairleri Türkçe yaz- maya teşvik ederek özendirmesi göz önüne alınırsa, kültür ve edebiyat hayatımızda yeri ve hizmeti daha iyi anlaşılır. Divân, mesnevî, tezkire, tarih gibi türlerde; musikî, aruz, dil gibi mevzularda otuza ya- kın eser veren Nevâî, devrinin olduğu kadar, Türk Edebiyatı’nın da en mühim şahsiyetlerin- den biri olmuştur. Nevâî, Klasik Şiir'in bütün vezinlerini ve hemen hemen bütün klasik konularını işlemiş; bir yandan da bu şiire onun eliyle ve onun sanatında klasikleşen yeni konular, yeni şekiller ve yeni sanat unsurları getirmiştir. Şairin dördü Türkçe ve biri Farsça olmak üzere beş divanı vardır. Büyük sanatkâr şiirde olduğu kadar tarih, tenkit, tetkik, biyografi, hikâye ve özellikle mesnevî alanlarında üstün başarı göstermiş, ölümsüz eserler bırakmıştır. Onun nesir dili de güzel, ince, şiirli ve ustalıklıdır. Nevâî’nin yüksek bir millî şuura ve sarsılmaz bir Türkçe sevgisine sahip olduğu hemen hemen bütün eserlerinde görülmektedir. Devrin bazı şairleri bu ısrarlı Türkçeciliği tenkit et- mişler, hatta alaya almışlardır. Halbuki Nevâî’nin Türkçe anlayışı aşırı bir öz Türkçecilik ma- nasında değildir. O edebî eserlerin, özellikle şiirin doğrudan doğruya Farsça yazılmasına karşı çıkmıştır. Nevâî, yüz kadar Türkçe fiil sayarak, bu kelimelerin hiçbirisinin Farsça karşılıkları ol- madığını söyler ve o devir Türkçesinde lezzetle kullanılan "süzmek, içmek, yudum yudum iç- mek" gibi kelimelerin Farsça karşılıkları olmadığı için, Farsçanın bu kelimelerin lezzetinden mahrum olduğuna dikkati çeker. Daha başka kelimeler üzerinde de bilgiler verir. Meselâ; Türk- çede her çeşidinin bir başka adı olan ördeğe Farsçada sadece "mürgâb" denir. Hâlbuki Türk- çede ördeğin erkeğine "suna", dişisine "burçin" denir. Ördeğin ayrıca "çörke", "almabaş", "ça- kırkanad", "temürkanad", "alapake", "bağçal" vb isimleri de vardır. Nevâî’nin şiirinde Türkçe, aynı asrın Osmanlı şairi Ahmed Paşa’nın ve bir asır sonraki Türk şairleri, Fuzûlî ve Bâkî’nin şiirlerindeki Türkçeye gerek kullanılan kelimeler bakımın- dan, gerek umumi âhenk ve ifade bakımından tamamıyla uygun bir kıvam içinde gelişmiştir. O kadar ki bu üç dil – Azerbaycan, Anadolu ve Ortaasya edebî dilleri – arasındaki fark yine Türkçe’nin kendi lehçe farkları olarak yaşamıştır. Devrin şartlarına rağmen şairin anadiline bu kadar sahip çıkması takdire layıktır. Bu araştırma sırasında Nevâî’nin Türk Edebiyatı’ndaki ve Türk dilindeki yerini bir kez daha anla- mış olduk. Bu nedenle onun yaptığı hizmet hiçbir zaman unutulmalı, her zaman göz önünde tutulmalı ve sonraki nesillere mutlaka duyurulmalıdır.
