”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 
LABORATORIYA ISHI №12 
Chaqiqtosh(shag‘al) tarkibidagi yassi va ninasimon donalar miqdorini 
aniqlash
. 
Ta’rif. Qalinligi bo‘yicha har qanday o‘lchamdagi erg kichik shag‘al 
donasidan uch marta kichik bo‘lgan toshlar yassi toshlar deyiladi. 
Chuzilish o‘qi bo‘yicha har qanday o‘lchamdagi shag‘aldan uch marta katta 
bo‘lgan toshlar (ninasimon) qayroqtoshlar deyiladi. To‘ldiruvchilar tarkibidagi 
yassi va qayroqtoshlar beton ctrukturasini buzadi ya’ni sement qorishmasi bilan bir 
xilda to‘lishini ta’minlamaydi. Bunday beton strukturasida mikroyoriqlar paydo 
bo‘lib beton mustahkamligini pasaytiradi .
Asbob uskunalar
.Elaklar,tarozi,shtangensirkul, fanertaxta va oq qog‘oz. 

---

Ish tartibi. 
Yirik to‘ldiruvchi tarkibidagi yassi va qayroqtoshlar miqdorini 
aniqlash uchun elakda qolgan qoldiqlar miqorini aniqlash tavsiya qilinadi.Buni 
uchun 5-10 mm li fraksiyadan 0.25 kg, 10-20 mm li fraksiyadan 1kg, 20-40 mm li 
fraksiyadan 5kg va 40-70mm li fraksiyadan 15 kg olinadi.Keyin saralab olingan 
to‘ldiruvchilar faner taxtalar yoki oq qog‘oz ustiga to‘kiladi so‘ngra yassi va 
qayroqtoshsimon toshlar terib olinadi.Ishonchsizlik paydo bo‘lganda shablon 
shtanginsirkul yordamida o‘lchanadi 
Saralab olingan yassi va (ninasimon) qayroqtoshlar tarozida tortiladi,keyin 
qolgan barcha to‘ldiruvchilar tarozida tortilib 1% aniqlikgacha berilgan formula 
yordamida yassi va (ninasimon) qayroqtoshlar miqdori aniqlanadi. 
Bu yerda m
1
–yassi va qayroqtosh shaklidagi toshlar massasi kg 
m
2 – 
qolgan donalar massasi kg 
Sinalayotgan har bir fraksiya(tarkib) dagi yassi va qayroqtosh shaklidagi 
toshlar miqdori bo‘yicha o‘rtacha arifmetik natija aniqlanadi. 
Shag‘al(chaqiqtosh) donalari shaklan tarkibidagi yassi va (ninasimon) 
qayroqtosh shaklidagi toshlarga bog‘liq holda uch guruhga bo‘linadi: 
-
Kub shaklidagi donalar miqdori ko‘rsatkichi bo‘yicha 15% gacha 
-
Yaxshilangan shakldagi miqdori bo‘yicha 25% 
-
Oddiy shakldagi miqdori bo‘yicha 35%.