Residivə görə cəza təyin edilməsi barədə Vəkillərin İxtisas Komissiyasının üzvü

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

bağlı  məsləhətlər  verir,  vətəndaşların  şikayətlərini  araşdırır,  fərdi  məlumatların  işlənməsinin

qanuniliyini yoxlayır, ictimaiyyəti fərdi məlumatların mühafizəsi ilə bağlı ölkədəki vəziyyət və digər

məsələlərlə bağlı məlumatlandırır.

Müfəttiş ölkədə fərdi məlumatların mühafizəsi vəziyyəti, qanun pozuntuları, təkmilləşdirilmə üzrə

tövsiyyələri  özündə  əks  etdirən  illik  ictimai  hesabatla  çıxış  edir.  O,  həmçinin  ölkə  Parlamenti  və

hökumətə fərdi məlumatların mühafizəsi üzrə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı təkliflər

vermək  hüququna  malikdir.  O,  üç  il  müddətinə  təyin  edilir  və  Baş  Nazir  tərəfindən  təsis  edilən,

hökumət, parlament, ədliyyə sistemi, ombudsman ofisi və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrindən

ibarət komissiya tərəfindən seçilir. Müfəttiş elmi, pedoqoji və incəsənət fəaliyyəti istisna olmaqla,

digər ödənişli fəaliyyətlə məşğul ola, digər dövlət orqanında işləyə, hər hansı siyasi partiyanın üzvü

ola və ya siyasi fəaliyyətlə məşğul ola bilməz.

Rusiya: Rusiyanın  Aİ‐nın   Direktivi  və  AŞ  Konvensiyası əsasında  formalaşdırdığı  qanunvericiliyi

fərdin  razılığı  olmadan  müvafiq  qanunvericiliyə  malik olmayan  ölkələrə  məlumat  ötürülməsini

ümumilikdə qadağan edir. Lakin ölkədə tənzimləyici qurumun təsis edilməsi, bu sahədə standart və

prosedurların müəyyənləşdirilməsi ləngiyir. Hazırda Rabitə, İnformasiya Texnologiyaları və KİV‐ə

nəzarət üzrə Federal Xidmət məlumatların işlənməsi, təftişi, tənzimləmələr və qaydaların nəşri və

məlumatları işləyənlər barədə bildirişlərin qəbul edilməsi üzrə məsul orqandır.

Nəticə

İctimaiyyət qarşısında fərdi məlumatların mühafizəçisi kimi əhəmiyyətli funksiya həyata keçirəcək

nəzarət qurumu yaradılarkən onun müstəqilliyi, effektivliyi, resursları və səlahiyyətləri məsələlərinə

xüsusi diqqət verilməlidir. Bütünlükdə fərdi məlumatların mühafizəsi sistemi bu quruma ictimaiyyət

tərəfindən  etimad  göstərilməsindən  asılıdır. Öz  funksiyalarını  tamamilə  müstəqil  şəkildə  həyata

keçirməyən  nəzarət  qurumları  fərdi  hüquq  və  azadlıqları  effektiv  şəkildə  müdafiə  edə  bilməz.

Nəzarət  qurumlarının  müstəqilliyinə  dair  şübhələr  mövcud  olması  və  ya  bu  qurumların  öz

səlahiyyətlərini effektiv şəkildə həyata keçirmək üçün kifayət qədər resursa malik olmaması barədə

vətəndaşlarda  təəssurat  yaranması  onların  fərdi  məlumat  və  şəxsi  həyat  toxunulmazlığı

problemlərinin ciddi qəbul olunmasına inadırmaqda çətinliyin yaranmasına səbəb ola bilər.

Beləliklə, Azərbaycanda fərdi məlumatların mühafizəsi üzrə nəzarət qurumu yaradılarkən nəzərə

alınmalı olan əsas amilləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:

‐ Nəzarət qurumlarının sayı. Əlavə Protokol Tərəflərə bir və ya daha çox nəzarət qurumu yaratmağa

imkan  verir.  Beləliklə,  ölkədə  vahid  nəzarət  qurumu  və  ya ümumi  səlahiyyətlərə  malik  nəzarət

qurumu  ilə  yanaşı sektorlar  (səhiyyə,  poçt,  telekommunikasiya  və  s.)  üzrə  nəzarət  qurumlarının

yaradılması mümkündür;

‐ Nəzarət qurumunun müstəqilliyi. Qurumun təyin edilmə proseduru, səlahiyyət müddəti və maliyyə

asılılığının  olmaması məsələləri onun  müstəqilliyini  şərtləndirən  əsas  amillər  kimi  nəzərə

alınmalıdır.

‐  Nəzarət  qurumuna  verilən  səlahiyyətlərin  həcmi.  Təhqiqat,  müdaxilə,  hüquqi  rəylər  verilməsi,

prosessual fəaliyyətə cəlb edilə bilmək, fərdi məlumatların qeyri‐qanuni işlənməsini həyata keçirən

mülkiyyətçi və ya operatorun fəaliyyətinə qadağa qoyulması səlahiyyətləri nəzarət qurumuna fərdi

məlumatların effektiv mühafizəsini keçirməyə kömək edən səlahiyyətlərdir.

‐  Nəzarət  qurumunun  malik  olduğu  resurslar.  Qurum  fərdin  xeyrinə  təxirəsalınmaz  və  effektiv

tədbirlər həyata keçirə bilmək üçün zəruri texniki və insan resurslarına (hüquqşunaslar, kompüter

ekspertləri və s.) malik olmalıdır.

Əlavə Protokola əsasən, hər bir fərd öz şəxsi məlumatının işlənməsi hüquq və azadlıqları barədə

nəzarət qurumuna iddia vermək hüququna malik olmalıdır. Ölkəmizdə nəzarət qurumu yaradılarkən

daxili qanunvericilik bu cür hüququn şərti kimi iddianın nəzarət qurumuna verilməsini nəzərdə tuta

bilər. Bu isə Azərbaycanda məhkəmələrin iş yükünün yüngülləşməsinə və fərdi məlumatlarla daha

effektiv mühafizəsinə gətirib çıxara bilər.

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐  V nömrə

­  37 ­

İnsanlar  bu  gün  həmişəkindən  daha  çox  bir  dövlətlə  məhdudlaşmayan  və  bir  neçə  ölkənin

yurisdiksiyasını əhatə edən məlumatların işlənməsi əməliyyatlarının birbaşa təsirinə məruz qalırlar.

Əlavə  Protokolun  tələblərindən  biri  kimi  Azərbaycanda  yaradılacaq  nəzarət  qurumunun  digər

ölkələrin  nəzarət  qurumları  ilə  əməkdaşlığının  formalaşdırılması  isə  ölkədə  fərdi  məlumatların

mühafizə  səviyyəsinin  daha  da inkişafına və  trans‐sərhəd  məlumat  axınının  tənzimlənməsinin

asanlaşdırılmasına xidmət edəcəkdir. Belə ki, nəzarət qurumları arasında beynəlxalq əməkdaşlıq

insanların  həm  beynəlxalq,  həm  də  milli  səviyyədə  öz  hüquqlarını  həyata  keçirmək  iqtidarında

olmalarına zəmanət verir.

Avropaya  inteqrasiya,  insan  hüquqları  və  əsas  azadlıqlarının  təmin  edilməsi,  hüquqi  dövlət

quruculuğunu  inkişaf  yolu  seçmiş  Azərbaycanın  Əlavə  Protokola  qoşularaq  ölkədə  fərdi

məlumatların mühafizəsi üzrə nəzarət qurumunu təsis etməsi, bununla da vətəndaşların ən mühüm

konstitusion hüquqlarından birinin həyata keçirilməsinə şərait yaratması yaxın gələcəkdə reallaşa

bilər. Nəzarət qurumu formalaşdırılarkən mövcud qabaqcıl təcrübənin nəzərə alınması bu işin daha

effektiv həyata keçirilməsinə kömək edəcəkdir.

İstifadə olunmuş ədəbiyyatlar:

1.  “Fərdi  məlumatların  avtomatlaşdırılmış  qaydada  işlənməsi  ilə  əlaqədar  şəxslərin  qorunması

haqqında” konvensiyanın təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu;

2.  “2009‐cu  il  18  mart  tarixli  referendum  nəticəsində  qəbul  edilmiş“AzərbaycanRespublikasının

Konstitusiyasına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Referendum

Aktının tətbiqi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarına dəyişikliklər və

əlavələr edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasinin Qanunu;

3. Explanatory report to Additional Protocol to the Convention for the Protection of Individuals with

regard to Automatic Processing of Personal Data regarding supervisory authorities and transborder

data flows;

4. Convention for the protection of individuals with regard to automatic processing of personal data,

Strasbourg, 28.I.1981;

5. Additional Protocol to the Convention for the Protection of Individuals with regard to Automatic

Processing of Personal Data regarding supervisory authorities and transborder data flows;

6. “Fərdi məlumatlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu,

7.

http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ChercheSig.asp?NT=181&CM=8&DF=&CL=ENG

8. “Fərdi məlumatlar haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun  icrasının təmin edilməsi barədə

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 dekabr 2010‐cu il tarixli № 361 Fərmanı;

9. “Fərdi məlumatların informasiya sistemlərinin dövlət reyestrinin aparılması Qaydaları”, Azərbaycan

Respublikası Prezidentinin 4 oktyabr 2010‐cu il tarixli Fərmanı ilə  təsdiq edilmişdir;

10. “Fərdi məlumatlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə

Azərbaycan Respublikasinin 20 iyun 2014‐cü il tarixli № 995‐IVQD Qanunu;

11. “Fərdi məlumatlar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə”

Azərbaycan Respublikasının 2014‐cü il 20 iyun tarixli 995‐IVQD nömrəli Qanununun tətbiqi haqqında

Azərbaycan Respublikasi Prezidentinin 8 iyul 2014‐cü il tarixli № 221 Fərmanı;

12. Directive 95/46/EC on the protection of individuals with regard to the processing of personal data

and on the free movement of such data;

13. Data Protection in the European Union: the role of National Data Protection Authorities. European

Union Agency for Fundamental Rights, 2010;

14.  David  H.  Flaherty  “Protecting  Privacy  in  Surveillance  Societies:  Federal  Republic  of  Germany,

Sweden, France, Canada and the United States”, 1989 the University of North Carolina Press;

15.

http://www.bfdi.bund.de/DE/Oeffentlichkeitsarbeit/Taetigkeitsberichte/TB_node.htl

16.

https://www.ldi.nrw.de/mainmenu_Ueberuns/submenu_UnsereAufgaben/index.php

17. http://ico.org.uk/about_us/our_organisation/management_board

18.

http://www.cnil.fr/linstitution/qui­sommes­nous/

19.

http://zpd.gov.ua/dszpd/uk/index

20. http://personaldata.ge/en/legislation/national­legislation

­  38 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

Məhkəmə aktları

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI

KONSTİTUSİYA MƏHKƏMƏSİ PLENUMUNUN

QƏRARI

“İpoteka haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 43.4‐43.8 və 48‐ci

maddələrinin şərh edilməsinə dair

28 oktyabr 2014‐cü il

Bakı şəhəri

Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Sona

Salmanova, Südabə Həsənova, Rövşən İsmayılov, Ceyhun Qaracayev, Rafael Qvaladze (məruzəçi‐

hakim), Mahir Muradov, İsa Nəcəfov və Kamran Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,

məhkəmə katibi Fəraid Əliyevin,

maraqlı subyektin nümayəndəsi Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Vüsal Cəbrayılovun,

ekspert Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin dekan müavini, Mülki hüquq kafedrasının

dosenti, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru Sərvər Süleymanlının,

mütəxəssislər  Azərbaycan  Respublikası  Ali  Məhkəməsinin  hakimi  Əsəd  Mirzəliyevin,  Bakı

Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Sənan Hacıyevin, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı

nəzdində  Azərbaycan  İpoteka  Fondunun  Hüquq  şöbəsinin  böyük  məsləhətçisi  Fərid

Hacıəbdülhəlimzadənin, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının Hüquq departamentinin Bank

nəzarətinin hüquqi təminat şöbəsinin aparıcı hüquq məsləhətçisi Fərid Bayramovun iştirakı ilə,

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130‐cu maddəsinin VI hissəsinə müvafiq olaraq xüsusi

konstitusiya  icraatı  üzrə  açıq  məhkəmə  iclasında  Şirvan  Apellyasiya  Məhkəməsinin  “İpoteka

haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 43.4‐43.8 və 48‐ci maddələrinin şərh edilməsinə

dair müraciəti əsasında konstitusiya işinə baxdı.