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1191
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan MUHAMMED LUTFÎ`NİN ŞİİRLERİNDE EHL-İ BEYT SEVGİSİ Lalə ŞABANOVA Qafqaz Üniversitesi lale.shabanova@gmail.com AZƏRBAYCAN Tarih sayfalarında karşımıza nice değerli kurucu ruhlar çıkar. Bu ruhlar, Hak aşkıyla için için yanmalarına mukabil, çağlayanlar gibi coşkun akar ve susuz sinelere su, ıssız gönüllere vaha serinliği taşırlar. İşte bu gönül hekimlerinden biri de Hâce Muhammed Lutfî`dir. Alvar İmamı veya Efe Hazretleri olarak tanınan, Muhammed Lutfî, 1868-1956 yılları arasında yaşamış, mürşid, mutasavvıf, âlim ve bilge bir şahsiyettir. Yaşadığı süre zarfında di- nine, vatanına ve milletine hizmete kendisini adamış ve bu hizmeti, duruma göre bazen tek- kede bazen ise Türk milletinin kurtuluş mücadelesini verdiği cephede ifa etmiştir. Onun yegane eseri, şiirlerini ihtiva eden “Hulâsatü’l-Hakâyık’ı ve Mektûbat-ı Hâce Muhammed Lutfî” Divânı`dır. Muhammed Lutfî`nin Divân’ı hece vezninin ve aruzun çeşitli kalıplarıyla yazılmış çok sayıda şiir, bir mir`âciye ve bir mevlid ihtiva eden, dinî ve tasavvufî muhtevalı bir eserdir. Muhammed Lutfî`nin şiirleri, toplumun her kesiminden, hemen her insanın anlayabileceği şekilde, sade ve samimi bir dille kaleme alınmıştır. Üslubu samimi olan bu şiirler, işledikleri konular itibariyle de, mücevher çeşitliliği ve kalitesi bakımından son derece kıymetli bir hazine görünümündedir. Muhammed Lutfî`nin "Hulâsâtü’l-Hakâyık" eserini incelediğimizde, onun şiirlerinde daha çok Allah (c.c.) ve Resulullah (s.a.v.) ile Ehl-i beyt muhabbeti görülmektedir. Muham- med Lutfî`nin özellikle Ehl-i Beyt'e olan sevgisi Divân`ında açıkça görülür. "Lutfî Divanı"nda 25 tane Ehl-i Beyt sevgisini anlatan şiir yer alır. Ehl-i Beyt “ev halkı” anlamına gelen, bir hanenin sahibiyle onun eşini, çocuklarını, torunlarını veya yakın akrabalarını içermektedir. Dinî literatürde Ehl-i Beyt terkibi, kısaca Hz. Peygamber`in ev ahalisi ve akrabaları için kullanılan bir kavramdır. Ehl-i Beyt'ten kasıt Hz. Peygamber, damadı Hz. Ali, kızı Hz. Fatma, torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin olarak kabul edilmektedir. Ehl-i Beyt'i oluşturan fertler için Âl-i Abâ, Âl-i Muhammed ve Hamse-i Âl-i Abâ gibi tabirler de kullanılmaktadır. Muhammed Lutfî`nin şiirlerine yansıyan Ehl-i Beyt sevgisinde öne çıkan en önemli nokta Kerbelâ Hadisesi ve Muharrem ayıdır. Kerbelâ, Hz. Peygamber’in en küçük kızı Hz. Fatıma ile amcasının oğlu ve küçük yaştan itibaren denetiminde büyüyen Hz. Ali’nin iki erkek evladından ikincisi, Hz. Muhammed’in sevgili torunu Hz. Hüseyin’in şehit edildiği mekândır. Bu mekân, bir günün çok kısa bir anında başlayıp sona ermesine karşılık etkileri itibarıyla tarihin en önemli olayına sahne olmuştur. Kerbelâ Vakası, asırlar boyu kanayan bir yaradır. Mü'min ve Müslüman olarak tanımlanan