”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Suvli bo‘yoq tarkiblar uchun bog‘lovchilar
mineral, hayvon va 
o‘simliklardan olinadigan elimlar asosida bo‘ladi. Mineral bog‘lovchilar 
sifatida portlandsement, ohak, suyuq shisha va boshqalar ishlatiladi. Odatda oq 
va rangli sementlar ishlatiladi. Ohak va silikat bo‘yoqlar bilan binolarning 
fasadi va ichki tomoni bo‘yaladi.
Yelimlar.
Hayvonot 
dunyosi 
chiqindilari 
va 
o‘simliklardan 
tayyorlanadigan sun’iy va sintetik yelimlar suvli bo‘yoq tarkiblar olishda 
ishlatiladi.
Hayvon elimi suyak va mezdra (go‘shtparda) elimiga bo‘linadi. Elim 
plitka, donachalar va kukun holda ishlab chiqariladi. Elim nam tortib 
buzilmasligi uchun quruq joyda saqlanadi.
Kazein yelimi
- kazein, so‘ndirilgan ohak va mineral tuzlar 
aralashmasidan iborat bo‘lib, suv bilan massaga ko‘ra 1:2 nisbatda 
aralashtirilganda bir jinsli eritma hosil bo‘ladi. Kazein elimi gruntlash va 
shpaklevka tarkiblari tayyorlash uchun ishlatiladi.
O‘simlik yelimi kraxmal, dekstrin, un va o‘simlik ildizlari quritilgan 
qismlarini qaynoq suvda qorishma holda tayyorlanadi. Yelim bo‘yoq, grunt, 
shpaklyovka tarkiblari olishda, gulqog‘ozlarni yelimlashda ishlatiladi.

---

Sintetik yelim natriyli karboksilmetilsellyuloza (KMS) va metilsellyuloza 
smolalarning suvdagi qorishmasidan tarkib topgan. Ular yelimli va mineral 
bo‘yoqlar tayyorlashda, gul qog‘ozlarni yelimlashda ishlatiladi.
Polivinilatsetat emulsiyalari polivinilatsetat polimerini suvdagi yoki suv-
spirtdagi suyultirilgan yelimlari bo‘lib, ular asosida mastika va shpaklevka 
tarkiblari tayyorlanadi.
Moyli emulsiyalar olifdan, ohak sutidan va hayvon elimi eritmasi va 
boshqalar asosida maxsus apparatlarda olinadi. Emulsiya bevosita 
ishlatilishdan avval tayyorlanishi maqsadga muvofiqdir.