Саьламлыг  здоровье

ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.  Ağayev B.A. Cərrahi xəstəliklər. Bakı 2008. s245-276 
2.  N.Y. Bayramov. Öd yollarının cərrahi xəstəlikləri. Cərrahiyyə seminarları.s. 11-15, 44-51, 85-98 
3. Дадвани С.А.,Ветшев П.С., Шулутко А.М., Прудков М.И. Желчнокаменная болезнь. Москва 2009.s. 33-76 

 
4.Ничитайло М.Е.,Грубник В.В., Минимально инвазивная хирургия патологии желчных протоков. Киiв 2005.s.97-101 
5. Альперович Б.И., Хирургия печени и желчных путей. Томск 2007.s144-154 
6. Гринберг А.А. Неотложная абдоминалная хирургия., Москва 2010.s47-156 
7. Савельев В.С., Кириенко А.И., Клиническая хирургия., Москва 2009.s4-376 
8. Емельянов С.И.,Феденко А.А.,Лапароскопическая холецистектомия при остром холецистите. Москва 2001. s35-37 
9. Федоров И.В, Сигал Е.И., Славин Л.Е. Ендоскопическая хирургия. 2006s65-68 
10.Теодор Н., Паппас, Аврора Д. Приор, Михаель С. Харниш. Перевод с английского. Лапароскопическая хирургия. Атлас. 
2012.s85-88 
11.Константин Франтзайдес. Лапароскопическая и торакоскопическая хирургия. Москва 2000.s24-28 
12.  Оспанов О.В., Грубник В.В., Малиновский А.В. Лапароскопическая хирургия. 2012.s78-81 
13. Запоржан В.Н., Грубник В.В., Грубник Ю.В., Малиновский А.В. Ендоскопическая хирургия. s 14-16,52-54 
14. Егиева В.Н., Федоров И.В., Рудаковский М.Н. Очерки лапароскопической холецистектомии. Москва 2008.s11-15,22-31 
15. Сажин В.П., Федоров А.В., Сажин А.В. Ендоскопическая абдоминальная хирургия. 2010.s78-81 
16.  Клавьена  П.А.,  Сарра  М.Г.,  Фонга  Ю.,  Атлас  хирургии  верхних  отделов  желудочно-кишечного  тракта,  печени, 
поджелудочной железы и желчных путей. Перевод с англйского. 2009.54-59 
17. Бобров О.Е., Хмельницский С.И., Мендель Н.А. Очерки хирургии острого холецистита. 2008. s26-28 
18. Gary G. Wind. Applied Laparoscopic Anatomy-Abdomen and Pelvis. Bethesda, Maryland  2009s. 58-63 
19.John L.Cameron, MD,FACS., Corinne Sandone, MA,CMI., Atlas of Gastrointestinal Surcery.,  Hamilton 2007.s74-78 
       
Дахил олуб:  11.02.2016. 
 
HELĠCOBACTER PYLORĠ ĠNFEKSĠYASI KARDĠOVASKULYAR VƏ 
SEREBROVASKULYAR  PATOLOGĠYALARIN RĠSK AMĠLĠDĠRMĠ? 
 
Ə
zizov V.Ə., Məmmədli S.M., Hacıyeva S.Z., Əfəndiyeva L.Q. 
 
Azərbaycan Tibb Universitetinin II Daxili xəstəliklər kafedrası 
 
Avstraliya  alimləri  B.  J.  Marshall  və  J.  R.Warren  (1983)  tərəfindən  kəĢf 
edildiyi  dövrdən  bu  günə  qədər  Helicobacter  pylori  (Hp)  infeksiyasının 
qastrointestinal  sistemdən  kənar  təzahürlərinin  olması  ideyası  ətrafında  çoxsylı 
tədqiqatlar  aparılmaqdadır  [1-3].  Kardiovaskulyar  və  serebrovaskulyar  xəstəliklər 
Hp-nin  qeyri-qastointestinal  təzahürlərindən  biri  kimi  ciddi  müayinə  obyekti 
olaraq  öyrənilməkdədir  [4-6].  Bu  istiqamətdə  çoxsaylı  tədqiqatlar  aparılmıĢdır. 
Təəssüflər  olsun  ki,  bu  günə  kimi  bu  əlaqənin  mövcudluğu  barədə  fikirlər 
birmənalı deyildir. Alınan nəticələr çox hallarda ziddiyyətli xarakter daĢıyır və bir-
birini inkar edir. 
Bəzi tədqiqatçılar inamlı Ģəkildə sübut etəyə çalıĢırlar ki, Hp infeksiyasının 
olması  ürəyin  iĢemik  xəstəliyinin  (ÜĠX)  inkiĢaf  riskini  artırır.  Digər  alimlər  isə 
tamamilə  əks  fikirdədirlər.  Maraqlı  hal  ondan  ibarətdir  ki,  hər  iki  baxıĢ  çoxsaylı 
xəstələrin və sağlam insanların müayinələrinin nəticələrinə əsaslanır.  
Murray  L.  J.  və  həmmüəlliflər  [7]  25-64  yaĢlı  2380  xəstənin  (1182  kiĢi  və 
1198 qadın) müayinəsi zamanı Hp infeksiyası ilə ÜĠX-in inkiĢafı arasında əlaqənin 
olmasını aĢkar etmiĢlər (odds ratio 1,51 95% etibarlıq intervalı 0,93-2,45, p=0,1). 
Bu  fikir  Mendall  M.  A.  və  həmmmüəlliflər  tərəfindən  aparılan  tədqiqatlarda  da 
təsdiq olunmuĢdur (odds ratio 2,28, хи2=7,35, p=0,007) [8].  
Digər tədqiqatçılar müəyyən etmiĢlər ki, Hp infeksiyasının rastgəlmə tezliyi 
miokard  infarktı  olan  xəstələrdə  ümumi  populyasiya  ilə  müqayisədə  əhəmiyyətli 
dərəcədə çoxdur (müvafiq olaraq -77% və 59%, p<0,05) [9]. Eyni nəticə McDonagh 
T.  A.  və  həmmüəlliflər  tərəfindən  aparılan  tədqiqatlarda  da  aĢkarlan-mıĢdır  [10]. 
Həmçinin  aĢkar  edilmiĢdir  ki,  antihelikobakter  IgG-nin  səviyyəsi  ürək 
xəstəliklərindən ölənlərdə miokard infarktı keçirəndən sonra yaĢayan pasiyentlərlə 
müqayisədə statistik dürüst yüksəkdir (müvafiq olaraq -151 ng/ml və 88 ng/ml, p 
=  0,034),  nəzarət  qrupunda  isə  miokard  infarktı  olan  xəstələrlə  müqayisədə  daha 
az olmuĢdur (58 ng/ml, p = 0,039) [11]. 
 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
196 
Ossei-Gerning  N.  və  həmmüəlliflər  [12]  Hp  infeksiyası  ilə  ürəyin  koronar 
damarlarında  daralmanın  səviyyəsi  arasında  qarĢılıqlı  əlaqənin  olmasını 
göstərmiĢlər.  Digər  tədqiqatçılar  [Whincup  P.  H.  və  həmmüəlliflər]  müəyyən 
etmiĢlər  ki,  Нp  infeksiyası  nəinki  miokard  infarktı  olanların  70%-də  (odds  ratio 
1,77, 95% etibarlıq intervalı 1,06-2,95, p=0,03), həmçininn insult olan xəstələrin 
68%-də aĢkar edilir (odds ratio 1,57, 95% etibarlıq intervalı 0,95-2,60, p = 0,07), 
bu da Hp-nin zədələnmənin ümumi damar mexanizminə təsiri ilə əlaqədardır [6]. 
Hp-nin  serebrovaskulyar  xəstəliklər  və  koronar  aterosklerozla  əlaqəsinin 
olmasını  Markus  H.  S.  və  həmmüəlliflərin  tədqiqatı  da  təsdiqləyir.  Müəlliflər 
göstərir  ki,  serebrovaskulyar  zədələnmələrin  rastgəlmə  tezliyi  Hp-nin  olması  ilə 
statistik dürüst assosiasiya olunur (odds ratio 1,78, 95% etibarlıq intervalı 1,14-
2,77).  AĢkar  edilmiĢdir  ki,  infeksiyalaĢmıĢ  pasiyentlərdə  infeksiyalaĢmamıĢlarla 
müqayiədə  karotid  stenozun  dərəcəsi  yüksəkdir  [müvafiq  olaraq  37,3  (29,7)%  və 
27,9 (26,2)%, p = 0,01] [13].  
Tədqiq  olunan  problem  çərçivəsində  A.  Pietroinsti  və  həmmüəlliflər  (2002) 
müəyyən  etmiĢlər  ki,  Hp-nin  Cag  A  +  Ģtammları  aterosklerotik  insultla  əlaqəlidir 
[14].  
M. Diomedi və həmmüəlliflər tərəfindən (2004) göstərilir ki, Hp-nin Cag A + 
Ģtammları  nəinki  ateroskleroz  prosesinə,  həmçinin  insult  keçirən  pasiyentlərin 
klinik nəticələrinə ciddi təsir göstərir [15]. 
S. Zhang və həmmüəllifləri (2008) avropalılarda, qavqazlılarda və çinlılərdə 
Cag  A  Ģtammı  ilə  beyin  insultu  arasındakı  əlaqəni  öyrənmiĢlər  [16].  Nəticədə 
məlum olmuĢdur ki, Cag A-nın + Ģtammlarının beyin insultunun inkiĢafında rolu 
yüksək olsa da, Cag A-nın - Ģtammları bu patologiyanın inkiĢafına təsir göstərmir. 
Bəzi  müəlliflər  intervension  müdaxilədən  sonrakı  restenoz  zamanı  kəskin 
koronar  sindrom  və  koronar  trombozun  inkiĢafının  əsas  səbəbini  H.  pylori 
infeksiyası ilə əlaqələndirirlər. Kəskin koronar sindromun inkiĢafında H. pylori-nin 
aparıcı  rolu  haqqında  hipotez  heyvanlarda  aparılan  eksperimentdə  təsdiq 
olunmuĢdur 
[17]. 
Bu  zaman  H.  pylori  ilə  infeksiyalaĢmıĢ  və  infeksiyalaĢmamıĢ 
heyvanlarda  birbaĢa  damar  zədələnməsinə  trombotik  cavabların  fərqi 
qiymətləndirilmiĢdir.  2  dürüst  nəticə  alınmıĢdır:  1-cisi,  H.  pylori  ilə  infeksiyalaĢ-
mıĢ  heyvanlarda  damar  zədələnməsindən  sonra  çoxlu  miqdarda  embollar 
yaranmıĢdır,  2-cisi,  onlarda  embolizasiya  dövrü  daha  üzünmüddətli  (statistik 
dürüst)  olmuĢdur  ki,  bu  da  ürək-damar  hadisələrinin  inkiĢaında  H.  pylori-nin 
rolunu əsaslı sürətdə təsdiqləyir. 
Yuxarıda  qeyd  olunan  elmi  araĢdırmaların  nəticələrdən  fərqli  olaraq  d
igər 
tədqiqatçılar  H.pylori  və  ürək-damar  xəstəlikləri  arasındakı  patogenetik  əlaqənin 
olmasını inkar edir. Bu onunla əlaqədardır ki,
 bir çox tədqiqatlarda Hp infeksiyası 
ilə ÜĠX arasında əlaqənin olması faktı təsdiq olunmamıĢdır. Belə ki, Wald N. J. və 
həmmüəlliflər  35-64  yaĢ  arasında  olan  21  520  kiĢi  populyasiyasında 
geniĢmiqyaslı  tədqiqat  zamanı  Hp  infeksiyası  ilı  ÜĠX  riski  arasında  əlaqənin 
olmasını aĢkar edə bilməmiĢlər [4]. 
Bu aspektdən HOPE tədqiqatı xüsusi maraq cəlb edir 
[18]
. Kanada alimləri 
tərəfindən  ÜĠX  olan  3168  xəstədə  H.pylori,  sitomeqalovirus,  C.рneumoniae  və 
hepatit  A  virusunun  seroloji  markerləri  öyrənilmiĢdir.  Nəticələr  göstərir  ki, 
sitomeqalovirus  infeksiyasının  markerləri  ürək-damar  hadisələrinin  inkiĢafı  ilə 
assosiasiya olunur, amma H. pylori bakteriyasının markerləri və digər patogenlərlə 
bu əlaqə müĢahidə olunmamıĢdır.  
H.pylori  və  ürək-damar  xəstəlikləri  arasındakı  əlaqənin  olması  faktını  ÜĠX 
olan 1187 yaĢlı xəstənin sitomeqalovirus, H.pylori и С.pneumoniae testlənməsinə 
həsr  olunmuĢ  Freminqem  tədqiqatının  nəticələrinin  meta-analizi  də  inkar  edir 
[19]
.  ÜĠX  olan  xəstələrdə  H.pylori  и  С.pneumoniae  infeksiyasının  randomizə 

 
olunmuĢ  müalicəsi  və  ya  plasebonun  istifadəsi  arzuolunmaz  ürək-damar 
hadisələrinin  (ürək  ölümü  və  təkrari  hospitalizasiya)  statistik  dürüst  azalmasına 
səbəb olmuĢdur. Təəccübləndirici hal ondan ibarətdir ki, bu effektin H. pylori и C. 
рneumoniae infeksiyasının olub-olmaması ilə əlaqəsi olmamıĢdır. 
Hp  infeksiyasını  ürək-damar  sisteminə  təsirinin  mümkün  yolları  sona 
qədər  öyrənilməmiĢdir. 
H.  pylori-nin  ateroskleroz  və  ÜĠX-nin  formalaĢmasında 
rolu barədə birmənalı olmayan (bir-birinə zidd) fikirlər ola bilsin ki, qeyri-adekvat 
yanaĢma  ilə  əlaqədardır.  Bir  qrur  alimlər  düĢünürlər  ki,  damarlarda  patoloji 
dəyiĢiklikləri ancaq virulent sitotoksik Ģtammlar, o cümlədən CagA yaradır. 
Prasad və həmmüəlliflər 
[20] 
hesab edirlər ki, endotelin disfunksiya mikrob 
və  aterogenez  arasında  əlaqələdiricidir.  ĠnfeksiyalaĢmanın  yayılması  və  dərəcəsi 
barədə damar endotelindəki pozğunluğa istinadən fikir söyləmək olar.  
Son  zamanların  bir  çox  tədqiqatlarında  göstərilir  ki,  H.  pylori  bakteriyası 
xroniki atrofik qastritin inkiĢafına səbəb olur ki, bu da qanda B12 və fol turĢusu-
nun səviyyəsini aĢağı salır və nəticədə homosisteinin miqdarının artmasına səbəb 
olur ki, bu da ürək-damar xəstəliklərinin inkiĢafının risk amillərindən biri sayılır 
[21]
.  
Digər  tədqiqatçılar 
bu  qrup  xəstələrdə  kardiovaskulyar  riskin  yüksək 
olmasını  fibrinogenin  artması,  YSLP-nin  azalması,  triqliseridlərin  artması, 
homosisteinin və immun sistemindəki pozgunluqlarla əlaqədar olması versiyası ilə 
ə
laqələndirirlər  [22-24].  Bununla  belə,  bəzi  alimlər  qeyd  edirlər  ki,  Hp-nin 
fibrinogenin  miqdarına  təsiri  ÜĠX-nin  digər  klassik  risk  amillərinin  təsirinə 
bərabərdir,  hansı  ki,  infeksiyalaĢmıĢ  və  infeksiyalaĢmamıĢ  pasiyentlərdə  demək 
olar  ki,  eyni  sayda  rast  gəlir  [25].  Eyni  zamanda  müəyyən  edilmiĢdir  ki,  qanın 
laxtalanma amillərinin (PAI-1,vWF), VII amilinin səviyyəsi Hp-ın olub-olmamasın-
dan asılı deyildir. 
Mümkündür ki, HP-nin aterogen effekti qanda homosisteinin səviyyəsinin 
artması  ilə  həyata  keçirilir  ki,  bu  da  orqanizmdə  fol  turĢusu  və  kobalaminin 
miqdarının  azalması  ilə  əlaqədardır.  Çox  güman  ki,  söhbət  endotel  hüceyrələrinə 
qarĢı aqressiv autoimmun mexanizmin olmasından gedir [26]. Müəyyən edilmiĢdir 
ki,  aterosklerotik  piləkdə  Hp  DNT-nin  təyinin  nəticələrəri  müxtəlif  və  mübahisəli 
olmasına  baxmayaraq,  aterosklerotik  piləyin  komponentləri  anti-VacA  и  anti-
CagA  antitellərinə  reaksiya  verirlər  [27].  Anti-CagA  antitellərinin  damar  divarının 
bir çox zülalları ilə qarĢılıqlı təsirinin olması barədə təsdiqləyici baza vardır [28]. 
Aparılan  tədqiqatlar  belə  bir  nəticəyə  gəlmək  imkanı  verir  ki,  helicobacter 
pilory  infeksiyası  ateroskleroz  prosesinin  inkiĢafında  prediktor  rolunu  oynayır. 
Helicobacter  pilory-nin  aterosklerozla  potensial  etiopatogenetik  əlaqəsinin  olması 
izlənilir.  Bütün  bunlar,  nəticədə  bu  infeksiyanın  sistem  effektinə  malik  olmasını 
təsdiq etməyə imkan verir.  
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.
 
Strachan  D.  P.  Non-gastrointestinal  consequences  of  Helicobacter  pylori  infection  //  Br  Med  Bull.  1998; 
54(1):87-93.  
2.
 
Фадеенко  Г.Д.  Helicobacter  pylori  и  внегастральные  проявления  //  Український  терапевтичний 
журнал, 2004, № 2, с. 95-99.
 
3.
 
.Циммерман  Я.С.  Helicobacter  pylori  –  инфекция:  внежелудочные  эффекты  и  заболевания 
(критический анализ)                   // Клиническая медицина, 2006, № 4, с. 63-67.
 
4.
 
Wald  N.  J.,  Law  M.  R.,  Morris  J.  K.,  Bagnall  A.  M.  Helicobacter  pylori  infection  and  mortality  from 
ischaemic  heart  disease:  negative  result  from  a  large,  prospective  study//  BMJ.  1997  Nov  8; 
315(7117):1199-201.  
5.
 
Al-Nozha  M.M.,  Khalil  M.Z.,  Al-Mofleg  I.A.  et  al.  Lack  of  association  of  coronary  artery  disease  with  H. 
pylori infection. Saudi Med J 2003; 24: 1370-3.
 
6.
 
Whincup  P.  H.,  Mendall  M.  A.,  Perry  I.  J.,  Strachan  D.  P.,  Walker  M.  Prospective  relations  between 
Helicobacter  pylori  infection,  coronary  heart  disease,  and  stroke  in  middle  aged  men//  Heart.  1996  Jun; 
75(6):568-72.
 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
198 
7.
 
Murray L. J., Bamford K. B., O'Reilly D. P., 
et al., 
Helicobacter pylori infection: relation with cardiovascular 
risk factors, ischaemic heart disease, and social class// Br Heart J. 1995 Nov; 74(5):497-501. 
8.
 
Mendall  M.  A.,  Goggin  P.  M.,  Molineaux  N., 
et  al., 
Relation  of  Helicobacter  pylori  infection  and  coronary 
heart disease// Br Heart J. 1994 May; 71(5):437-9.  
9.
 
Pellicano  R.,  Mazzarello  M.  G.,  Morelloni  S., 
et  al., 
Acute  myocardial  infarction  and  Helicobacter  pylori 
seropositivity// Int J Clin Lab Res. 1999; 29(4):141-4. 
10.McDonagh  T.  A.,  Woodward  M.,  Morrison  C.  E., 
et  al., 
Helicobacter  pylori  infection  and  coronary  heart 
disease in the North Glasgow MONICA population// Eur Heart J. 1997 Aug; 18(8): 1257-60.  
11.Alkout  A.  M.,  Ramsay  E.  J.,  Mackenzie  D.  A., 
et  al., 
Quantitative  assessment  of  IgG  antibodies  to 
Helicobacter pylori and outcome of ischaemic heart disease// FEMS Immunol Med Microbiol. 2000 Dec; 29 
(4):271-4.  
12.Ossei-Gerning  N.,  Moayyedi  P.,  Smith  S., 
et  al., 
Helicobacter  pylori  infection  is  related  to  atheroma  in 
patients undergoing coronary angiography// Cardiovasc Res. 1997 Jul; 35(1):120-4.  
13.Markus  H.  S.,  Mendall  M.  A.  Helicobacter  pylori  infection:  a  risk  factor  for  ischaemic  cerebrovascular 
disease and carotid atheroma// J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1998 Jan; 64(1):104-7.  
14.Pietroiusti A., Diomedi M., Silvestrini M. et al., Cag-положительные штаммы Helicobacter Pylori связаны 
с атеросклеротическим инсультом // Circulation. 2002. Jul 30; 106 (5): 580–4.  
15.Diomedi M.  Cag A-positive Helicobacter Pylori strains may influence the natural history of atherosclerotic 
stroce // Neurology. 2004. Sep 14; 63 (5):8. 
16.Zhang  S.  Соотношение  между  штаммами  Cag  A  и  мозговым  инсультом  у  европейских  кавказцев  и 
китайцев-хань: мета-анализ // Worldy Gastroenterol. 2008. Feb 28; 14 (8):1286-92. 
17.Шкитин  В.А.,  Шпирна  А.И.,  Старовойтов  Г.Н.  Роль  Helicobacter  Pylori  в  патологии  //  Клиническая 
микробиология и антимикробная химиотерапия. 2002. Т. 4. № 2. С. 128–145.  
18.
Multiple Infections and Subsequent Cardiovascular Events in the Heart Outcomes Prevention Evaluation 
(HOPE)  Study  Marek  Smieja,  MD,  PhD;  Judy  Gnarpe,  PhD;  Eva  Lonn,  MD;  et  al.,  for  the  Heart  Outcomes 
Prevention Evaluation (HOPE) Study Investigators
 
19.The  Association  of  Seropositivity  to  Helicobacter  Pylori,  Chlamydia  Pneumoniae,  and  Cytomegalovirus 
With Risk of Cardiovascular Disease A Prospective Study Agha W. Haider, MD, PHD,*‡§ Peter W. F. Wilson, 
MD,*  et  al.,  Framingham  and  Boston,  Massachusetts;  Bethesda,  Maryland;  Philadelphia  and  Wayne, 
Pennsylvania 
20.Prasad  A,  Zhu  J,  Halcox  JP,  et  al.  Predisposition  to  atherosclerosis  by  infection:  role  of  endothelial 
dysfunction.  Circulation. 2002; 106: 184–190. 
21.
Khaled M.A., Cornwell P.E. Hyperhomocysteinemia due to Helicobacter pylori? Atherosclerosis 2004; 172: 
199-200.
 
22.Niemela  S.,  Karttunen  T.,  Korhonen  T., 
et  al., 
Could  Helicobacter  pylori  infection  increase  the  risk  of 
coronary heart disease by modifying serum lipid concentrations?// Heart. 1996 Jun; 75(6):573-5.  
23.Jia EZ, Zhao FJ, Hao B, et al. Helicobacter pylori infection is associated with decreased serum levels of 
high  density  lipoprotein,  but  not  with  the  severity  of  coronary  atherosclerosis. //Lipids  Health 
Dis. 2009;8:59. 
24.Chimienti  G,  Russo  F,  Lamanuzzi  BL,  et  al.  Helicobacter  pylori  isassociated  with  modified  lipid  profile: 
impact onL ipoprotein(a).Clin Biochem. 2003;36(5):359–65. 
25.
R.A. Lobo, ―Inflammation, coronary artery disease, and hormones. ‖Menopause‖, vol. 15, no. 6, pp. 1036–
1038, 2008. 
 
26.Pellicano R., Oliaro E., Gandolfo N., 
et al., 
Ischemic cardiovascular disease and Helicobacter pylori. Where 
is the link?// J Cardiovasc Surg (Torino). 2000 Dec; 41(6):829-33.  
27.Dore  M.  P.,  Sepulveda  A.  R.,  Cherchi  G.  B., 
et  al., 
Helicobacter  pylori  DNA  is  not  detected  in 
atherosclerotic  plaques  of  dyspeptic  patients//  European  Helicobacter  Study  Group.  Abstracts  from 
Strasbourg Workshop. 2001. A13/01.  
28.Franceschi  F.,  Sepulveda  A.  R.,  Gasbarrini  A.,  Gasbarrini  G., 
et  al., 
Cross-reactivity  between  anti-CagA 
antibodies  and  vascular  antigens//  European  Helicobacter  Study  Group.  Abstracts  from  Strasbourg 
Workshop. 2001. A13/05.  
 
Дахил олуб:  21.10.2015. 
 
 
PĠYLƏNMƏ VƏ ONUN ARADAN QALDIRILMASINDA BARĠATRĠK-
METABOLĠK CƏRRAHĠYYƏNĠN ROLU 
 
Nəcəfquliyeva P.H., Abbasov P.A. 
 
Azərbaycan Tibb Universitetinin II Cərrahi xəstəliklər kafedrası 
Bakı, Azərbaycan.   
 
Piylənmə  müasir  cəmiyyətin  ciddi  tibbi-sosial  və  iqtisadi  problemi  olub, 
ə
hali  arasında  geniĢ  yayılmıĢdır.  BMT-nın  son  2015-ci  il  hesablamalarına  görə 
dünyada  1,5  milyard  insan  artıq  çəkidən  əziyyət  çəkir,  350  milyon  insanda  isə 

 
piylənmə  qeyd  olunur.  Onların  ən  çox  rast  gəlindiyi  ölkə  Meksikadır.  Ölkə 
ə
halisinin  70%-i  artıq  çəkilidir,  hər  3  nəfərdən  birində  isə  piylənmə  müĢahidə 
olunur.  Bu  siyahıda  ikinci  yerdə  ABġ,  üçüncü  yerdə  Avropa  ölkələri  dayanır. 
Piylənmə  çox  vaxt  ağır  yanaĢı  patologiyalarla–II  tip  Ģəkərli  diabet,  arterial 
hipertenziya, dislipidemiya, atereskleroz, ürəyin iĢemik xəstəliyi və s. ilə müĢayiət 
olunur.  Piylənmə  ilə  olan  xəstələrdə  orta  yaĢama  müddəti  1,5  ilə  qədər  qısalır, 
həmçinin yaĢama keyfiyyəti 70-80%-ə kimi pisləĢir (10). Piylənmənin əsas səbəbləri 
həddindən artıq kalorili qidaların, xüsusilə də yağlı qidaların qəbulu
, oturaq həyat 
tərzi,  az  hərəkətlilik,  metabolizmin  aĢağı  səviyyəli  olması,  yuxusuzluq,  stress, 
genetik amillər hesab olunur (13, 18).  
Artıq bədən çəkisi və piylənmənin dərəcəsinin müxtəlif ölçülmə kriteriyaları 
var. Lakin universal üsul kimi bədən kütlə indeksindən (BKĠ) istifadə olunur (8,9). 
Bədən  kütlə    indeksi  (BKĠ),  bədən  çəkisinin  kiloqrammla  olan  ölçüsünün    boyun 
metrlə  olan  ölçüsünün  kvadratına    nisbətilə    hesablanır.  Əgər  BKĠ:  20-25-dirsə 
"Normal çəki"; 26 - 29.9 arasında isə "Artıq çəkili"; 30 - 39.9 arasında isə "Piylən-
mə";  30-34-I  dərəcəli  piylənmə;  35-39-II  dərəcəli  piylənmə;  40-dan  yuxarıdırsa  III 
dərəcəli piylənmə "Hədsiz piylənmə" sayılır. UĢaqlarda, hamilə qadınlarda, idman-
çılarda, ətrafları amputasiya olunan Ģəxslərdə, sümük kütləsinin çatıĢmazlığı olan 
insanlarda bu göstərici dəqiq deyil(8). 
BKĠ  26-35  arasında  olan  insanlarda  dietoloqun  nəzarəti  altında  pəhriz, 
dərman  müalicəsi,  fitness  ilə  arıqlamaq mümkün  olur.  BKĠ 35-dən  yuxarı  olarsa 
artıq  cərrahi  üsullardan-bariatrik  cərrahiyyədən  istifadə  olunur  (9).  Bariatrik 
cərrahiyyə ―Baros‖ yunanca ağırlıq, köklük mənasını daĢıyır. Bariatrik cərrahiyyə 
ağırlıq,  köklük,  artıq  çəkinin  azaldılması  məqsədilə  aparılan  cərrahiyyədir.  Ġlk 
bariatrik  əməliyyat  1954-cü  ildə  nazik  bağırsaqların  rezeksiyası  aparılmaqla  icra 
olunub  (18).  Sonrakı  illərdə  eksperimental  və  kliniki  tədqiqatlarda  müxtəlif 
variantlarda icra olunub. 1981-ci ildən etibarən geniĢ tətbiq olunmağa baĢlanılıb. 
Ġlk olaraq ABġ-da baĢlanılan bu əməliyyatın daha sonra müxtəlif modifikasiyaları 
Ġtaliyada,  Yaponiyada,  Hindistanda  və  s.  icra  olunub.  Hazırda  dünyanın  bir  çox 
ölkələrində  istifadə  edilməkdədir.  Bariatrik  cərrahi  əməliyyat  həzm  traktı-mədə  və 
bağırsaqlar  üzərində  aparılan  əməliyyat  üsuludur.  Bütün  əməliyyat  üsullarında 
məqsəd aclıq yaradan hissəni bloklamaq, daxil olan qidanın ölçüsündə dəyiĢiklik 
etmək, sorulmanı azaltmaq, Ghrelin, qlükaqon, Gip və GPP-1 hormonlarına təsir 
etməkdən  ibarətdir.  Qeyd  olunan  cərrahiyyə  üsulunda  bir  sıra  metabolik 
pozğunluqlar  da  aradan  qaldırıldığı  üçün  bariatrik-metabolik  cərrahiyyə  adı  ilə 
adlandırılır (8,19). 
Bariatrik cərrahi müalicə növləri aĢağıdakılardır (10,12):   
1.Mədənin  həcminin  azaldılması  (restruktiv):  Mədə  balonu;  mədə  bandı; 
Sleeve  gastrektomy  (SQ)-  mədənin  boruvari  rezeksiyası  (Boru  mədə)  və  s. 
ə
məliyyatları. 
2.Sorulmanı  azaldan  tədbirlər  (Malabsorbtiv):  Biliopankreatik  divertion, 
Duodenal switch və s. əməliyyatları. 
3.KombinəolunmuĢ üsullar: Gastrik by pass və s. 
Mədə  balonu  əməliyyatı  zamanı  endoskopik  olaraq  mədəyə  balon  qoyulur 
ki,  qoyulan  balon  altı  aydan  çox  mədədə  qala  bilmədiyi  üçün  endoskopik  olaraq 
çıxarılandan  sonra  kilo  həddindən  artıq  artır,  çünki  bu  zaman  mədə  geniĢlənir, 
iĢtah  hədsiz  artır  (2).  Son  10  ildə  artıq  bu  əməliyyatın  istifadəsinə  göstəriĢlər 
azalmıĢdır.  Hal-hazırda  daha  çox  laparoskopik  bariatrik  cərrahi  əməliyyatın 
icrasını  asanlaĢdırmaq,  laparoskopik  port  və  alətlərin  əməliyyat  sahəsinə  giriĢini 
rahatlaĢdırmaq  məqsədilə  ―hədsiz  piylənməli‖  (super  morbid  obez)  xəstələrdə 
bariatrik cərrahi əməliyyatdan 6-10 ay əvvəl istifadə edilir (2).  
Mədə  bandı  əməliyyatı  2000-ci  illərin  əvvəllərinə  qədər  geniĢ  tətbiq  edilən, 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
200 
lakin  son  10-15  ildə  az  effektivliyi  baxımından  icrası  kəskin  azalan  bariatrik 
cərrahi  üsuldur  (11).  Mədə  bandı  miqrasiya  edərək    mədədə  öz  yerini  tez-tez 
dəyiĢdiyindən, xəstədə qısa müddət ərzində kökəlmə baĢ verdiyindən, bəzi hallarda 
mədə  mənfəzinə  açıldığından  və  çoxsaylı  infeksiyalaĢma  halları  olduğundan 
effektiv müalicə metodu hesab olunmur (1). 
Son  10  illikdə  piylənmənin  müalicələrində  və  qalıcı  arıqlılığın  əldə 
olunmasında  cərrahi  üsullara  üstünlük  verilib.  Bu  baxımdan  Sleeve 
qastrektomiya, Mədə Ģuntlaması (Gastrik by pass), Biliopankreatik diversiya, Mini 
gastrik by pass ən çox tətbiq edilən cərrahi əməliyyat üsullarıdır. ABġ, Avropa və 
Asiya  ölkələrində  2012-2015-ci  illərdə  Gastrik  by  pass,  Biliopankreatik  diversiya 
ə
məliyyatlarının  azalması,  Sleeve  qastrektomiyanın  sayının  artması  müĢahidə 
edilir  (3).  Hazırki  dövrdə  ən  effektiv,  geniĢ  istifadə  olunan  əməliyyat  ―Sleeve 
qastrektomiya‖  əməliyyatıdır. Sleeve qastrektomiya ―mədənin vertikal rezeksiyası‖ 
və ya ―boru mədə‖ olaraq da adlandırılır. Mədənin böyük əyriliyi kəsilib çıxarılaraq 
həcmi 80-85 % kiçildilmiĢ bir boru mədə yaradılır (10). Boru mədə əməliyyatında 
kilo  itkisi  iki  mexanizm  üzrə  mümkün  olur:  mədə  həcminin  kiçildilməsi  ilə 
mexaniki bir qısıtlama və hormonal təsir ilə kilo itkisi (15). Ghrelin olaraq tanınan 
bir  hormon    ifraz  edən  mədə  toxuması  çıxarıldığından  hormonal  dəyiĢiklik 
fonunda  kilo  itkisi  olur.  Ghrelin  mədənin  fundus  nahiyəsindəki  hüceyrələrdən 
ifraz  olunan  28  amin-turĢu  tərkibli  peptid  proteindir.  Beyindəki  hipotalamus 
bölgəsindəki  reseptorların  aktivləĢməsi  ilə  müĢayiət  olunan  qüvvətli  bir  iĢtah 
artıran peptiddir. Fundusun hər bir qramında, onikibarmaq bağırsağa görə 10-20 
qat  daha  çox  ghrelin  olur.  Mədənin  boruvarı  rezeksiyası  əməliyyatında  ghrelin 
ifraz olunan mədənin fundus sahəsi çıxarıldığından iĢtah da azalmıĢ olur və kilo 
itkisi meydana çıxır. Əməliyyat laparoskopik, yəni heç bir kəsik olmadan 4 və ya 5 
dəliklə  icra  olunur.  Bu  zaman  istifadə  olunan  alətlər  birdəfəlik  istifadə  olunub, 
həm  kəsmək,  həm  də  tikmək  xüsusiyyətinə  malikdir.  Əməliyyat  zamanı  kəsiləcək 
hissə  markerlərlə  izlənilir,  kəsiləcək  sahə  tam  dəqiqləĢdirilir,  mədəyə  zond  daxil 
edildikdən sonra onun üzərində kəsilib tikilməklə xaric olunur (10,19).  
Boruvarı  mədə  rezeksiyası  əməliyyatının  bir  sıra  üstün  və  qeyri-üstün 
cəhətləri vardır. Üstün cəhətləri bunlardır (11,15): 
•Yüksək  kilolu  xəstələrdə  laparoskopik  olaraq    icra  olunan  bir  əməliyyat 
olduğundan  daha  az  yara  infeksiyalaĢması,  ağciyər  problemi,  daha  az  ağrı  və 
daha tez  aktivləĢmə qeyd olunur. 
•Mədənin  həcmi  kiçildilir,  lakin  funksiyası  dəyiĢilmədiyindən  bir  çox 
qidalandırıcı maddələrin az tükənməsinə səbəb olur. 
•Ghrelin  (aclıq  hormonu)  ifraz  edən  mədənin  fundus  nahiyəsi 
çıxarıldığından iĢtah da azalmıĢ olur və kilo itkisi meydana  çıxır. 
•Pilorus  (mədə  çıxacağı)  qorunduğu  üçün,  dempinq  sindromu  müĢahidə 
olunmur.    Qidalar  mədəni  daha  gec  tərk  etdiyi  üçün  daha  uzun  müddət    toxluq 
hissi yaĢanır. 
•Xora yaranma riski minimum olur. 
•Bağırsaq    keçməməzliyi,  anemiya,  osteoporoz,  protein  və  vitamin  azlığı 
riski aradan qaldırılır. 
•Mədənin boruvarı rezeksiyası daha sonra lazım olarsa, ikinci bir əməliyyat 
ilə  Gastrik by passa və duodenal switch əməliyyatına çevrilə bilir. 
Boruvarı  mədə  rezeksiyası  əməliyyatının  qeyri-üstün  cəhətləri  bunlardır 
(11,15): 
•Gözləniləndən  az  kilo  itkisi  və  ya  yenidən  kilo  alma  ola  bilir,  bu  ehtimal 
nəzəri olaraq bütün  əməliyyat növlərində olur, ancaq Gastrik by passda boruvarı 
mədə rezeksiyasına nisbətən daha az olur. 
•Çox  yüksək  BKĠ-nə    sahib  xəstələrdə  (BKĠ>  55  kg/m2)  artıq  kilonun  geri 

 
qalanını itirmək üçün ümumilikdə ikinci bir bariatrik əməliyyata ehtiyac olur. Ġki 
müxtəlif bariatrik əməliyyatlar çox yüksək BKĠ -nə sahib xəstələrdə daha güvənilən 
nəticələr verir. 
•Maye və ya yumĢaq yüksək kalorili qidalar absorbsiya  oluna bildiyindən 
kilo vermə yavaĢıyır. 
•Boru  mədə  əməliyyatında  mədə  boydan  boya  kəsildiyi  üçün  bu  tikiĢ 
xəttində (stepler xəttində) bəzən qaçaqlar və qanamalar ola bilir. 
Bariatrik cərrahi əməliyyat riskləri aĢağıdakılardan ibarətdir (5,6,11,14): 
Stepler  xəttində  qaçaq  riski:  Əgər  stepler  xəttindən  sızıntı  olarsa  iltihab-
laĢma,  infeksion  və  abses  riski  vardır.  Qaçaq  riski  2,5%-  dən  azdır  (6).  Qaçaq 
olarsa ikinci bir əməliyyata, qarın boĢluğunun drenajına ehtiyac ola bilər. Nəzarət 
altına alınmazsa, həyati təhlükə yarada bilər (6).  
Stepler xəttində qanama: Stepler xəttində qanama 1%- dən az olsa da yenə 
də  rast  gəlinir  (5).  Əksərən  hər  hansı  bir  müdaxiləyə  əl  atmadan  dayana  bilər. 
Bəzən isə yığılan qanı xaric etmək üçün ikinci bir əməliyyata drenaja ehtiyac ola 
bilər. Qanama riski 1%- dən az rast gəlindiyi üçün qan köçürməyə ehtiyac olmur. 
Vacib  Ģərtlərdən  biri  budur  ki,  daima  stepler  xəttini  kontrol  etmək;  qanamanı 
dayandırmaq  lazımdır.  Yadda  saxlamaq  vacibdir  ki,  stepler  hemostatik  deyildir; 
klip ya da tikiĢ, dəstəkləyici material istifadə etmək lazımdır ki, bu qanama riskini 
azaldır (13). 
Tromboemboliya: Emboliya riski ölümcül ola bilir və bu risk əməliyyatdan 
sonra  3  həftə  davam  edər.  Köklük  cərrahiyyəsindən  sonra  bu  riskin  rast  gəlməsi 
1%-dən  az  olsa  da,  ən  önəmli  və  ciddi  ağırlaĢmadır;  ani  ölümlərə  səbəb  ola  bilir 
(13).  Emboliya  riskini  ən  minimuma  endirmək  üçün  qan  durulducular  və 
emboliya corabları istifadə olunur və xəstə ən qısa müddət ərzində aktivləĢdiri-lərək 
ayağa qaldırılır. 
Ə
məliyyatdan sonrakı yırtıq: Bu yırtıqlar açıq bariatrik əməliyyatdan sonra 
rast gəlməklə yanaĢı laparoskopik bariatrik əməliyyat sonrası da çox nadir görülən 
ağırlaĢmadır. Yırtıq riski 1%- dən azdır və meydana gələn yırtıqlar çox kiçik olur, 
qısa müddət ərzində aradan qaldırılır (10). 
Yara  infeksiyası:  Yara  infeksiyaları  bütün  əməliyyatlarda  ola  bilər.  Açıq 
ə
məliyyatlarda  bu  ağırlaĢma  5%-ə  qədərdir  (5).  Bu  ağırlaĢmaların  müalicəsi 
bandaj,  antibiotik,  drenaj,  gündəlik  yara  sarğıları,  ya  da  yara  yerinin  təkrar 
açılmasından ibarət olur (5). 
Dalaq  və  digər  orqanlarda  zədələnmə:  Laparoskopik  bariatrik  cərrahiyyə 
zamanı  dalaq  zədələnməsi  riski  1%-  dən  azdır  (4).Dalaq  zədələnməsi  baĢ  verərsə, 
ə
məliyyat açıq əməliyyata çevrilə  və dalağın çıxarılması lazım gələ bilər.  
Bağırsaq  deĢilmələri:  Nadirən  bağırsaq  və  ya  mədə  əməliyyat  əsnasında 
deĢilə bilir. Əgər  deĢilmə olarsa, laparoskopik olaraq aradan qaldırılır.  
Ölüm: Laparoskopik Sleeve qastrektomiya (Boru Mədə) əməliyyatında ölüm 
riski  1/1000-dir  (8).  Bu  risk    Gastrik  Band    əməliyyatından  yüksək,  Gastrik  by 
pass  əməliyyatından  aĢağıdır.  Ölüm  riskini  ən  aza  endirmək  üçün  əməliyyat 
briqadasının  professional  olması  Ģərtdir,  amma  yenə  də  heç  bir  əməliyyat  üçün 
ölüm riski sıfıra endirilə bilinməz. 
Vitamin–Mineral  çatmamazlığı:  Sleeve  qastrektomiya  əməliyyatlarında 
bağırsaq  anatomiyası  dəyiĢmədiyi  üçün  vitamin  və  mineral  çatmamazlığı  nadir 
hallarda  rast  gəlinir.  D  vitamini  çatmamazlığı  çox  kilolu  xəstələrdə  çox  rast 
gəlindiyindən əməliyyatdan sonra xəstələrə multivitamin məsləhət görülür (7). 
Saç tökülməsi: Mədə kiçiltməsi əməliyyatlarından bir neçə ay sonra tez bir 
zamanda kilo vermə ilə əlaqədar olaraq saç tellərində incəlmə və saç tökülməsi ola 
bilər.  Bu  keçici  bir  problem  olub,  səbəbi  proteinin  lazımi  miqdarda  qəbul 
olunmamasıdır. 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
202 
Kilo  vermədə  müvəffəqiyyətsizlik:  Bariatrik  əməliyyatlardan  sonra  az  da 
olsa  rast  gəlinən  ağırlaĢmadır.  Qidalanma  pozğunluğu,  mayedən  hədsiz  istifadə, 
alkoqol qəbulu əsas səbəblərdən hesab olunur.  
Boru mədə əməliyyatı BKĠ 35- dən çox  olan, Ģəkər xəstəliyi olmayan, daha 
çox  xəmir  və  ət  yeməkləri  ilə  bəslənən  xəstələrə,    Ģəkərli  qıdalara,  alkoqola  bağlı 
olmayan xəstələr üçün uyğun əməliyyatdır. 
Bariatrik  əməliyyatdan  əvvəl  aĢağıdakı  müayinələrin  aparılması  vacibdir: 
qanın  ümumi  analizi,  qanın  biokimyəvi  analizi,  hormonal  müayinə,  kortizolun 
təyini, qalxanabənzər vəzin hormonal müayinəsi (T3, T4, TSH), EKQ, lazım olarsa 
exokardioqrafiya, qarın boĢluğu orqanlarının USM-si, FEQDS. Lazım olarsa digər 
ixtisaslı  həkimlərin  muayinəsi  və  lazımi  analizlər  aparıla  bilər.  Bariatrik 
ə
məliyyatdan 24 saat əvvəl xəstənin xəstəxanaya yerləĢməsi lazımdır. Əməliyyatdan 
bir  gün  əvvəl  maye  pəhrizinə  girilməli,  qatı  yiyəcəklər  qəbul  olunmamalıdır.  Gecə 
12-dən  sonra  qida  qəbulu  tam  dayanmalıdır.  Əməliyyatdan  8  saat  əvvəl  agızdan 
su  alımı  tamamilə  dayandırılmalıdır.  Xəstəyə  stasionarda  bir  gün  əvvəl  infuzion 
müalicə  aparılır  (13).  Boru  mədə  əməliyyatından  sonra  xəstənin  reanimasiyada 
qalma  müddəti  bir  gündür.  Xəstələr  əməliyyat  kəsik  olmadan  laparoskopik  icra 
olunduğu  üçün  əməliyyatdan  ilk  4-5  saat  sonra  aktivləĢdirilir,  ayağa  qaldırılır, 
xəstəyə  bir  gün  sonra  maye  qəbuluna  icazə  verilir,  iki  sutqa  sonra  qidalandırılır, 
bu  zaman  8-10  sutqa  ərzində  digər  mədə-bağırsaq  xəstələrində  istifadə  olunan 
pəhriz stolundan istifadə edilir, 14 gün sonra isə xəstələrin qidalanmasında demək 
olar ki, 70% qidalara məhdudiyyət qoyulmur. 30% məhdudiyyət karbohidratlarla 
zəngin qidalara bal, dondurma, Ģokolad, marqarin, qırmızı ət, fındıq, qazlı içkilər, 
alkoqola tam məhdudiyyət qoyulur. Xəstə stasionardan 3 sutqa sonra evə yazılır, 
yanaĢı  kardiovaskulyar,  ürək  xəstəlikləri  olarsa,  50  yaĢdan  yuxarı  xəstələrin 
stasionardan  evə  yazılmaları  4-5  sutqa  da  uzana  bilər  (18).  Evə  yazılarkən 
xəstələrə vitamin-mineral kompleksi: biotin, tiamin, vit K, vit B12, fol turĢusu, Ca, 
vit  D,  dəmir  təyin  olunmalıdır.  Gec  dövrdə  qidalanma  tövsiyə  edilən  protein 
miqdarı  1-1,5gr/ideal  bədən  ağırlığı/gün  olmalıdır.  Günlük  kalori  alımının  10-
35%-i  proteindən  ibarət  olmalıdır.  Günlük  qidalanma  həcminin  50%-i 
karbohidratlardan  olmalı  və  xəstələr  daha  çox  meyvə,  tərəvəz  və  taxıl  kimi 
karbohidratlarla  qidalanmalıdırlar  (17).  Xəstələrdə  əməliyyatdan  sonrakı  dövrdə 
yavaĢ-yavaĢ  yemək  alıĢqanlığı,  çox  çeynəmə  alıĢqanlığı  olmalı,  toxluq  hissində 
yeməyi  buraxmalı,  qatı  yemək  və  mayeləri  eyni  vaxtda  almama  alıĢqanlığı 
olmalıdır  (7,16,19).  Boru  mədə  əməliyyatlarından  sonra  ümumilikdə  xəstələrə  15 
gün ev istirahəti məsləhət görülür. 15 gün sonra sosial həyata qayıdır. Ağır fiziki iĢ 
və idmana baĢlamaq üçün isə ən azı 30 gün gözləmək məsləhətdir (16). Xəstələrdə 
3  ay,  6  ay,  1  il  və  izlənilən  illərdə  tam  qan  analizi,  elektrolit,  qlükoza,  dəmir, 
ferritin,  vit  B12,  bilirubin,  albumin,  lipid  profili,  vit  D,  tiamin,  fol  turĢusu 
müayinə edilməlidir (7). 
Boru  mədə  əməliyyatından  sonra  1-2  illik  müddətdə    artıq  kiloların  40-
100%  itirilməsi  mümkündür.  Kilo  itkisində  müvəffəqiyyət    xəstənin  əməliyyat 
sonrası  pəhrizə  nə  dərəcədə  riayət  etməsi  ilə  əlaqədardır.  Boru    mədə  əməliyyatın-
dan  sonra  120  kq  ilə  əməliyyata  girmiĢ  bir  xəstənin  45-55  kq    arasında  kilo 
verməsi  mümkündür.  Boru  mədə  əməliyyatlarından  sonra  kilo  vermə  təxminən 
1,5-2 il davam edir (13).  
Yekun olaraq, BKĠ 35-dən yüksək olan xəstələr bariatrik metabolik cərrahi 
ə
məliyyatlara göstəriĢdir ki, ABġ, Avropa və Asiya ölkələrində 2012-2015-ci illərdə 
ə
n  çox  tətbiq  edilən  bariatrik  cərrahi  əməliyyat  üsulu  kimi  laparoskopik  Sleeve 
qastrektomiya  əməliyyatı  geniĢ  istifadə  olunmaqda  olub,  bu  əməliyyatın  qısa  və 
uzun müddət nəticələri müsbətdir. Kilo itkisinin böyük qismi əməliyyatdan sonrakı 
birinci ildə, əsasən ilk 6 ayda olur. Yuxu apnoesi, hiperlipidemiya, hiperxolesteri-

 
nemiya böyük hallarda aradan qalxır. Beləliklə, SQ restriktif, daha az ağırlaĢması 
olan və ciddi malabsorbsion sindroma səbəb olmayan, orqanizmdə yad bir cismin 
olmadığı  və  postoperativ  istifadə  modifikasiyası  lazım  olmayan,  qastrik  fundus 
rezeksionu  nəticəsi  ghrelin  azalmasına  bağlı  nörohumoral  dəyiĢikliklərin  olduğu 
bir  əməliyyatdır  (3,4).  Biz  də  öz  təcrübəmizdə  qeyd  olunan  xəstələrdə  bariatrik-
metabolik  cərrahi  əməliyyat  üsulu  kimi  laparoskopik  Sleeve  qastrektomiyaya 
üstünlük veririk. 
(email: 
[e-mail]
)