”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

5.1-jadval 
Havoyi ohakka qo‘yilgan texnik talablar 
Ko‘rsatkichlar
Kalsitli ohak navlari Magnezialli va dolomitli 
ohak navlari
Gidratli ohak 
navlari
1
2
3
1
2
3 1
2 3

---

Aktiv 
SaOMgO 
miqdori
90
80 70 85
75 65 67
60 50
So‘nmagan 
zarrachalar miqdori
7
11 14 10
15 20
-
- -
Ohakni tashish, saqlash va ishlatish. 
So‘ndirilmagan donador ohak temir yo‘l 
vagonlari va avtosamosvallarda to‘kilgan holda tashiladi. Bunda ohakni namlik 
ta’siridan saqlash zarur. Ohak pushonka va kukun ohak jips yopiladigan metall 
konteynerlarda, maxsus polietilen katta qoplarda va bitumlangan yoki 
yog‘langan qog‘oz qoplarda tashiladi. Ohak qorishmasi maxsus kuzovli 
avtosamosvallarda, ohak suti esa avtotsisternalarda tashiladi.
Ohak pushonkani qurilish maydonlaridagi omborxonalarda qoplarga joylab 
qisqa muddat saqlash mumkin. Ohak kipelkani qurilish maydonlarida usti 
yopiq holda uzoq muddat saqlash va zarurat bo‘lganda undan ohak qorishmasi 
tayyorlash mumkin. Kukun ohakni bir oydan ortiq saqlash mumkin, aks holda 
havodagi namlik ta’sirida aktivligi asta-sekin kamayadi.
Havoyi ohak keramik g‘isht va bloklar terishda, suvoqchilikda ishlatiladigan 
murakkab va oddiy qorishmalar tayyorlashda, bo‘yoq tarkiblari uchun 
bog‘lovchi sifatida ishlatiladi.
Havoyi ohak namlik va suv muhitiga chidamsizligi tufayli u asosidagi 
qorishmalar va buyumlarni poydevorlar qurishda, yog‘in-sochin ta’sirida 
bo‘ladigan joylarda ishlatish maqsadga muvofiq emas.
Havoyi tuyilgan ohak va ohak pushonka asosida ohak putssolanli va ohak-
shlakli gidravlik bog‘lovchilar ishlab chiqariladi.
Ohak-shlakli bog‘lovchilar donador domna shlaki va havoyi ohakni (2030%) 
birgalikda maydalab tuyib olinadi. Bog‘lovchining qotish jarayonini yaxshilash 
uchun tarkibiga 3-5% gips qo‘shiladi. Bunday bog‘lovchilar normal sharoitda 
sekin qotadi, lekin issiq nam havo bilan ishlanganda qotishi tezlashadi.
Ohak-putssolanli bog‘lovchilar ohak va aktiv minerallar-trepel, opoka, 
diatomit, gliej va boshqalarni birgalikda kukun holiga keltirib olinadi. Ohak-
shlakli va ohak-putssolanli bog‘lovchilar asosidagi qorishma va betonlar 
namlikka va qisman suvli muhitga chidamli, ammo sovuqqa chidamliligi past 
bo‘ladi.
Havoyi ohakning katta qismi silikat g‘ishti va bloklari, g‘ovak, yengil va og‘ir 
silikat betonlari tayyorlashda ishlatiladi. Havoyi ohakni tashish, saqlash va 
ishlatishda texnika xavfsizligi choralariga rioya qilish zarur, chunki ohak 
bog‘lovchisi ishqoriy muhit bo‘lib, terini, nafas olish a’zolariga salbiy ta’sir 
etishi mumkin.
Gidravlik ohak tarkibida 6-20% giltuproq bo‘lgan mergelli ohaktoshlari 900-
1100
0
S haroratda kuydirib olinadi.
Mergelli ohaktoshlar kuydirilganda SaO dan tashqari kichik tartibli minerallar-
2SaO
.
SiO
2
; CaO
.
Al
2
O
3
va CaO
.
Fe
2
O
3
hosil bo‘ladi. Bu minerallar ohakka 
gidravlilik xususiyatini, ya’ni nam va suvli sharoitda qotish imkoniyatini 
beradi.

---

Gidravlik ohak 7 sutka davomida havoda qotib, keyinchalik qotishini suvda 
davom ettiradi va mustahkamligi muttasil ortib boradi.
Gidravlik ohakning siqilishdagi mustahkamlik chegarasi bo‘yicha markasi (28 
sut) 2-10 MPa bo‘lishi mumkin.
Gidravlik ohak maydalab kukun holda yoki suvda so‘ndirilib ohak hamiri 
holatida ishlatiladi. U g‘isht terishda va suvoqchilikda ishlatiladigan oddiy va 
murakkab tarkibdagi qorishmalar, past markadagi betonlar tayyorlashda 
ishlatiladi. Gidravlik ohakni saqlashda, tashishda namlanishdan asrash kerak.
Gidravlik ohakka tarkibi va tayyorlanish texnologiyasi jihatidan juda yaqin 
bo‘lgan bog‘lovchilar asosidagi qorishmalar Samarqand, Xiva, Shaxrisabz, 
Buxoro kabi shaharlar arxitektura yodgorliklari g‘ishtlarini terishda, 
suvoqchilikda ishlatilgan.