Samarqand davlat chet tillar instituti tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti tarjima nazariyasi va amaliyoti kafedrasi
Yüklə 382,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Do’st achitib gapirar, dushman kuldirib.
Xullas, tazod san’ati xalq maqollarida keng qo’llanilganligi sababli maqollarni tematik tasnif etishda har bir obrazning ijobiy va salbiy jihatlarini teng hisobga oladi. Masalan: Yaxshilik va yomonlik, do’stlik va dushmanlik, mehnatsevarlik va dangasalik kai mavzular. 2. Metafora (istiora). Xalq maqollarida ko’p uchraydigan yana bir badiiy- tasviriy vositalardan biri metaforadir. U badiiy adabiyotlarda qisqacha o’xshatish 28 deb ham yuritiladi. Maqollarda istioraviy ko’chimlar asosan yetakchi semantik vazifani bajaradilar. Masalan: “ Et bilan tirnoqni ajratib bo’lmas ” maqolidagi “et va tirnoq” so’zlari yaqin qarindosh-urug’, og’a-ini o’rtasidagi yaqinlikka ishora qiladi. Folklorshunos olimlarning fikricha, maqoldagi asosiy mazmunni keng bayon etish, uning mohiyatini atroflicha sharhlashga maqol tabiatidagi lo’ndalik va ixchamlik yo’l bermaydi.Shuning uchun ham mazkur janrda metaforik tasvir juda qo’l keladi. 3. Mubolag’a san’ati. Maqollarda xalq tajribasida sinalgan ezgu ideallar kuchaytirilib, xalq idealiga mos kelmaydigan xislatlar salbiy jihatdan bo’rttirib tasvirlanadi. Bunday holatlarda biz maqollarda mubolag’a san’ati qo’llanilganini ko’ramiz. Masalan: “nafsi buzuq hayitda o’lar” da xalq idealiga mos kelmaydigan ochko’zlik, nafsi buzuqlik qoralanadi. Bu esa shunchaki oddiy baholash emas, balki xalqning g’oyaviy-estetik bahosi sifatida keltiriladi. Xalq idealida qoralangan narsa hech qachon ijtimoiy hayotda yashamasligi lozim. 4. Jonlantirish. O’zbek xalq maqollaridagi jonlantirish usuli juda muhim vositalardan biridir. “O’tin ayirgan bolta maydonda qolar” maqolini tahlil qilsak, bu yerda gap jonsiz predmet “bolta” haqida so’z ketyapti. Aslida bolta biror narsani kesish, o’tin yorish uchun yaratilgan predmetdir. U o’z-o’zidan o’tin yorolmaydi. Mohiyat jihatidan bolta – adolatsiz, odam ayiradigan shaxslarga qarata ishlatiladi. Maqoldagi ahloqiy-falsafiy mazmun “O’tin ayiradigan bolta” obrazi orqali ifodalangan [18; 99 b.]. Xullas, o’zbek xalq maqollarida badiiy ifoda hamda tasviriy vositalar rangbarang bo’lib, ular asar mazmunini reallashtirish va maqolning izchil g’oyaviy vazifasini bajarishga imkon beradi. Bu o’rinda maqollar ustida olib borilayotgan izlanishlar xalq madaniy merosini yanada boyitish va mustahkamlash uchun hizmat qiladi. O’zbek folklorshunoslaro tomonidan qilingan ishlar g’oyat tahsinga sazovordir. |