herkesin içinden bir "âh!" çekerek okuduğu, anlattığı veya dinlediği bir faciadır ve dermansız yara gibi kanamaya devam etmektedir. “Bugün mâh-ı Muharrem`dir, muhibb-i hânedân ağlar, Bugün eyyâm-ı mâtemdir, bugün âb-ı revân ağlar; Hüseyn-i Kerbelâ`yı kan ile elvân eden gündür, Bugün Arş-ı muazzamda olan âlî dîvân ağlar.” (MLD, 2006: 119/1-9) Hz. Ali, Hz. Peygamber'in damadı, Hz. Fatıma`nın eşi, Hasan ve Hüseyin`in babalarıdır. Hz. Peygamber`in soyu Hz. Ali`den devam etmiştir ve o bütün evliyaların piridir. Muhammed Lutfî`nin şiirlerinde Hz. Ali, Aliyyül-Mürtezâ, Şah-ı Merdân Haydar Ali, Hayder-i Kerrâr, Damâd-ı Peygamber olarak kelime ve tamlamalarla geçmektedir. “Aliyyü’l a’lâ harfidir, Hasan Hüseyin zarfıdır, III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1192
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan Cemâl-i cânân zülfüdür, Şâh-ı merdân Hayder Ali” (MLD, 2006: 508) Hz. Fatıma, Hz. Peygamber`in Hz. Hatice`den dünyaya gelmiş altı çocuğundan biri ve Efendimiz`in gözünün nuru idi. Peygamberimiz'in kızlarının yaşça en küçüğü olan Hz. Fatıma hicretten 13 yıl önce Mekke`de dünyaya gelmiştir. Hz. Fatıma`nın ismiyle birlikte anılan lakabı, “Zehra”dır. Bu kelime, “Ak yüzlü” manasını taşımaktadır. “Fâtımâtü`z-Zehrâ ciğer-hûn olur, Hasen`le Hüseyin ceddini bulur; Bizleri fedâ kıl ya Rabbi n`olur, Ümmet-i ceddimiz bulsun emânı.” (MLD, 2006: 606)
“Fâtımâtü`z-Zehrâ hayru`n-nisâdır Ümmü`l-Haseneyn hem zarf-ı Hudâ'dır” (MLD, 2006: 146) Peygamber Efendimiz bir Hadis-i Şerifi`nde şöyle buyurur: “Hasan ve Hüseyin benim oğullarımdır. Onları seven beni sevmiş olur, beni seven Allah`ı sever; Allah`ı (c.c.) kim sever- se onu cennetine koyar. Kim onları sevmez ve onlara düşmanlık ederse, bana düşmanlık etmiş olur; bana düşmanlık edeni Allah'ı (c.c.) sevmez. Allah kimi sevmezse onu cehenneme koyar.” Hazret-i Hüseyin ( r. a.), Efendimiz`in (s. a. v.) sevgili torunu, Hazret-i Ali (r.a.)’in sevimli oğlu, “Şehit” lakabıyla meşhurdur. Başına gelen acı hadiseler dolayısıyla İslâm ümmetinin yüreklerini sızlatan bir yiğittir; “Kerbelâ Şehidi” diye de tanınır. “Hüseyn evlâd-ı Zehrâ`dır, Hüseyn gonce-i Esrâ`dır; Hüseyn bir âlem-ârâdır, muhibb-i hânedânım men.
O mahbûb-i Muhammed`dir, Alî`nin kurret-i ayni, Şehâdet şerbeti sîr-âb edüpdür âl-i Hüseyn`i.
Muhammed âleme rahmet, Alî`dir deryâ-yı himmet; Hasen`dir meşrik-i şefkat, muhibb-i hânedânım men.” (MLD, 2006: 368) Sonuç olarak; Muhammed Lutfî "Hulâsatü’l-Hakâyık" isimli eserinde Allah (c.c.) ve Peygamber (s.a.v) sevgisinin yanında Ehl-i Beyt sevgisi, sahabe-i kirâm ve özellikle de dört halife sevgisinden sıkça söz eder. Onların önde gelen vasıflarını şiirlerinde en güzel ifadelerle yansıtır; şefaatlerini umar ve birlikte haşr olunma dileğini sıkça vurgular. Özellikle de Hz. Hüseyin`in Kerbelâ`da şehit edilmesinden duyduğu ıstırabı pek çok şiirinde ele alır.