İş üzrə hakim R.Qvaladzenin məruzəsini, maraqlı subyektin nümayəndəsinin və mütəxəssislərin

çıxışlarını,  ekspertin  rəyini  dinləyib,  iş  materiallarını  araşdırıb  müzakirə  edərək,  Azərbaycan

Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

MÜƏYYƏN  ETDİ:

Şirvan Apellyasiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə (bundan

sonra – Konstitusiya Məhkəməsi) müraciət edərək “İpoteka haqqında” Azərbaycan Respublikası

Qanununun (bundan sonra – “İpoteka haqqında” Qanun) 43.4‐43.8 və 48‐ci maddələrinin hərracın

təkrar keçirilməsi barədə müddəalarının, tələbkarın ipoteka predmetini əldə etməməsi əsası və

ona xitam verilməsi proseduru baxımından şərh edilməsini xahiş etmişdir.

Müraciətdən göründüyü kimi, Z.Səmədov fərdi yaşayış evinin yüklü edilməsi ilə bağlı ipotekaya

xitam verilməsinə dair iddia ərizəsi ilə Masallı rayon Məhkəməsinə müraciət etmişdir.

İddia  onunla  əsaslandırılmışdır  ki,  Masallı  rayon  Məhkəməsinin  13  may  2010‐cu  il  tarixli

qətnaməsi  ilə  N.Hüseynovun  33.320  ABŞ  dolları  32  sent  məbləğində  kredit  borcunun  ipoteka

predmeti  olan  ona  məxsus  fərdi  yaşayış  evinə  yönəldilərək  evin  hərrac  yolu  ilə  satılması  qət

edilmişdir.

“Külək” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti (bundan sonra – “Külək” MMC) tərəfindən birinci hərrac

28 fevral 2011‐ci il, təkrar hərrac 15 mart 2011‐ci il tarixlərində keçirilmişdir. Bundan sonra 5

aprel 2011‐ci il tarixində isə daha bir hərrac keçirilmiş və 12 aprel 2011‐ci il tarixində tələbkara

ipoteka predmetini 30 təqvim günü ərzində ilkin hərrac qiymətindən 25 faiz aşağı qiymətə almaq

­  39 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

təklif  edilmiş,  əks  halda  ipotekaya  xitam  veriləcəyi  bildirilmişdir.  Tələbkar  20  aprel  2011‐ci  il

tarixli məktubla hərracın təşkilatçısına müraciət edərək hərracın müvəqqəti dayandırılmasını, 1

sentyabr 2011‐ci il tarixli məktubla isə təklif üzrə hərəkətlərin bərpasını xahiş etmişdir. Bundan

sonra 8 sentyabr 2011‐ci il tarixində “Külək” MMC tərəfindən hərrac keçirilmiş və hərracın qalibi

“KredAqro” Bank Olmayan Kredit Təşkilatı (bundan sonra – “KredAqro” BOKT) olmuşdur. Həmin

tarixdə də sifarişçi Masallı rayon İcra Bölməsi ilə hərracın qalibi arasında hərracın yekunları üzrə

əmlakın alqı‐satqısı barədə müqavilə imzalanmışdır.

Masallı rayon Məhkəməsinin 15 yanvar 2013‐cü il tarixli qətnaməsi ilə Z.Səmədovun iddiası təmin

edilmişdir.

Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin 16 aprel 2013‐cü il tarixli qətnaməsi ilə cavabdeh “KredAqro”

BOKT­nin apellyasiya şikayəti təmin edilməmiş, iş üzrə Masallı rayon Məhkəməsinin qətnaməsi

dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.

Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin Mülki Kollegiyasının 26 sentyabr 2013‐cü il tarixli

qərarı ilə Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin qətnaməsi ləğv edilərək iş yenidən baxılması üçün

həmin məhkəməyə göndərilmişdir.

Müraciətdə  qeyd  olunur  ki,  hərrac  təşkilatçısı  tərəfindən  üç  dəfə  hərrac  keçirilmişdir.

Qanunvericilikdə  təkrar  hərracın  keçirilməsi  nəzərdə  tutulsa  da,  onun  ikinci  hərracla

yekunlaşması, yaxud bundan sonra da hərrac keçirilməsinin mümkünlüyü müəyyən edilməmişdir.

Bu isə məhkəmə təcrübəsində qeyri‐müəyyənliyə səbəb olduğundan, həmin məsələni tənzimləyən

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsinin şərh edilməsinə zərurət vardır.

Müraciətdə həmçinin göstərilir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsinə əsasən ipoteka

saxlayan  təkrar  hərrac  baş  tutmamış  elan  edildikdən  sonra  30  təqvim  günü  ərzində  ipoteka

predmetini əldə etməzsə, ipotekaya xitam verilir. Qeyd olunan maddədən göründüyü kimi, ipoteka

saxlayanın hərəkətsizliyi ipotekaya xitam verilməsinin əsas şərti kimi göstərilmişdir. Lakin ipoteka

saxlayanın müəyyən olunan müddətdən sonra ipoteka predmetini əldə etmək istəyi olduğu halda,

ipotekaya xitam verilməsinə səbəb olub‐olmaması həmin Qanunda tənzimlənməmişdir.

Bundan  başqa,  “İpoteka  haqqında”  Qanunun  48‐ci  maddəsində  ipotekaya  xitam  verilməsinin

halları göstərilmişdir. Lakin həmin maddədə “təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra

ipoteka saxlayan 30 təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməzsə” müddəası ipotekaya

xitam verilməsinə səbəb olan hal kimi nəzərdə tutulmamışdır.

Beləliklə, müraciətedənin fikrincə, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.4‐43.8 və 48‐ci maddələrinin

tətbiqi  məhkəmə  təcrübəsində  müəyyən  çətinliklərə  səbəb  olduğundan  onların  şərh  edilməsi

zərurəti yaranmışdır.

Müraciətlə  bağlı  Konstitusiya  Məhkəməsinin  Plenumu,  ilk  növbədə,  ipotekanın  yaranması

əsaslarını,  tərəflərin  hüquq  və  vəzifələrini,  borcun  və  digər  mülki  hüquqi  öhdəliklərin  ipoteka

hesabına ödənilməsi qaydalarının qanunvericilik baxımından açıqlanmasını vacib hesab edir.

Mülkiyyət  hüquq  münasibətlərilə  yanaşı,  öhdəlik  hüquq  münasibətləri  də  əmlak  hüquq

münasibətlərinin bir növü kimi mülki dövriyyənin iştirakçıları arasında maddi nemətlərin sərbəst

yerdəyişməsinə xidmət edir. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (bundan sonra – MM)

385.1‐ci  maddəsinə  görə  öhdəliyə  əsasən  bir  şəxs  (borclu)  başqa  şəxsin  (kreditorun)  xeyrinə

müəyyən  hərəkətləri  etməlidir,  məsələn,  pul  ödəməli,  əmlak  verməli, iş  görməli,  xidmətlər

göstərməli və i.a. və ya müəyyən hərəkətdən çəkinməlidir, kreditorun isə borcludan vəzifəsinin

icrasını tələb etmək hüququ vardır.

Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun F.Cavadov və V.Aslanovun şikayəti ilə əlaqədar 30 dekabr

2008­ci il tarixli Qərarında göstərildiyi kimi, öhdəlik münasibətləri tərəflərini intizamlandırmaq,

onun yetərincə və vaxtında icra olunmasını təşviq etmək məqsədilə MM‐də kreditorla müqayisədə

borclu barəsində birbaşa və ya dolayı yüklülük yaradan və əlavə təminat vasitəsi kimi çıxış edən

öhdəliklərin icrasının təmin edilməsi üsulları da müəyyənləşdirilmişdir. MM‐in 460‐cı maddəsinə

əsasən girov (ipoteka) belə üsullardan biridir.

