Reja: Og'zaki metod va o'rgatish usullari

Tarbiyachining ko‘rsatmalari va tushunchalari.
Tarbiyachining ko‘rsatmalari barcha ko‘rgazmali 
usullari o‘z ichiga oladi hamda o‘zi mustaqil o‘rgatish usuli sifatida xizmat qiladi. Kichik yoshdagi bog‘cha 
bolalari uchun og‘zaki ko‘rsatmalar kamdan-kam beriladi. Bolalarning tasvirlash malakalari yetarli bo‘lmay, 
sezgi analizatorining ishtirokisiz tarbiyachining ko‘rsatmasini tushunmaydilar (ko‘rish, eshitish, qo‘l, ta’m 
bilish sezgilari). Agarda bolalar mustahkam ko‘nikmaga ega bo‘lsalar, tarbiyachi ko‘rgazmali ko‘rsatmasiz 
tushuntirishi mumkin. 5-6 yoshli bolalar uchun bir so‘zning o‘zi xotiradagi chizish usuli haqidagi tasavvurni 
eslashga yordam beradi.
Тarbiyachining ko‘rsatmalari butun guruh bolalariga va alohida bolalarga qaratilgan bo‘lishi mumkin. 
Butun guruh uchun beriladigan ko‘rsatmalar mashg‘ulotning boshida beriladi. Ular qisqa, lo‘nda, tushunarli 
bo‘lishi kerak. O‘rta va katta guruhlarda tarbiyachi bolalar topshiriqlarini qanday o‘zlashtirganliklarini bilish 
uchun biror boladan topshiriqning ketmaketligini va qaysi usullardan foydalanib bajarish kerakligini so‘raydi. 
Bunday qayta so‘rash yaxshi tushunishlariga yordam beradi. Kichik guruhda tushuntirib, ko‘rsatgandan so‘ng, 
tarbiyachi yana ishni nimadan boshlash kerakligini qayta esga soladi. Katta guruhda esa bolalarga: nimani 
chizishini yoki yasashini, asosiysi nimadan iborat, predmetlarni qanday joylashtirish kerakligi haqida o‘ylashni 
taklif qiladi. Bolalar ishga kirishgandan so‘ng, tarbiyachi har bir bolaga ko‘rsatma berishga kirishmasdan, balki 
ishga kirisha olmayotgan bolalarga nima narsa
tushunarli
bo‘lmaganini so‘rashi lozim, bunday 
bolalarga qaytadan vazifa tushuntiriladi va ko‘rsatma beriladi. Hamma bolalarga ham ko‘rsatma berish zarur 
emas. Ko‘rsatma ikkilanuvchan, uyatchang, o‘ziga 
ishonmaydigan bolalarga kerakdir. Yuzaga 
keladigan qiyinchiliklarni tarbiyachi har doim ham 
oldindan aytib berishi kerak emas. Ba’zi bir 
bolalar o‘zi mustaqil bajarishiga tarbiyachining 
ko‘zi yetsa, u holda tarbiyachi ko‘rsatma 
berishdan bosh tortishi ham mumkin emas. 
Asosiysi, tasviriy faoliyatda bola qiyinchilikka duch 

---

kelib, uni yechishga yo‘l topa olishi kerak. Ko‘rsatma shakllari hamma bolalar uchun har xil bo‘lishi kerak. 
Ayrim bolalarga maqtovli ohangda ko‘rsatma berilsa, o‘ziga ishongan bolalarga esa ko‘prok talab qo‘yiladi. 
Tarbiyachining ko‘rsatmalari to‘g‘ridan-to‘g‘ri, buyruq shaklida bo‘lishi kerak emas. U bolani o‘ylashga, 
fikrlashga undashi kerak. Bola qilgan xatoni ko‘rsatish bilan birga, tasvirning ma’nosi o‘zgarayotganiga 
diqqatni qaratish lozim.
Masalan: “Qizchaning ko‘ylagi xuddi g‘ijimga o‘xshaydi” (yaxshi bo‘yalmagan), “Daraxtlar yiqilib 
ketayotganga o‘xshaydi” (yaxshi joylashtirilmagan), “Bu odam biram katta, ammo uyga kira olmayapti”. Shu 
bilan birga xatoni qanday qilib to‘g‘rilash kerakligini aytib bermaslik lozim. Bolaning o‘zi fikr yuritsin. 
Ko‘rsatma yoqimli tovush bilan berilishi bolalarning qiziqishini orttiradi.
Individual
ko‘rsatmalar
boshqa bolalarning diqqatini jalb qilmasligi uchun pastroq tovush 
bilan beriladi. Mashg‘ulot davomida qachon ko‘rsatma beriladi, qachonki, ko‘pchilik bolalar xatoga yo‘l 
qo‘ysalar va tarbiyachi barcha bolalarning diqqatini o‘ziga jalb qiladi va qaytadan tushuntiradi. Bunday 
mashg‘ulot davomida beriladigan ko‘rsatmalarni kamroq berish kerak, negaki u ijodiy faoliyatini buzadi.