”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 Elektromexanik titratkichlar 
a) yuzaki titratkich; b)-titratkich-bulava; v)-egiluvchan valli chuqurlik 
titratkichi.
Titratkichlar konstruktiv jihatdan yuzaki va chuqurlik titratkichlariga 
bo‘linadi. 
Titratkichlarning 
turi 
qoliplanayotgan 
temirbeton 
konstruksiyaning shakli, turi, o‘lchamlariga qarab tanlanadi.
Yig‘ma temirbeton zavodlarida bikr beton qorishmalari past chastota 
(25-30 Gs) va 0,7mm amplitudada ishlaydigan rezonansli qo‘zg‘almas 
titratkich maydonlarida samarali zichlashtiriladi.
Harakatchan va mayda donali beton qorishmalarini zichlashtirishda 
amplituda 0,15-0,4 mm kamaytiriladi, tebranish chastotasi esa 50-150 Gs 
gacha 
oshiriladi. 
Titratish 
muddati 
beton 
qorishmasining 
qulay 
joylanuvchanligiga, konstruksiyaning turi, shakli, qalinligi va boshqa 
omillarga bog‘liq bo‘lib, odatda bir-necha minutni tashkil etadi.
Monolit quyulgan beton qoliplar, plitalar va boshqa yupqa 
konstruksiyalar tashqi titratkichlar vositasida zichlashtiriladi. Bunday 
titratkichlar ta’sir kuchi 20-25 sm bo‘lishi mumkin. Tashqi titratkichlar 
beton yuzasida muayyan bir sxemaga nisbatan harakatga keltiriladi va bir 
joydan ikkinchi joyga orada titratkich yurmagan joy qoldirilmasdan 
ko‘chiriladi.
Yirik yig‘ma temirbeton konstruksiyalarni va qurilish maydonlarida 
monolit konstruksiyalarni quyishda beton qorishmasi chuqur titratkichlar 
vositasida zichlashtiriladi. Ichki titratkich beton qorishmasi ichida muayyan 
sxema asosida harakatlantirilib, qatlam-qatlam zichlashtiriladi. Ichki 
titratkich bilan beton qorishmasi zichlashtirilganda beton yuzasida suvhavo 
aralashmasining hosil bo‘lishi va betonning o‘sha sohada cho‘kishining 
to‘xtashi ushbu jarayonning meyoriga etganidan darak beradi.
Beton qorishmasini zichlashtirish usullaridan biri ozgina yuk ostida 
titratish usulidir. Bikr beton qorishmalari, yupqa konstruksiyalar, yengil 
beton qorishmalari 0,05-0,15 MPa bosim hosil qiluvchi yuk ostida titratish 
usulida zichlashtiriladi.

---

Murakkab shakldagi konstruksiyalar-zinapoya, qobirg‘ali plitalar va 
boshqalar titratish-shtamplash usulida zichlashtiriladi. Bu usulda avval 
qolipga beton qorishmasi quyiladi, so‘ngra ichiga titratkich o‘rnatilgan 
shtamp tushiriladi va qorishma zichlashtiriladi.
Quvursimon konstruksiyalar (quvurlar, elektr uzatish liniyalari 
tayanchlari, machtalar va boshq.) aylanma qoliplarda-sentrifugalarda 
zichlashtiriladi. Bunda qolip 400-900 marta/min aylantirilganda
markazdan qochuvchi kuch hisobiga beton qorishmasi zichlashadi. Hosil 
bo‘lgan zichlashtiruvchi kuch hisobiga beton 20-30% suvni yo‘qotadi va 
konstruksiyaning tashqi qismida o‘ta zichlashgan qatlam paydo bo‘ladi. 
Beton qorishmasini zichlashtirishning boshqa kombinatsiyalashgan usullari 
konstruksiyaning turiga qarab tanlanishi mumkin.