MM‐in 269.1‐ci maddəsinə görə girov və ipoteka hüququ girov qoyanın  əşyası  barəsində girov

­  40 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

saxlayanın əşya hüququdur və eyni zamanda borclunun girov saxlayan qarşısında pul və ya başqa

öhdəliyinin icrasının təmin edilməsi üsuludur.

Bu  baxımdan,  ipoteka  əlavə  (aksessor)  öhdəlik  kimi  onunla  təmin  edilmiş  öhdəliklərin  yerinə

yetirilmədiyi  və  ya  yerinə  yetirilməsinin  gecikdirildiyi  hallarda  əmlakdan  real  məhrum  olma

təhlükəsi yaratdığından,  borclunu əsas öhdəliyin vaxtında icrasına sövq edir.

Mülki hüquq müqavilələrindən irəli gələn öhdəliklərin icrasının təmin edilməsi ilə bağlı ipotekanın

yaranması əsasları, onun dövlət qeydiyyatı, təmin olunmuş borcun və digər mülki hüquqi öhdəliyin

ipoteka hesabına ödənilməsi qaydaları, tərəflərin hüquq və vəzifələri “İpoteka haqqında” Qanunla

tənzimlənir.

Mülki qanunvericiliyə əsasən borclu təminat vasitəsi ipoteka olan əsas öhdəliyi icra etmədikdə

və ya lazımınca icra etmədikdə, ipoteka saxlayan daşınmaz əşyanın satılmasını tələb edə bilər.

(MM‐in 317.1‐ci maddəsi).

“İpoteka haqqında” Qanunun ipoteka predmetinə tutmanın yönəldilməsi əsaslarını müəyyən edən

33‐cü  maddəsinə  əsasən  borclu  əsas  öhdəliyi  icra  etmədikdə  və  ya  lazımınca  icra  etmədikdə,

ipoteka saxlayanın tələbinin ödənilməsi üçün ipoteka predmetinə tutma yönəldilə bilər.

Tutma yönəldilən ipoteka predmetinin satış üsullarından biri olan hərracların keçirilmə qaydaları,

hərracın baş tutmamış elan edilməsi, bu halda təkrar hərracın keçirilməsi qaydaları və nəticələri

“İpoteka haqqında” Qanunun 42 və 43‐cü maddələri ilə tənzimlənir.

Həmin Qanunun 43.1‐ci maddəsinə görə hərraca iki nəfərdən az alıcı gəldikdə; hərracın iştirakçısı

olmadıqda;  hərracı  udmuş  iştirakçı  hərracın  nəticələri  barədə  protokol  imzalamaqdan  imtina

etdikdə; hərracı udmuş iştirakçı bu Qanunla müəyyən olunmuş müddətdə alış qiymətini tamamilə

ödəmədikdə  (bu  şərtlə  ki,  ipoteka  saxlayanın  razılığı  ilə  həmin  müddət  uzadılmasın)  hərracın

təşkilatçısı  hərracın  baş  tutmadığı  barədə  hərracın  keçirilməsinə  dair  elanın  verildiyi  kütləvi

informasiya vasitəsində məlumat dərc etdirir.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.3‐43.5‐ci maddələrinə əsasən hərracın baş tutmaması barədə

elanın dərc edildiyi gündən sonra 10 təqvim günü müddətində ipoteka saxlayan ipoteka qoyanla

müqavilə əsasında ipoteka predmetini ilkin satış qiymətilə ala bilər. İpoteka predmetinin ipoteka

saxlayan tərəfindən alınması barədə bu Qanunun 43.3‐cü maddəsində nəzərdə tutulmuş müqavilə

baş tutmadıqda birinci hərracın keçirildiyi gündən bir 45 təqvim günündən gec olmayaraq, təkrar

hərrac keçirilir. Təkrar hərrac bu Qanunun 42‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada keçirilir.

