Sh. Sh. Olimov, Sh. X. Samiyeva

Taʻlimiy oʻyinlarning bolalar aqliy faoliyatini, ongini 
oʻstirishga, ularning fikrlash tashabbuskorligini oshirishdagi 
ahamiyati. 
Oʻyin harakatlari kuzatishdan, buyumni har tomonlama 
koʻrib chiqish, uni tasvirlash va boshqa buyumlar bilan taqqoslashdan 
iborat. Koʻpincha taʻlimiy oʻyinlar bolalarning bilimiga biron-bir 

---

88 
yangilik kiritmaydi, ammo ularni oʻz bilimlarini yangi sharoitda 
ishlata bilishga oʻrgatadi yoki ular kichkintoylardan aqliy faoliyatning 
turli-tuman shakllarini namoyon qilishga talab etadi. Masalan, 
«Ajoyib xaltacha” oʻyinida bolalarga oʻzlariga tanish boʻlgan 
oʻyinchoqni tasvirlab berish vazifasi yuklatiladi, buning uchun esa 
bola oʻyinchoqni boshdan - oyoq yaxshilab koʻzdan kechirishi va 
uning oʻziga xos begilarini eslab qolishi kerak boʻIadi. 
Taʻlimiy oʻyinning mazmuni va turlari.
Taʻlimiy oʻyinning 
mazmuni quyidagilarni oʻz ichiga oladi: 
a) buyumlar, ularning nomi, rangi, shakli, hajmi, sifati va 
ishlatilishi toʻgʻrisida bilimlar berish;
b) mehnatning har xil turi va uning kishilar hayotidagi roli 
toʻgʻrisidagi bilimlar;
c) tabiat voqealari, narsalar, buyumlar, yil fasllari toʻgʻrisidagi 
bilimlar; 
d) elementar matematik tushunchalar: son, sanoq, kattalik, 
shakl vaqt va fazoviy tushunchalar berish.
Taʻlimiy oʻyinlar ularning taʻlim-tarbiyaviy vazifasi, mazmuni, turli 
bolalar bogʻchasining taʻlim-tarbiya dasturida har bir yosh guruhlar 
ajratib berilgan. 
Taʻlimiy oʻyinlarning turlari:
a) buyum va oʻyinchoqlar bilan oʻynaladigan;
b) stol-bosma;
c) ogʻzaki-soʻz oʻyinlari. 
Buyum va oʻyinchoqlar bilan oʻynaladigan taʻlimiy oʻyinlar
.
Koʻpchilik bolalar oʻyinlari xilma-xil oʻyinchoqlardan foydalanish 
bilan bogʻliq. Oʻyinchoq bola hayotining yoʻldoshi, uning quvonchi 
manbayidir. U nafaqat oʻyin quroli, balki bolalar oʻyinida sherik, 
oʻrtoq, kattalar qoʻlida esa tarbiyaning muhim qurollaridan biridir. 
Oʻyinchoq oʻyin yaratishda ishtirok etadi, bolaning oʻziga xos sherigi 
sifatida namoyon boʻladi, uning shaxsiga katta taʻsir oʻtkazadi. U 
bolaga shunchalik yaqinki, bola oʻz oʻyinchoqlarini sevadi, ularga 
bogʻlanib qoladi, shu tufayli u oʻzini atrofdagi hayotning toʻlaqonli 
aʻzosl deb hisoblaydi. Toʻgʻri tanlangan oʻyinchoqlar bolaning aqliy 
rivojlanishiga yordam beradi. Xalq pedagogikasida oʻyinchoqlarning 
butun bir sistemasi ishlab chiqilgan. Ular bilan amalga oshiriladigan 
oʻyinlar bolaning sensor qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan.