”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua


 Bo‘yoq tarkiblar klassifikatsiyasi va asosiy xossalari



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə156/257
tarix13.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#175260
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   257
Мухандислик каммуникациялари учун ҚМБ УМК

2. Bo‘yoq tarkiblar klassifikatsiyasi va asosiy xossalari 
Bo‘yoq tarkiblar asosan kimyoviy tarkibi, ishlatilish sohasiga ko‘ra 
klassifikatsiyalanadi. 
Ularning 
kimyoviy 
klassifikatsiyalanishida 
hosil 
bo‘ladigan bo‘yoq qatlamining tabiati, tarkibi hamda belgilanishi asos qilib 
olingan. Belgilangan bosh harflar bo‘yoq qatlami-plenkasi hosil qilishi 
bo‘yicha qaysi turga ta’luqligini bildiradi.
Masalan, alkid-arilli AS, gliftalli GF, kremniyorganiq KO, mochevinali 
(karbamidli) MI, perxlorvinilli XV, poliakrilli AK, poliakrilli AK, poliamidli 
PA, polivinilatsetatli VA, silikatli JS, epoksidli EP va shu kabilar.
Bo‘yoq qoplamalarning ishlatilish belgilari bo‘yicha ratsional sohalari
12.1-jadvalda berilgan.
 
29.1-jadval 


Bo‘yoq tarkiblar klassifikatsiyasi
Bo‘yoq
tarkibining 
ishlatilish sohasiga ko‘ra 
nomi
Ishlatilish 
guruhi
Ishlatilish sharoiti
Atmosfera
muhitiga
chidamli
1
Ochiq maydonda ishlatiladigan turli 
klimatik ta’sirlarga
chidamli qoplamalar
Atmosfera 
muhitiga 
chegaralangan 
darajada 
chidamli
2
Isitilmaydigan xonalar va yopmalar 
ostida ishlatiladigan qoplamalar
Konservatsiyalovchi
3
Bo‘yaladigan yuzalarga vaqtinchalik 
ishlatilgan qoplamalar
Suv muhitiga chidamli
4
Suv va suv bug‘i ta’siriga chidamli 
qoplamalar
Maxsus
5
Maxsus xossalarga ega bo‘lgan 
qoplamalar: 
rentgen 
nurlariga 
chidamli, nurlanadigan, biologik
muhitiga chidamli va boshq.
Maxsus bo‘yoq tarkiblarini quyidagicha davom ettirish mumkin: 6-moy 
va benzin muhitiga chidamli, 7-kimyoviy muhitga chidamli, 8-termik (issiqlik) 
muhitga bardoshli, 9-elektr izolyasiyasi.
Bo‘yoq tarkiblarini markalashda bosh xarflar indeksi ishlatiladi: suv 
dispersiyali-VD, organodispersiyali-OD, suvda aralashuvchan-V, poroshokli 
(kukunli)-P.
Muayyan bo‘yoq tarkibini tavsiflash uchun misol keltiramiz: Emal XV- 
16, ya’ni perxlorvinilli emal (XV), 1-atmosfera muhitiga chidamli, registratsiya 
raqami-6.
Bo‘yoq qoplamalarini markirovkalashda tashqi ko‘rinishi sifati ham 
hisobga olinadi. GOST bo‘yicha bo‘yoq qoplamalari defektlari turi va soni 
jihatidan tashqi ko‘rinishi sifatiga nisbatan 7 klasslarga bo‘linadi: I-hech 
qanday defekt bo‘lishiga ruxsat etilmaydi; II-VII-defektlar uzunligi, eni, 
diametri va ular orasidagi masofalarga bog‘liq ravishda sonini hisobga olgan 
holda (dona m
2
) ba’zi notekisliklar ruxsat etiladi; III-VII klasslarda 
to‘lqinsimonlik ruxsat etiladi; V-VII klasslarda oqmalar va IV-VII klasslarda 
turli soyalar bo‘lishi ruxsat etiladi.
Bo‘yoq tarkiblari qoplama usuliga nisbatan mo‘yqalamda suriladigan, 
pulverizatorda sepiladigan, qurish sharoitiga ko‘ra sovuq va issiq sharoitda 
qoplama qatlami hosil qiladigan turlarda bo‘ladi.
Bo‘yoq tarkiblari konsistensiyasiga (quyuqligi) ko‘ra suyuq, qovushoq, 
pastasimon, reologik xususiyatlarga nisbatan strukturalanuvchi tizimga 
ta’luqlidir. Ularning quyuqlik darajasi sepish usuliga mutanosib ravishda 
tayyorlanishi kerak.


Lok-bo‘yoqlarning 
quyuqligini 
(qovushoqligini) 
viskozimetrlar 
yordamida o‘lchanadi va sekundlarda (s) ifodalanadi. Ularning quyuqlanish 
davri qovushoqlikning orta boshlash vaqti bilan belgilanadi.
Bo‘yoq tarkiblarning xossalarini aniqlash uchun metall yoki shisha 
yuzasida yupqa qattiq qatlam hosil qilinadi. Bo‘yoq qoplamasi hosil bo‘lishi 
fizik-kimyoviy va kimyoviy jarayonlar borishi, tarkibdan erituvchining 
bug‘lanishi yoki suvli dispersiyalarning parchalanishi va boshqa jarayonlar 
bilan bevosita bog‘liq bo‘ladi.
Bo‘yoq qoplamalar qotish jarayonining tugallanishini qattiqlik darajasi 
orqali aniqlash mumkin.
Lok-bo‘yoq qoplamalarning qurish tezligi ularning sifatiga bog‘liq 
bo‘ladi. Ular bu jihatdan 5 bosqichli turlarga bo‘linadi. Zarurat bo‘lsa, 
lokbo‘yoq qoplamalarning haroratdan chiziqli kengayish koeffitsienti
egilishdagi mustahkamligi, agressiv qorishmalarga chidamliligi kabi maxsus 
xossalari aniqlanadi.

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   257




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin