Rüblük elmi-praktik jurnal

J, 2016,  3, 146-150               KL N K MÜHAZ R L R                                                                  
 
A ayeva N.V., H s nov  .B. 
 
ADENOM OZ PROBLEM N N MÜAS R V Z YY T   
 
Az rbaycan Tibb Universitetinin Patoloji anatomiya kafedras , Bak  
 
Xülas . M qal d  adenomioz probleminin müasir v ziyy tini  ks etdir n  d biyyat m nb l rinin xülas si 
verilmi dir. Müasir dövrd  adenomioz patogenezin , epidemiologiyas na v  klinikas na gör  tipik 
endometriozdan  h miyy tli d r c d   f rql n n xüsusi x st lik kimi qiym tl ndirilir. Problemin aktuall  
adenomioz x st liyinin bütün ya  qruplar nda günü-günd n daha da artmas  il   laq dard r. Hal-haz rda 
x st liyin meydana ç xmas n  izah ed n bir çox n z riyy l r mövcuddur. N z riyy l rin bu q d r çox olmas  
is  adenomiozun etiologiyas   v  patogenezi bar d   h l   d  konkret bir fikrin mövcud olmad n  göst rir. 
H mçinin bu x st liyin klinik  lam tl ri il  patomorfoloji xüsusiyy tl ri aras nda da qanunauy unluqlar 
öyr nilib ba a çatd r lmam d r.  
Bel likl , müasir dövrd  adenomiozun patogenezi  vv lki kimi ayd nla d r lmam  qalmaqdad r. Bu is  
t bii olaraq geni  yay lmaqda olan bu x st liyin erk n diaqnostikas na v  profilaktik t dbirl rinin i l nib 
haz rlanmas na  h miyy tli d r c d  mane olur. Hal-haz rda bu x st liyin müxt lif formalar n n klinik-
morfoloji v  molekulyar-bioloji xüsusiyy tl rinin öyr nilm sin  böyük ehtiyac vard r. Bununla t bii ki, 
x st liyin inki af mexanizminin öyr nilm si sah sind  geni  imkanlar yarana bil r.  
Açar sözl r: adenomioz, patomorfologiya, immun-histokimya 
 
: 
, 
, 
 
Key words: adenomyosis, pathomorphology, immuno-histochemistry 
 
  . ., 
  . . 
 
 
 
 
 
 
 
 
, 
 
 
, 
 
 
 
 
 
 
 
, 
 
 
 
-
 
.   
 
 
 
 
 
 
, 
 
 
 
 
 
   
, 
   
 
. 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
.   
 
 
 
 
 
 
. 
 
 
   
 
 
   
, 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
. 
 
 
 
   
 
 
 
   
 
 
 
. 
 
,   
 
 
 
 
,  -
,   
, 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
.   
 
 
 
 
 
-
   
-
 
 
 
 
, 
 
 
 
-
 
 
.  
 
 
 
 
 
-
 
 
 
, 
 
-
 
   
 
-
 
 
, 
   
 
 [1-5]. 
 
 
 
 
   
 
   
 
-
 
   
-
 
 
   
, 
 
 
, 
 
 
, 
 
 
-
 [2, 4, 6]. 
 
 
 
 
 
 
 
-
 
 
 
, 
 
   
 
 
 

147
   
 
-
 
 
 
 
 
 
 
 
-
,   
 
 
 
-
 
   
 
-
 
 
 
 
   
 
 
 [6-9]. 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
 
.
 
 
 
 
 
-
 
 
, 
 
 
 
 
 
 [10].  
 
 
   
-
 
 
 
-
   
 
 
,   
 
, 
 
   
-
 
 
 
 
 
 
. 
 
 
   8,8   61,5%     
 
 
 
 
, 
 
-
 
 
 
 [3, 5, 
7]. 
 
 
 
 
-
 
   
 
-
 
 46% [11]. 
-
 
 
 
-
 
 
 
   
-
 
 
 
-
 
 
 
 
 
 
.  
 
 
-
 
 
, 
 
   
 
, 
 
 
, 
 
, 
 
 
, 
 
 
, 
 
 
-
, 
, 
 
-
 
 
 
 
, 
 
   
 
 [2, 3, 12]. 
 
-
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 [12].  
 
   
 
 
 
 
 
 [2]. 
 
 
   
-
 
. 
 
   
 
-
 
   
 
-
 
, 
 
 
 
 
 
   
 
 [13, 14].  
 
 
 
 
 
-
 
 
 
 
 
   
 
-
 
 
. 
 
 
, 
 
 
 
 
 
   
 
-
 
 
 
 [15]. 
 
 
 
-
 
 
 
 
 
 
.   
 
 
, 
 
 
 
 
 
 
 
-
 
 
 
 
 
 
 [16]. 
 
 
-
 
 
 
, 
-
  (
) 
 
-
 
 
 [17]. 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
,   
   
 
 
   
 
(
-
) [18]. 
-
 
 
 
-
 
 
 
 
 
 
 
. 
-
 
 
 
-
   
 
 
-
 
 
   
 
 [18, 19]. 
 
 
 
 
: 
1 
 – 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
, 
 
-
 
 
 
   
 1/3 
 
; 
 2 
 – 
 
 
-
 
 
 
 
 
, 
 
 
 
 
   
 2/3 
 
; 
 3 
 – 
 
 
 
 
, 
 
 
-
 
 
 
 
 
 [19].  
 
 
   
-
 
 
. 
-
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
,   
 
 
 
 [3].  

148
 
 
 
 
 
 
 
: 
-
, 
, 
-
, 
, 
-
, 
 
   
 
 
 
 
 [3, 8, 20, 21]. 
   
 
 
 
 
 
 
, 
 
 
 
 
 
: 
-
, 
, 
 
-
, 
 
 
-
 
, 
 
 
   
, 
 
 
-
 
, 
 
, 
-
 
 
 
-
, 
 
 
,   
 
 
 
-
 
,   
 
-
   
 
. 
-
 
   
 
 
-
 
, 
 
 
 
 
   
 
   
 
   
. 
 
 
-
 
 
 
 
-
 
 
 
 
[22]. 
 
 
 
 
 
 
 
,   
 
 
 –   
. 
 
 
 
 
-
 
 
, 
 
 
 
 
   
 
, 
 
   
-
 
 
   
-
 [22, 23]. 
 
 
-
 
 
 
 
-
,   
 
 
 
,   
 
 
-
 
 
 
-
   
 [10, 19]. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
-
   
 
 
-
 
. 
 
 
-
 
 
: 
 
 
 
 
-
 
 
; 
 
 
 
; 
-
 
 
; 
 
-
 
 
 
 [24].  
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
 
, 
 
 
 
 
 
, 
 
    -
 
. 
   
 
 
 
 
-
, 
 [19, 24]. 
 
 
 
 
-
 
,  . . 
 
 
-
-
 
-
 
 
 
 
 
 
   
 
 
 [8, 10, 14]. 
 
-
 
 
   
-
 
   
 
-
 
 
 
   
-
   
 
 
   
 
 
 [10, 25]. 
 
-
 
 
 
 
 
, 
 
 
 
 [13].  
 
,   
 
-
 
 
 
, 
-
, 
 
, 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
-
. 
 
 
 
 
-
 
 
 
 
-
   
 
     
 
 
 
 [2, 4, 12]. 
   
 
 
 
-
 
 
-
-
   
-
 
-
 
 
 
, 
 
 
 
 
 
   
 
   
 
 
-
 
 
, 
-
   
 
. 
 
 
 
1.
 
. ., 
 
. . 
 
 
 
 
 //
 
. 
. .
. 
 
 
. - 2013. -   3. -  . 23-27. 
2.
  . ., 
  . . 
: 
, 
 
, 
 
   
 //
. - 2013. -  . 15. -   6. -  . 31-34. 

149
3.
  . ., 
  . . 
.  .: 
-
, 2010. -192  . 
4.
  . ., 
  . ., 
  . ., 
  . . 
 – 
 
   
. 
 
 
 //
. .- 2011. -  9. -  . 27-30. 
5. Taylor M.J. Endometriosis//Clin.Obstetr. Gynecol. -2010. -Vol. 53, N. 2. -P. 377-466. 
6. Benagiano G., Habiba M., Brosens I. The pathophysiology of uterine adenomyosis: an update//Fertil. 
Steril. - 2012. - Vol. 98. -   3. - P. 572-579. 
7.
 
. ., 
 
. ., 
 
. .
-
 
 
 
: 
, 
 
, 
 
 //
 
. - 2011. -  . 73. -   4. -  . 5-10. 
8.
  . ., 
  . ., 
  . . 
: 
-   
 
 
, 
   
//
 
, 
   
.- 
2010.-  . 9.-   6.-  . 69-77. 
9. Reis F.M, Petraglia F, Taylor R.N et al. Endometriosis: hormone regulation and clinical consequences of 
chemotaxis and apoptosis // Hum Reprod Update 2013,19(4):406-418 
10.
  . ., 
  . ., 
  . ., 
  . . 
 
 
 
   
   
 //
 
   
 
. - 2012. -  . LXI. -
   6. -  . 18-24. 
11. Hamdan M., Omar S.Z., Dunselman G. et al. Influence of endometriosis on assisted reproductive 
technology outcomes: a systematic review and meta-analysis // Obstet. Gynecol. - 2015. - Vol. 125. -   
1. - P. 79-88. 
12.
  . ., 
  . ., 
  . .   
. 
: 
 
 
   
 
 
 // Cons. Med. 
. - 2012. -   4. -  . 4-8. 
13.
  . ., 
  . ., 
  . ., 
  . . 
-
 
 
 
 
 
 //
 
. 
 
. - 2013. -   1 (25). -  . 18-28. 
14.
  . ., 
  . . 
 
 
 
 
//
 
 
. - 2012. -   2. -  . 39-44. 
15. Exacoustos C., Brienza L., Di Giovanni A. et al. Adenomyosis: three-dimensional sonographic findings 
of the junctional zone and correlation with histology // Ultrasound Obstet. Gynecol. - 2011. - Vol. 37. - 
 4. - P. 471-479. 
16. Brosens I., Brosens J. J., Benagiano G. The eutopic endometrium in endometriosis: are the changes of 
clinical significance? // Reprod. Biomed. Online. - 2012. - Vol. 24. -   5. - P. 496-502. 
17.
 
. ., 
 
. . 
 
 
 
 
 
 
 (
 
) // 
 
. - 2011. -   1. -  . 60-66. 
18.
  . ., 
  . ., 
  . . 
-
 
 
 
 //
 
. - 2011. -  11. -  .5-7 
19.
  . , 
 
. ., 
  . .   
. 
   
 
 
 
 
 
   
 
//
 
. 
- 2010. -   4. -  . 7-12.  
20.
 
. ., 
  . . 
   
 
: 
-
 
 
, 
 
   
 //
, 
   
. - 2012. -  . 6. -   2. -  . 25-30.\ 
21.
  . ., 
  . ., 
  . . 
: 
 
 
 
//    .: 
 
   
 
. 
. - 2013. -  . 366-368. 
22.
 
. ., 
 
. ., 
  . . 
 
 
 
 
 
 // 
 
. - 2015. -   5. -  . 62-68. 
23.
  . ., 
  . . 
 
 
 
 // 
 
. - 2011. -   6. -  . 53-56 
24.
  . ., 
  . . 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
//
 
. - 2011. -   2. -  . 31-35 
25. Mehasseb M.K., Panchal R., Taylor A.H. et al. Estrogen and progesterone receptor isoform distribution 
through the menstrual cycle in uteri with and without adenomyosis//Fertil. Steril. - 2011.- Vol. 95. -   7. 
- P. 2228-2235. 
 
 

150
Aghayeva N.V., Hasanov A.B.  
 
THE CURRENT STATE OF THE PROBLEM OF ADENOMYOSIS 
 
Department of pathological anatomy, Azerbaijan Medical University, Baku 
 
Summary. The article provides a review of the literature data reflecting the current state of the 
problem of adenomyosis. At the present times adenomyosis is treated as a special disease, which 
differs substantially from the typical endometriosis on the pathogenesis, epidemiology and clinical 
presentation. The urgency of the problem is connected with the steady growth of adenomyosis in all 
age groups. At the moment, there are several theories on the disease origin. Such a variety of 
theories and points of view indicates that the consensus on the etiology and pathogenesis of 
adenomyosis still doesn’t occur. There is also no consensus on the connection of clinical 
manifestations with the pathological changes in the adenomyosis.  
Thus, in modern conditions the pathogenesis of adenomyosis still remains unclear, that prevents 
the development of prevention and early diagnosis of this common disease. Currently, it requires 
further study of clinico-morphological and molecular and biological characteristics of different 
forms of adenomyosis, which will let to understand the mechanisms of its development.  
 
 
 
 
R yçi:  t.e.n., dosent R.P.H s nov 

151 
 
J, 2016,  3, 151-157                                                                   
 
Qarayeva K.Q. 
 
ALKOQOL ZM N QADIN ORQAN ZM ND  YARATDI I  
PATOLOJ  D Y
KL KL R 
 
Elmi-T dqiqat Mamal q v  Ginekologiya  nstitutu, Bak  
 
Xülas .  d biyyat icmal nda dünya aliml rinin diqq tind  duran bir problem – alkoqolizm haqq nda 
müasir  d biyyata verilmi  materiallar t hlil olunaraq oxucuya t qdim edilmi dir.  
M qal d  alkoqolizmin dünya  halisi aras nda yay lmas , onun orqanizm  xüsusil  reproduktiv sistem  
göst rdiyi t sir, dölün b tndaxili inki af  zaman  meydana ç xan qüsurlar v  onlar n patogenezind  alkoqolun 
rolu ayd nla d r lm d r. 
Açar sözl r: alkoqolizm, hamil lik, döl 
K
 
: 
, 
, 
 
Key words: alcoholism, pregnancy, fetus 
 
Müasir dövr sür tli h yat tempi v  qlo-
balla ma il   f rql nir. S rh dl rin aç lmas  
ölk l r aras nda gedi -g li in artmas  Avro-
paya inteqrasiya v  s.  raitl r inki afla b -
rab r, bir s ra sosial v  tibbi probleml r ortaya 
ç xartd .  
Onlardan biri  hali aras nda sür tl  yay l-
maqda olan z r rli v rdi l r  alud çilikdir. 
Apar lan çoxsayl  t dqiqatlar sübuta yetirmi -
dir ki, z r rli v rdi l r, o cüml d n alkoqola 
v  narkotik vasit l r  alud çilik müxt lif 
x st likl rin inki af na t kanverici amil ro-
lunu oynamaqla sosial problemd n tibbi prob-
lem  çevrilmi dir. Ona gör   d  alkoqolizm 
h m tibbi h m d  sosial problem kimi daim 
diqq t m rk zind  durmu   v  aliml rin 
t dqiqat obyektin  çevrilmi dir [1-3]. 
. .
 (2008) Rusiya Federasiya-
s nda  lkoqolizmin daha geni  yay ld n , 
ümumi  halinin 1,6%-ni  hat  etdiyini, b zi 
regionlarda is   h tta 4-5%-  yüks ldiyini 
göst rir. Ümumdünya S hiyy   T kilat n n 
2011-ci il 89-cu Bülletenind  verdiyi m lu-
mata  sas n, Rusiya Federasiyas nda il  r-
zind  adamba na 15,8 litr spirtli içki q bul 
edilir ki, bu da dünya ölk l ri aras nda  n 
yüks k göst rici hesab olunur [4]. Ukrayna 
Respublikas nda da alkoqolizm geni   kild  
v  intensiv sur td  yay lmaqdad r [5,6]. 
T dqiqatç lar art q alkoqolizm  sistem x s-
t liyi kimi bax rlar [5-8].  
Bizim fikrimizc   d  alkoqolizm   sistem 
x st liyi kimi bax lmal d r. Çünki alkoqolun 
t sirind n bir çox h yat  vacib orqanlar, o 
cüml d n qaraciy r, m d alt  v zi, ür k, böy-
r kl r, sinir sistemi z d l nir v  funksiya-
lar n  tam  kild  yerin  yetir  bilmirl r [7, 9, 
10]. Son n tic d  alkoqolizmd n yaranm  
intoksikasiya 
idd tl n r k ölüm  ans n  
art rm  olur. 
Yu.B.Solodun v   h mkarlar n n (2008) 
verdikl ri m lumata gör , Ümumrusiya Q za-
dan müdafi  tibb m rk zi 01.08.2006-c  ild n 
31.07.2007-ci il   q d r 13994 n f rd  alko-
qolla k skin z h rl nm nin ba  verm sini 
qeyd  alm d r. Onlardan 652 n f ri v  ya 
4,6%-i ölmü dür. Ölüm   s b b is  alkoqol 
z h rl nm sind n ir li g l n qaraciy r çat -
mazl  olmu dur. Mü llifl rin verdikl ri m -
lumata gör   rkutski, Belqoqrad, Tver v  
Sverdlov vilay tl rind  alkoqol q bulundan 
kütl vi z h rl nm  hallar   qeyd  al nm   v  
onlar n böyük  ks riyy ti  qaraciy r çat maz-
l ndan ölmü dür.  
Apar lan elmi ara d rmalar xronik alkoqol 
intoksikasiyas n n orqanizmd   m l  g tirdiyi 
patoloji prossesin patogenezin   d  mü yy n 
q d r aç qlama g tirmi dir.  
Mü yy n edilmi dir ki, q bul edilmi  alko-
qolun 90%-  q d ri qaraciy rd  alhoqoldehid-
rogenazan n t sirind n metabolizm   u ray r. 
Orqanizm  daxil olan alhoqolun az hiss sinin 
is  metabolizminin ilk m rh l si  mikrosomal 
oksidaza v  katalazan n t sirind n ba lay r v  
bütün hallarda ilk m rh l  asetaldehidin  m -
l   g lm si il  ba a çat r [11-14]. Etanol lio-
trop xüsusiyy t k sb etdiyi üçün bioloji mem-
brandan asanl qla keçir v  müxt lif orqan-

152
larda toplan r [15]. Toksikliyi etanoldan yük-
s k olan asetaldehid qaraciy r , damar endo-
telin , miokarda, endokrin sistemin   t sir 
göst rm kl  onlar  patoloji prosses   u rad r. 
Bundan  lav , asetaldehidin t sirind n  m l  
g l n bir s ra metabolitl r fermentl ri f alla -
d r r, DNT reparasiyas n  sönükl dirir, qlüta-
tionu tük ndirir, oksigenin utilizasiyas n   v  
kollagenin sintezini pozmaqla patoloji pro-
sesin inki af na r vac verir [16,17].  
. .
 (2001) asetaldehidi heposit-
l r   t sir göst rm kl  qaraciy r çatmamaz-
l n n inki af na t kan ver n amill rd n biri 
hesab edir [18].  
Etanolun t sirind n orqanizmd   v  xü-
susil  qaraciy rd  ba  vermi  patoloji d yi-
iklkl ri öyr nm k m qs dil   . .
 
v   . .
 (2013) çox maraql  t crüb  
aparm d r. Onlar hamil lik dövründ  0,5% 
etanol m hlulu verdikl ri a  siçanlardan do-
ulan döll rin daxili orqanlar n strukturunda 
xüsusil  damar sistemind  ciddi d yi iklikl r 
ba  verdiyini a kar etmi l r. Daxili orqanlarda 
s rb st eritrositl rin olmas  damar divarlar n n 
z d l nm sini t sdiq ed n  lam t kimi qiy-
m tl ndirilmi dir. Qeyd olunan hal qaraciy r 
toxumas nda daha qabar q görünmü  v  h tta 
mü yy n sah l r  topla araq x rda ocaql  
nekrotik sah l r  m l  g tirmi l r [19].  
. .
  v  
. .
-in 
(2010) eksperimental t dqiqatlar n n  [20] 
n tic l rin  istinad ets k, onda  . .
-
 il  T.O.
-n n ald   n tic l ri 
qaraciy r toxumas na qans zma il   laq l n-
dirm k olar.  
Ümumdünya S hiyy   T kilat  qaraciy r 
x st liyinin etiologiyas nda alkoqolun vacib 
rolunu n z r  alaraq qaraciy r x st likl rinin 
nazalogiyas na alkoqol hepatiti (K.-70.1) v  
alkoqol sirrozu (K.-70.3) adl  x st likl r  lav  
etmi dir. Q bul edilmi  etanol v  onun meta-
bolizminin aral q m rh l sind   m l   g l n 
asetaldehid neyrotrop t sir göst rm kl  sinir 
sistemini iflic v ziyy t  sal r [21].  
Münt z m alkoqol q bulu qad nlarda hi-
pertoniyan n v  ür yin i emik x st liyinin 
inki af n  intensivl dirir [22].  
Alkololizm fonunda bir s ra x st likl rin o 
cüml d n qaraciy r sirrozunun, pankreatitin, 
homorragik insultun, süd v zil ri tör m -
l rinin inki af ehtimal  daha da realla r. 
. .
   
 (2004) [23],  . .
 
 
., (2006) [24],  . .
   
., 
(2010) [25] son ill rd  alkoqolizmin v  ya 
spirtli içkil r  meyilliyin g nc qad nlar ara-
s nda da geni  yay lmas  haqq nda m lumat 
vermi l r.  . .
   
., (2012) 
[26] apard qlar  ara d rmalar n tic sind  
mü yy n etmi l r ki, Sankt-Peterburq vila-
y tind  qad nlar n 86%-i, A a  Novqorod 
vilay tind  is  93%-i alkoqol q bul edir. 
Apard qlar  sor unun n tic l rini t hlil ed n 
mü llifl r bel  bir q rara g lmi l r ki, hamil  
qad nlar n 20%-i alkoqol  q bulunu davam 
etdirirl r.  
Qad nlar aras nda alkoqolizmin yay lmas  
ölüm faizinin d  yüks lm sin   s b b olmu -
dur. Rusiya Federasiyas nda qad n ölümünün 
17%-i alkoqoldan istifad  ed nl rin pay na 
dü ür [22].  
Qad n orqanizmind  alkoqol ki il r  nis-
b t n daha yüks k templ  yay l r. De Genna 
et al., (2007) bu xüsusiyy ti 4 amill  ba lay r 
[27]. 
B d n kütl si v  boy ölçül ri b rab r 
olan qad n v  ki i orqanizmind  ümumi 
mayenin miqdar  eyni olmay b, qad n-
larda ki il r  nisb t n azd r. Bu xüsu-
siyy tl  ba l  olaraq qad nlar n qan nda 
alqokolun qat l  daha tez art r; 
Estrogenl rin tormozlay c  t siri n tic -
sind  qad nlar n m d sind  ilkin dövrd  
alkoqoldehidrogenazan n s viyy si aza-
l r v  bu da h zm trakt nda etanolun tam 
sorulmas na  rait yarad r; 
Uzun müdd t davam ed n xronik alko-
qol intoksikasiyas  zaman  orqanizmd  
alkoqoldehidrogenazan n f all  k skin 
sur td   z ifl yir. Bununla ba l  olaraq 
alkoqol daha böyük sür tl  orqanizm  
yay l r;  
Antidiuretik hormonlar n miqdar n n 
azalmas  il  ba l  olaraq m d -ba rsaq 
trakt n n selikli qi as n n damarlar  ge-
ni l ndiyind n alkoqolun sorulmas  
gücl nir. Ki il rd n f rqli olaraq qad n 
orqanizmind  ayl q sidik d yi m l ri 
ba  verir. H min dövrd  estrogenl rin 
miqdar  azald ndan postmenopouzal 
dövrd  etanolun toksik t siri daha qa-
bar q 
kil al r. M lumdur ki, estro-
genl r alkoqolun z r rli t sirini azalt-
maq qabiliyy tin  malikdir. 
Apar lan elmi ara d rmalar birm nal  
-

153 
kild  sübuta yetirmi dir ki, alkoqolizm zama-
n  inki af ed n xroniki intoksikasiya t sirin  
m ruz qalan orqanlardan biri d  reproduktiv 
funksiyalar  yerin  yetir n üzvl rdir [4,28,29].  
Hamil  qad nlar n orqanizmind  etanolun 
metabolzmi z if intensivlikd  gedir. Ona gör  
d  onun eliminasiyas  l ngiyir. El  bu s b b-
d n d  xronik alkoqol intoksikasiyas  inki af 
edir ki, onun t sirind n reproduktiv funk-
siyan n pozulmas  o cüml d n, erk n v  ya 
gecikmi  toksikoz, özba na dü ükl r, vax-
t ndan  vv l do u  v  s. ba  verir [8,30,31].  
Alkoqolun t sirind n dölün b tndaxili 
inki af n n pozulmas  elm  çoxdan m lumdur. 
Lakin bir s ra m qamlar var ki, onlar n aç q-
lanmas  günün t l bin  çevrilmi dir. Çünki 
art q birm nal   kild  sübuta yetirilmi dir ki, 
hamil lik dövründ  alkoqol q bul etmi  qa-
d nlarda dölyaranma prosesi pozulur. Ciddi 
qüsurlar inki af edir v   b tndaxili inki af 
z ifl yir [8,32,33]. Problemin ciddiliyini n -
z r  alaraq x st likl rin Beyn lxalq T snifa-
t n n 10-cu bax na “086.0: Anan n alkoqol 
q bul etm si n tic sind  dölün v  yenido-
ulmu lar n z d l nm si” kodu alt nda ayr ca 
bir x st lik kimi  lav  edimi dir.  
Rusiya Federasiyas  t dqiqatç lar n n m lu-
mat na  sas n, onlar n ölk l rind  qad nlar n 
20-30%-i hamil liyin 1-ci trimestrind  alko-
qol q bul edir v  onun n tic si olaraq dölün 
yaranmas  h tta embrional dövrd n pozulmu  
olur [34]. Müt madi olaraq spirtli içkil rd n 
istifad  ed n qad nlarda hamil lik çox zaman 
ölü döl do ulmas  il  ba a çat r. Bunun  sas 
s b bi alkoqolun embriona t siri il  izah 
edilir. M s l n 
. .
 (2006), 
. .
   
., (2014) ölü do ulan 
dölün qan nda etanolun yüks k konsentrasiya-
da olmas n   a kar etmi l r v  bel   n tic y  
g lmi l r ki, dölün b tn daxilind  ölümün  
s b b etanoldan ir li g l n intoksikasiyad r. 
Çox güman ki, anan n q bul etdiyi alkoqol 
cift vasit sil  döl  ötütrülür v  onun qat l -
n n artmas  intoksikasiyaya s b b olur [35]. 
Bel likl , hamil lik dövründ  münt z m 
alkoqol q bulu n tic sind  döld  alkoqol 
sindromu inki af edir [36-38]. 
Sübut olunmu dur ki, etanolun teratogen 
effekti v  alkoqol sindromunun inki af  ase-
taldehidin toksik t siri il   laq dard r. Çünki, 
onun teratogen t siri etanoldan 10-15 d f  
yüks kdir. Asetaldehid asanl qla cift  keç r k 
onun  sas funksiyas n  pozmaqla xronik 
hipoksiyan n  sas n  qoyur. Xronik hipoksiya 
is  öz növb sind  dölün hipotrofiyas  il  sona 
çat r. Etanol v  ondan  m l   g lmi  asetal-
dehidin t siri n tic sind  dölün b tndaxili 
inki af n n pozulmas   d biyyatda “Dölün 
alkoqol sindromu” v  ya “Alkoqol embrio-
fetopatiyas ” ad  alt nda ümumil dirilmi dir 
[38]. Dölün alkoqol sindromunun m xsusi 
lam ti boyun v   ç kinin inki afdan geri 
qalmas d r. Bel  dölün do u u da bir s ra 
probleml rl  üzl ir ki, onlar aras nda asfik-
siya il  do ulma ön s rada durur. 
Hamil lik dövründ  alkoqol q bulu n tic -
sind  dölün inki af n n  pozulmas   a a dak  
qaydada adland r lm d r. 
1. Fetal alkaqol sindromu – FAS 
2. Fetal alkaqol spektri pozulmas  – FASD 
3. Alkoqolla ba l  sinir sisteminin inki a-
f n n pozulmas  ARND. 
4. Alkoqolla ba l  anadan g lm  qüsurlar 
– ARBD. 
5. Fetal alkoqol effekti – FAE.  
Müasir ginekologiyan n  sas probleml -
rind n birini d  fetal alkoqol sindromunun 
diaqnostikas   t kil edir.  d biyyatda bu 
bar d  müxt lif s pgili m lumatlar verilmi -
dir [39,40].  
Döld  alkoqol sindromunun inki af  müx-
t lif s pgili f sadlar n inki af na t kanverici 
amil kimi qiym tl ndrilmi dir. Alkoqol sind-
romunun inki af  perinatal dövrd   k ll  
sümükl rinin qeyri-normal qurulu u, post-
natal dövrd  is  davran  reaksiyalar n n po-
zulmas  v  a l z ifliyi il  özünü göst rir [41].  
Alkoqol sindromu il  do ulan u aqlar n 
do u dan sonrak  günl ri d  problemli olur. 
Onlar n adaptasiya qabiliyy ti k skin  kild  
azald ndan yeni mühit  uy unla maqda ç -
tinlik ç kirl r. Bunun n tic sind  onlar n ya-
ama qabiliyy ti a a  dü ür v   b zi mü l-
lifl rin [38,42] verdikl ri m lumata  s s n 
bel   u aqlar n ya amaq qabiliyy ti d   a a  
s viyy d  olub yenido ulma dövrünün ilk 
h ft sind  ölüm faizi 18-23% t kil edir. 
Klinik mü ahid l r  sas nda  . .
 
 
 (2006) mü yy n etmi dir ki, perinatal 
dövrd  sinir sisteminin pozulmas  hamil  qa-
d n n q bul etdiyi spirtli içkil rin t siri il  
ba l d r [39]. 
. .
   
. (2007) döld  
alkoqol sindromunun inki af  say sind  7-12-

154
ci h ft l rd  dü ük döll rin üz rind  apard  
t dqiqatlar n n tic sind  mü yy n etmi dir ki, 
alkoqolun t sirind n damarlar n yaranmas  
pozuldu undan ba  beyin yaln z kapliyarlar 
hesab na formala r. T bii ki, qan t hcizat nda 
yaranm  defisit ba  beyini tam formala d ra 
bilmir v  son n tic d  ba  beyinin müxt lif 
qüsurlar  meydana ç x r [43]. 
Bel likl , ist r klinik mü ahid l rin v  
ist rs  d  eksperimental t dqiqatlar n n tic si 
birm nal   kild  t sdiq etmi dir ki, hamil lik 
dövründ  alkoqol q bulu dölün hipoksiyas  
üçün yüks k risk amilidir. 
Alkoqol q bulu dölün b tndaxili inki af na 
ciddi neqativ t sir göst rm kl  yana  qüsurla 
do ulan u aqlar n hesab na c miyy td   lil 
insanlar n da say n  art r r. Buna gör   d  ha-
mil lik zaman  spirtli içki q bulu v  bütöv-
lükd  hamil likl  mübariz   h kiml rin qar -
s nda duran vacib probleml rd n biridir. Bu 
m s l nin h llnin ilk etaplar ndan biri hamil  
qad nlarla mama-ginekoloqlar n t mas d r.  
lk q buldan ba layaraq h kim-gine-
koloq pasiyentinin spirtli içkid n isti-
fad  edib-etm m sini ayd nla d rma-
l d r; 
kinci m rh l   h kim-ginekoloqun pa-
siyentin  spirtli içkil rin dölün b tn-
daxili inki af na göst rdiyi z r rli t siri 
ayd nla d rmas ndan ibar tdir; 
Üçüncü m rh l  pasiyent  alkoqolizmin 
diaqnozunu t sdiql y n müayin l rin 
icras  il  ba a çat r; 
Dördüncü m rh l  is  hamil l rd  alko-
qolun t sirind n ba  vermi  v  apar lan 
müayin l r zaman  ortaya ç xan çat -
mazl qlar n t nziml nm si v  ya kor-
reksiyas  il  tamamlan r.  
Yuxar da qeyd olunan m rh l l ri yerin  
yetirdikd n sonra laz mi n tic  al nmad qda 
x st nin xüsusil dirilmi  müalic xanaya kö-
çürülm si tövsiy  edilir [44]. 
Alkoqol q bulundan z d l nmi  orqanlar n 
klinikas  o q d r d  ayd n  kild  ifad  olun-
mad ndan erk n dövrd  diaqnozun qoyul-
mas  bir q d r ç tinlik tör dir. Bunun  sas 
s b bl rind n biri – h yati vacib orqanlar n 
alqokolla z d l nm sinin latent dövrünün 
uzunmüdd tli olmas d r. Buna gör   d  alko-
qol t sirind n ür yin funksional v ziyy tind  
ba  vermi  d yi iklikl r çox zaman s hv ola-
raq neyrosirkulyar distoniya, hipertoniya kimi 
d y rl ndirir.  
Bütün bu göst ril n s b bl r alkoqolizm 
x st liyinin erk n diaqnostikas  üçün elmi 
axtar lar  ön plana ç kir. 
Klinisistl r bu m qs dl   x st liyin ilkin 
klinik 
lam tl rinin d y rl ndirilm sin  
üstünlük verirl r [5]. Bu  lam tl r aras nda 
piyl nm , arterial t zyiqin tranzitor olaraq 
yüks lm si, tremor, polinevropatiya, sif tin 
hiperemiyala mas , qulaq traf  a zsuyu v zi-
l rinin iril m si daha ön mli  h miyy t k sb 
edir. 
Bir s ra t dqiqatç lar hesab edirl r ki, 
orqanlar n alkoqolla z d l nm si zaman   sas 
diaqnostik vasit l rd n biri – ultras s müayi-
n sidir. Lakin  d biyyat m lumatlar n n 
t hlili göst rir ki, ultras s müayin si zaman  
ekranda al nm  görüntül r  gör  çox vaxt 
t dqiq olunan orqanlar n dig r m n li z d -
l nm l rini alkoqol z d l nm l rind n ay rd 
etm k mümkün olmur. Ona gör  d  t dqiqat-
ç lar yeni diaqnostik vasit l r axtar n  vacib 
hesab edirl r (26). 
Mü yy n edilmi dir ki, alkoqol qaraciy r 
hüceyr l rini z d l m kl  hiperfermentemi-
yan  induksiya edir. N tic d   -qlütamiltrans-
peptidaza, aspaptatamintransferaza, alanin-
amintransferaza, laktatdehidrogenaza, kreatin 
fosfokinaza, q l vi fosfataza fermentl rinin 
qat l n  yüks ldir. Eyni zamanda qanda 
ümumi blirubinin v  amilazan n s viyy si 
art r, albuminin s viyy si is  a a  dü ür. 
Xronik alkoqol intoksikasiyas  diaqnozu-
nun qoyulmas nda qan n ümumi müayin si d  
vacib  h miyy t  k sb edir. Bel  ki, qan n 
ümumi müayin si zaman  makrositar ane-
miya, leykositoz a kar edilm si klinik  lam t-
l rl  uzla d qda xroniki alkoqol intoksika-
siyas  diaqnozunu qoyma a  sas verir.  
Sidiyin ümumi müayin si zaman  qanda 
proteinuriyan n  hematuriyan n a kar edilm si 
xronik alkoqol intoksikasiyas  diaqnozunu 
qoyma a yard mç  ola bil r. 
Lakin yuxar da sadalanan müayin l r dig r 
somatik x st likl rd   d  mü ahid  olundu-
undan onlar  xronik alkoqol intoksikasiyan n 
mütl q markeri hesab etm k olmaz. Buna 
gör  bu testl rd n al nm   n tic l r dig r 
biokimy vi v  laborator müayin l rl   t sdiq 
edilm lidir.  
Bel likl , alkoqolizmin qad n orqanizmin , 
xüsusil  d  reproduktiv funksiyaya t siri  d -

155 
biyyatda geni  
kild   i qland r lmam d r. 
Lakin bununla yana , onun reproduktiv 
funksiyaya xüsusil   d  dölün yaranmas   v  
onun b tndaxili inki af na t sir mexanizmin 
bir s ra m qamlar  aç qlanmam d r.