Muharrem KAPLAN Mecid QULİYEV
Qafqaz Üniversitesi Qafqaz Üniversitesi mkaplan@qu.edu.az mquliyev@stu.qu.edu.az
Gürcistan'da 1893 yılında doğan Mayakovski, küçük yaşta bolşeviklerin fikrinden etki- lenmiş, babasının vefat etmesinden sonra da 1906 yılında, Moskova'ya göçmüştür. Burada çok genç yaşlarda şair olarak ün yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Rus edebiyatına sıçrayan fütürizmden etkilenen Mayakovski İtalyan Marinetti ile birlikte Fütürist akımın ön- cülerinden olmuştur. Fütürizm;sanayi çağının dinamizmi, hızı, değişimi ve heyecanını sanata taşıyarak sanat ile hayat arasındaki kopukluğu ortadan kaldırmak isteyen ve şiirde duygunun yerini makine, çark ve fabrika gürültülerini koyan bir sanat/edebiyat akımıdır. (Çetişli 2011; 155) 1917 Bol- şevik ihtilalinden sonra adeta Sovyet sosyalist partisinin sözcülüğünü yapan Mayakovski tüm sovyet Rusya'sının meşhur şairleri arasına girmiştir.
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1193
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan Mayakovski'nin "Bakü" adlı şiiri, şehirler üzerine yazılan ender güzel şiirlerdendir. Her şeyden evvel şair, bu şiiri kaleme alırken masa başında, anlatılanları tahayyül ederek veya fo- toğraflara bakarak kaleme almamıştır. Bakü'yü birçok kez ziyaret etme imkanı olmuştur. Bun- lardan ilki, Moskova'ya ilk seferini yaparken yol üzerinde burada konaklaması ile gerçekle- şir(1906). Kayıtlara geçen ikinci Bakü ziyareti ise ünlü "Moskova Fütüristleri"nin turnesiyle Mart 1914 yılında olanıdır(Kaspi,29.03.1914). Bu çalışmada inceleyeceğimiz Bakü adlı şiir de bu ziyaretinin meyvesi olmalıdır. Bundan sonra da Bakü'ye 1926 ve 1927 yıllarında seferleri olduğu kayıtlara geçmiştir. Bu ziyaretleri neticesinde Bakü hakkında başka şiirler de yazdığı bilinmektedir. Şimdi 1923 yılında şairin yazdığı, bu ilk ve en güzel "Bakü" şiirinin tahliline çalışalım. Şair bu şiirinde bizi bir imgeler alemine taşır. Bakü'nün ilk vurgu yapılan yönü, çok rüzgarlı bir şehir olmasıdır. Rüzgar ve kum şairin Bakü hakkındaki ilk intibalarıdır. Petrol şehri olan Bakü'nün boruları, telleri ve ırmaklar gibi akan petrolü art arda sıralanan imgelerdir. Ardından zihninde canlanan intiba evlerdir. Çoğu tek katlı olan ve yassı damlı bu evler her yerdedir. Evlerin arasında zihin projeksiyonunu dolaştıran şairin, buraların, sağa sola koşturan, hummalı bir şekilde çalışan, kambur burunlu insanlarla dolu olduğunu fark eder. Kambur burunlu insanların önemli bir özelliği de işçi olmalarıdır. Zaten buraya gelenler; eğlenmeye, gezmeye değil, çalışmaya gelmişlerdir. Tüm dünyanın gözü üzerinde olan Bakü'yü, bu sefer çok geniş bir açıdan ele alan şair, burayı yerkabuğunun üzerinde yağlı bir