”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Qatronning xossalari.
Toshko‘mir qatronning zichligi o‘rtacha 1,25 
gsm
3
. Qovushoqligi tarkibida moylar va smolalar ko‘payishi hisobiga 
kamayadi. Qatronlar yumshash harorati qiyin yumshaydigan bitumlarga 
nisbatan kam bo‘ladi.
Qatronlarning atmosfera muhitiga chidamliligi neft bitumlariga nisbatan 
past 
bo‘ladi. 
Qatronlar 
tarkibida 
ko‘p 
miqdorda 
to‘yinmagan 
uglevodorodlarning bo‘lishi suv, kislorod va quyosh yorug‘ligining 
ultrabinafsha nurlari ta’sirida vaqt davomida eskiradi. Ular tarkibidan 
moylarning bug‘lanishi, fenol birikmalarini suvda qisman yuvilishi qatronlar 
eskirishini tezlashtiradi. Eskirish natijasida qatron mo‘rt va gidrofoblik 
xususiyati pasaygan bo‘ladi.
Qatronlarning biologik muhitlarga bardoshliligi bitumli bog‘lovchi 
moddalarga nisbatan Yuqori bo‘ladi. Qatronlar tarkibida fenol (karbol 
kislotalar) bo‘lishi ularga bakteritsidlik xususiyatini beradi. Qatron asosida 
olingan pek zaharlovchi modda bo‘lgani uchun ishlatishda xavfsizlik texnikasi 
maxsus qoidalariga rioya qilish zarur. Gidroizolyasiya materiallari 
mustahkamlik, deformativlik, issiqqa bardoshlilik, biologik va kimyoviy 
muhitlarga chidamlilik, suv o‘tkazmaslik va boshqa xususiyatlarga ega bo‘lishi 
kerak.
Bitum va qatron asosida olingan gidroizolyasiya materiallari 4500 5000 
yil avval Misr va Mesopotamiyada ehrom, mavzoley, basseynlarni, kanal va 
gidrotexnik inshootlarni gidroizolyasiya qilish uchun ishlatilgan.
2.O‘rama gidroizolyasiya materiallari 
Tombop o‘rama materiallar gidroizolyasiya materiallari hisoblanadi, bino 
va inshootlarning eng ma’suliyatli qismiga ishlatiladi.
O‘rama gidroizolyasiya materiallar asosida tom bir-necha qatlamlardan 
iborat bo‘lib, ostki qatlamlarga qoplamasiz, eng ustki qatlamiga esa qoplamali 
turlari qo‘llaniladi. Eng ustki qatlamga ishlatiladigan o‘rama material tashqi 
tomoniga yirik donali (K), mayda donali (M) yoki kukunli (P) minerallar 
(qum, maydalangan tosh) sepiladi. Bundan tashqari tangasimon sepmali 
o‘rama materiallar ham ishlab chiqariladi.
O‘rama gidroizolyasiya materiallari asosli va asossiz turlarga bo‘linadi. 
Asosli materiallar texnik karton, asbest karton, shisha to‘qima va noto‘qima 
matosi va boshqalarni bitum yoki qatron bilan ishlov berib tayyorlanadi. 
Asossiz o‘rama materiallar mikrokompozitsion bo‘lib, bitum yoki qatron 
bog‘lovchilar, kukun to‘ldirgich (mineral yoki rezina kukuni) va 
modifitsirlovchi qo‘shimchalar (antiseptik, plastifikator va stabilizatorlar) 
aralashmasini muayyan qalinlikda prokatlab tayyorlanadi.