Hərrac  təşkilatçısı  ipoteka  predmetini  ilkin  satış  qiymətilə,  bu  Qanunun  43.1.2‐ci  maddəsində

nəzərdə tutulmuş səbəbə görə ilkin satış qiymətindən 15 faiz aşağı qiymətlə hərraca çıxarır.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.7 və 43.8‐ci maddələrinə müvafiq olaraq bu Qanunun  43.1.1‐ci

maddəsində nəzərdə tutulmuş hal istisna olmaqla, hərrac digər səbəblərə görə baş tutmamış elan

edildikdə ipoteka saxlayan ipoteka predmetini təkrar hərracdakı ilkin satış qiymətindən 25 faiz

az olmayan qiymətlə ala bilər. İpoteka saxlayan təkrar hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra

30 təqvim günü ərzində ipoteka predmetini əldə etməzsə, ipotekaya xitam verilir.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu “İpoteka haqqında” Qanunun yuxarıda göstərilən normaları

baxımından hərracın təkrar keçirilməsi ilə bağlı aşağıdakıları qeyd edir.

“İpoteka  haqqında”  Qanunun  43‐cü  maddəsinin  mənasından  belə  nəticəyə  gəlmək  olar  ki,  bu

Qanunun  42‐ci  maddəsində  göstərilmiş  qaydada  cəmi  iki  hərracın  keçirilməsi  nəzərdə

tutulmuşdur. Belə ki, birinci hərracın həmin Qanunun 43.1.2‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş

səbəbə  görə,  yəni  hərracın  iştirakçısının  olmamasına  görə  baş  tutmaması  nəticəsində  təkrar

keçirilən hərracda ipoteka predmetinin ilkin satış qiymətinin əvvəlki hərracdakı qiymətindən 15

faiz aşağı qiymətlə satılması nəzərdə tutulmuşdur. Bundan fərqli olaraq, həmin Qanunun  43.1.1,

43.1.3  və  43.1.4‐cü  maddələrində  nəzərdə  tutulmuş  digər  səbəblərə  görə  (yəni  hərraca  iki

nəfərdən  az  alıcı  gəldikdə,  hərracı  udmuş  iştirakçı  hərracın  nəticələri  barədə  protokol

imzalamaqdan imtina etdikdə, hərracı udmuş iştirakçı bu Qanunla müəyyən olunmuş müddətdə

alış  qiymətini  tamamilə  ödəmədikdə)  hərrac  baş  tutmamış  elan  edildikdə,  ilkin  satış  qiyməti

dəyişməmiş saxlanılır.

­  41 ­

A Z Ə R B A Y C A N   V Ə K İ L İ  ‐ V nömrə

Birinci  hərracdan  fərqli  olaraq,  təkrar  hərrac  zamanı  “İpoteka  haqqında”  Qanunun  43.1.1‐ci

maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  hal,  yəni  hərraca  iki  nəfərdən  az  alıcının  gəlməsi  hərracın  baş

tutmaması halı kimi nəzərdə tutulmamışdır. Belə ki, Qanunun 43.6‐cı maddəsinə əsasən təkrar

hərracda bir iştirakçı olduğu halda da hərrac baş tutmuş hesab olunur və həmin şəxs hərracın

qalibi olur.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.1.2, 43.1.3 və 43.1.4‐cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallara

görə hərrac baş tutmamış elan edildikdən sonra 30 təqvim günü ərzində ipoteka saxlayana ipoteka

predmetini təkrar hərracdakı ilkin satış qiymətindən 25 faiz az olmayan qiymətlə almaq imkanı

verilir. (“İpoteka haqqında” Qanunun 43.7 və 43.8‐ci maddələri).

Müraciətdən  və  Konstitusiya  Məhkəməsi  Plenumunun  iclasındakı  çıxışlardan  göründüyü  kimi,

bəzən hərrac təşkilatçısı ipoteka saxlayanın təklifini də hərracın keçirilməsi kimi qiymətləndirərək

üçüncü hərracı keçirir. Bundan başqa, müəyyən müddət keçdikdən sonra da icra məmurunun və

ya tələbkarın müraciəti əsasında hərracların keçirilməsinə təcrübədə təsadüf edilir.