lekeye benzetir. Çünkü dünyanın en kaliteli petrol rezervleri bu topraklarda bulunmaktadır ve buralar her tarafı petrol kuyuları ile dolu, siyah rengin hakim olduğu bir şantiye görünümündedir. Şair, bu manzarayı, şairane bir yaklaşımla "dünyanın, elbisesi üzerine bulaşmış kara bir lekeye" benzetir. Diğer yandan kuyular kazılırken tonlarca toprak, kum, curuf; suyun yardımıyla yerin derinlerinden çıkarılmakta, oluşan bu çamur dağları da Bakü'nün görümüne ayrı bir kesafet katmaktadır. Şiirin birinci bölümündeki bu materyalist anlatımın karamsarlığını fark eden şair, belki de havayı biraz olsun yumuşatmak için, ikinci bölümde Bakü'nün cazibesini mistik çağrışım- lara başvurmak suretiyle anlatma yoluna gider. Farklı dinler için kutsal sayılan Kudüs, Mekke gibi şehirlerin cazibesinin, Bakü'de de olduğunu ima ederek buraya iltifat etmiş olur. Bu iltifatla şiirin mistik, metafizik, lirik bir şiire dönüşmesine izin vermeyen şair, bura- dan tekrar petrol işçilerine döner ve bu sefer onların çalışmalarına odaklanır. Yeraltının derin- liklerinden çıkarılan petrol, olağanüstü gayretlerle, varil yüklü at arabalarının üstünde ana depolara taşınmakta; buradan da tüm dünyaya tren vagonları ile ulaştırılmaktadır. Bakü'den giden petrol, enerji olarak dünyanın hemen bütün başkentlerinin hayat kaynağı durumundadır. Bu realiteyi Mayakovski, iki şairane hayal/imaj/benzetme ile anlatır. Birincisi koca tren katarlarını kıvrılan sarı engerek yılanına benzetmesidir ki bu hayalin biraz ürkütücü ve soğuk olduğu aşikardır; ancak ikinci hayal çok muhteşemdir. Dünyayı bir insana, Bakü'yü bu insanın kalbine, tren raylarını damar yollarına, diğer başkentleri de hayati organlara benzeten şair, çok çarpıcı bir imaj yakalamıştır. Mayakovski, yakaladığı bu imajı, "kara katı Bakü kanı" ifadeleriyle kuvvetlendirerek, heyecanı zirveye taşımayı bilmiş, bu da etkileyici bir şekilde şiiri sonlandırmaya yetmiştir. "Bakü" adlı şiirin, Mayakovski'nin hayata bakış tarzını, karakterini ve üslûbunu aydın- latma vazifesini gördüğü söylenebilir. Bu şiir onun açık sözlülüğünü, dobra dobra oluşunu, metafizikten uzak, maneviyata kapalı; ama maddeyle, dış dünyayla sıkı ilişkilerinin olduğunu gözler önüne serer. Şiirin şekil ve üslûbu onun maddeyle; yani esya, nesne ya da varlıkla bü- tünleşme ihtiyacını kuvvetli bir şekilde hissettirir. Bu şiirde de "Bakü" sözcüğünün sıkça tek- rarıyla zihinde kuvvetli bir şehir imajı uyarıldığı görülür. Bakü canlı bir tablo olarak çizilir şiirde. Şehirden imajlar sıralanır peşi peşine. Duygusal bir bağ kurulmaz şehirle, intibalar art arda sıralanır. Manzaranın çamura saplandığı noktada ise şairin havayı yumuşatmak için Mek- ke, Kudüs gibi kutsal mekanlara sığındığı görülür.
