2. Plastmassalarning tarkibi va xossalari Plastmassa kompozitsiyalari polimer bog‘lovchi, kukun to‘ldirgich,
plastifikator, qotiruvchi, stabilizator, bo‘yoqlar va boshqa modifikatorlardan
iboratdir.
Plastmassalar tarkibi Bog‘lovchi moddalar sifatida polimerlar-sintetik smolalar, kauchuklar,
sellyuloza
birikmalari
ishlatiladi.
Polimer
bog‘lovchining
turi
plastmassalarning issiqqa bardoshlilik, kislota va ishqorlarga bardoshlilik,
mustahkamlik va deformativlik va boshqa xossalarini belgilaydi.
Polimer bog‘lovchilar ishlab chiqarishda neft, toshko‘mir, tabiiy gazlar,
o‘simlik dunyosi va boshqa organiq moddalar ishlatiladi. Polimerlarni organiq
sintez qilish jarayonida havodan olinadigan azot, kislorod va boshqa gazlar
ishlatiladi.
Polimerlar tannarxini belgilovchi omillar xomashyoning tannarxi va
sintez jarayonining murakkablik darajasi hisoblanadi. Texnik taraqqiyotning
rivojlanishi va organiq sintezni mukammallashishi va arzonlashishi polimer
bog‘lovchilar xossalarini yaxshilanishiga va tannarxining arzonlashishiga
sabab bo‘ladi.
Kukun to‘ldirgichlar noorganiq va organiq xomashyo asosida olinadi.
Ular tuzilishi jihatidan kukun va dispers tolasimon bo‘lishi mumkin. Dispers
kukunlar sifatida kvars qumi, alyuminiy, giltuproq, ohaktosh, dolomit va
boshqa minerallardan maydalab olingan materiallar ishlatiladi.
Tolasimon to‘ldirgich sifatida shisha, asbest, bazalt, nitron, tekstil
chiqindilari ishlatiladi. Qatlamli plastmassalar olishda qog‘oz, matolar,
yog‘och shponi va boshqa yupqa qatlamli materiallar qo‘llaniladi. Kukun
to‘ldirgichlar plastmassalar xossalarini yaxshilaydi va polimer bog‘lovchini
tejaydi. Masalan, mineral kukunlar plastmassalarning issiqqa bardoshliligini,
kimyoviy muhitlarga chidamliligini, tolasimon va matoli to‘ldirgichlar
cho‘zilishdagi va egilishdagi mustahkamligini oshiradi.
Dispers (kukun) to‘ldirgichlar yuzasiga mexanik-kimyoviy aktivatsiya
usulida ishlov berib plastmassalarning xossalarini keskin yaxshilashi mumkin.
Bunda to‘ldirgich yuzasiga maydalanish jarayonida turli tuz birikmalari va
gidrofob yoki difil sirt-aktiv moddalar va boshqa modifikatorlar bilan ishlov
beriladi.