Bununla bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu qeyd edir ki, təkrar hərrac adı ilə üç və daha

çox hərracın keçirilməsi “İpoteka haqqında” Qanunun tələblərindən irəli gəlmir və ipoteka qoyanın

hüquqlarının pozulmasına səbəb olur. Belə ki, təkrar hərracın baş tutmaması ipoteka qoyan üçün

ipotekaya xitam verilməsindən ibarət “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində nəzərdə

tutulmuş müəyyən hüquqi imkanların yaranması ilə nəticələnir.

Qeyd olunduğu kimi, “İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur ki,

təkrar  hərrac  baş  tutmamış  elan  edildikdən  sonra  30  təqvim  günü  ərzində  ipoteka  saxlayan

tərəfindən ipoteka predmetinin əldə edilməməsi ipotekaya xitam verilməsi ilə nəticələnir.

Beləliklə, Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 43‐cü

maddəsində  yalnız  iki  hərracın  keçirilməsi  nəzərdə  tutulduğundan,  hər  hansı  əsasla  yeni

hərracların keçirilməsi qanuna zidd hesab edilməlidir.

“İpoteka  haqqında”  Qanunun  43.8‐ci  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş  30  günlük  müddətin

keçməsindən  sonra  da  ipoteka  saxlayanın  ipoteka  predmetini  əldə  etmək  imkanının  olub‐

olmamasına dair müraciətdə qaldırılmış məsələ ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

qeyd edir ki, “İpoteka haqqında” Qanunda ipoteka saxlayana təkrar hərracın baş tutmamış elan

edilməsindən  sonra  30  gün  müddətində  ipoteka  predmetini  ilkin  satış  qiymətindən  25  faiz  az

olmayan qiymətlə almaq imkanı yalnız bir dəfə verilmişdir.

“İpoteka haqqında” Qanunun 43.8‐ci maddəsi hüquq münasibətlərinin müəyyənliyini və sabitliyini

yaratmaq,  habelə  ipoteka  saxlayanı  öz  hüquqlarından  vaxtında  istifadə  etməsi  üçün

intizamlandırmaq məqsədini daşıyır.

 İpoteka saxlayan tərəfindən ipoteka predmetini almaq imkanından vaxtında istifadə edilməməsi,

ipoteka qoyan üçün mühüm olan ipotekaya xitam verilməsi imkanından istifadə etmək hüququnu

yaradır.

“İpoteka  haqqında”  Qanunun  başqa  şəkildə  şərh  edilməsi,  yəni  ipoteka  saxlayana  bu  imkanın

qanunla  müəyyən  edilmiş  müddətdən  sonra  da  yenidən  verilməsi,  ipoteka  qoyanın  qanunla

qorunan hüquq və maraqlarının pozulmasına gətirib çıxarar.

Müraciətdə həmçinin göstərilir ki, “İpoteka haqqında” Qanunun 48‐ci maddəsində ipotekaya xitam

verilməsinin əsasları sırasında Qanunun 43.8‐ci maddəsinin “ipoteka saxlayan təkrar hərrac baş

tutmamış  elan  edildikdən  sonra  30  təqvim  günü  ərzində  ipoteka predmetini  əldə  etməzsə”

müddəası ipotekaya xitam verilməsinə səbəb olan hal kimi nəzərdə tutulmamışdır.

Bundan  başqa,  “İpoteka  haqqında”  Qanunda  ipotekaya  xitam  verilməsi  göstərilsə  də,  xitam

verilmənin  prosessual  qaydası,  yəni  ipotekaya  hansı  orqan  (məhkəmə  və  ya  digər  orqan)

tərəfindən hansı icraat qaydasında (iddia icraatı və ya məhkəmə qərarlarının icrası qaydasında)

xitam verilməli olması qeyd olunmamışdır.

Məsələ  ilə  bağlı  Konstitusiya  Məhkəməsinin  Plenumu  qeyd  edir  ki,  ipotekaya  xitam  verilməsi

halları “İpoteka haqqında” Qanunun 48‐ci maddəsində göstərilmişdir.

Bu  hallar   sırasına:   ipoteka   saxlayan  və   ipoteka  qoyanın  bu  barədə  razılığa  gəlməsi;   əsas

­  42 ­