III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 1194
Qafqaz University 17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan Kaplan hocanın da vurguladığı gibi(345) Mayakovski'nin inandığı ideoloji marksizm ve materyalizmdir. İnsanlık ancak teknolojiyle refah ve saadete ulaşabilir. Modern çağ teknoloji çağıdır ve Mayakovski'nin eserlerinde bu fikirleri ifade eden onlarca tabir vardır. Tüm bu fikri altyapı, fütürist şiirin kalıplarıyla taşınmış ve kabul edilebilir hale getirilmiştir. Şair, fütürizmin ilke ve imkanlarıyla görüşlerini ifade edecek müthiş bir platforma kavuşmuştur. Çünkü "fütürizm, endüstrileşmenin bütün insan hayatına ve faaliyetlerine aktarılması teşebbüsü olarak karşımıza çıkar. Zira onlara göre hayat sürekli bir değişim ve dinamizm içindedir. Bu sebeple fütüristler, sanatın her türüne makineyi, hızı ve dinamizmi sokmak istemişler; makineye duydukları hayranlığı ifade etmeye çalışmışlardır."(Çetişli 2011; 155) Bu şiir de heyecan ile duygu; şekil ve iç ahenk unsurlarıyla da telkin edilmektedir. Duyguya ve vurguya göre, alışılmış cümle kuruluşunun dışına çıkılarak şiir mısraları düzenlenmiştir. Her ne kadar fütüristlerde kafiyeye önem verilmese de bu şiirde kuvvetli bir kafiye insiyakının olduğu aşikardır. Şiir sentaksı basitleştirilmiş; ancak birbirinden ilginç hayal ve imajlarla şiir zenginleştirilmiştir. Şiirde çağımıza hakim olan üslûbun; yani "şuur akımı" veya "serbest çağrışım metodu" denilen, insan ruhunun girinti ve çıkıntılarını anlatan üslûbun kullanıldığı görülmektir. Tüm bunlar değerlendirildiğinde şairin, şiirin bütün imkanlarını kullanarak etkili bir şehir şiiri yazmayı başardığı söylenebilir.
VICTOR HUGO İDAM MAHKUMUNUN SON GÜNÜ ESERİNDEKİ İÇ MONOLOGLAR TEKNİĞİ Orxan BAXŞİYEV Ruqəyyə KAZIMZADƏ Qafqaz Universiteti Qafqaz Universiteti(Laborant) orhangzmsh92@gmail.com r.kazimzade@gmail.com AZƏRBAYCAN AZƏRBAYCAN
minde dünyaya geldi. Dönemin şartlarından dolayı yaşamı boyunca siyasal olaylarla ilgili vaziyetde oldu. Lakin politik yönden daha çok edebi yönü ağır basan Hugo tarihe ünlü bir yazar olarak geçti. Zamanla Romantizm akımının en güçlü beyni olarak nitelendirilen yazar kendi siyasal sosyal görüşlerini romantik, edebi üslupla anlatma yolunu seçti. Geriye dünya edebi- yatının en önemli eserlerinden biri sayılan “Sefiller”i ve daha bir çok roman, şiir, tiyatro türün- de değerli yapitları bıraktı. Hayatının başlarında sıkı bir monarşi taraftarı olsa da sonraki dönemlerde cumhuriyyeti desteklemişdir. Onun politik çalışmaları hep insan merkezli olmuş, adaletsizlik, eşitsizlik, haksızlığa karşı hem hukuken hem de zihnen savaş açmışdır. Terörist faaliyyetlerinden dolayı idama mahkum edilen 6 irlandalının affedilmesi için ingiliz hükumetini ikna etmesi ve başka bu gibi faaliyyetlerde bulunması daha sonra bir çok ülkelerin anayasasından idam cezasının kaldırılmasında katkıda bulundu. “Bir İdam Mahkumunun Son Günü” eserinin de onun insan- cıl görüşlerinin yansıması olarak nitelendirilmesi mümkündür. Bu eserde Hugo idama mah- kum edilmiş bir kişiyi konuşturarak, duygu ve düşüncelerini aksettirerek okuyucuları idam olunacak bir kişinin gözüyle dünyaya bakmaya davet ediyor. “Tam beş haftadır, aklımda bir tek bu düşünceyle burada böyle oturuyorum, varlığıyla böyle sürekli donup kaldığım, ayaklarının altında kıvrıldığım düşünce! Bir zamanlar, çünkü haftalar değil de yıllar geçmiş gibi geliyor bana, bende herhangi biriydim. Her günün, her saatin, her dakikanın kendi anlamı vardı”-giriş cümleleriyle başlayan eser isminde son gün olsa da aslında altı haftalık bir süreyi anlatıyor. Vivtor Hugo eserde “insanın suçu ne olursa olsun , canlı bir beden ölüme gönderilmeyi hakedermi”sorusunu sorguluyor. “Havayla ve güneşle sarılmıştım. Özgürlükten başka bir şey düşünmem mümkün değil gibi geliyordu. |