Sh. Sh. Olimov, Sh. X. Samiyeva

Nazorat savollari 
1.
Bolalar oʻzbek xalq amaliy sanʻati turlaridan qaysilari bilan 
tanishtiriladi? 
2.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni atrof-olam bilan tanishtirish 
metodlari qaysilar? 
3.
6-7 yoshdagi bolalar qaysi buyuk allomalarining hayoti va ijodi 
bilan tanishtiriladi? 
4.4. Buyuk siymolar va tarixiy merosimizni oʻrgatish hamda 
kishilar mehnati va kasb-kori bilan tanishtirishda innovatsion 
texnologiyalarni qoʻllash 
Reja 
1.
Buyuk siymolar va tarixiy merosimizni oʻrgatish hamda kishilar 
mehnati va kasb-kori bilan tanishtirishda innovatsion texnologiyalarni 
qoʻllash
 
2.
Kasb hunarga oʻrgatuvchi oʻyinlarni oʻtkazish va ishlanmalari 
tayyorlash usullari

---

100 
 
Eramizdan oldingi minginchi yillarning oʻrtalarida eng qadimgi 
ajdodlarimiz tomonidan qahramonlik mavzusidagi juda koʻp 
afsonalar, rivoyatlar aytilgan boʻlib, ular zardushtiylik dinining 
muqaddas kitobi «Avesto”da keltirilgan. «Avesto”da insonning 
barkamol boʻlib yetishishida uning soʻzi, fikri, ishi birligi va 
ezguligiga katta eʻtibor qaratiladi. «Avesto»da mamlakatni obod qilib 
taʻminlashda asosan:
- Shahar va qishloqlarni obod qilish;
- Bogʻlarni koʻpaytirish;
- Chorva va yaylovlarga eʻtibor berish;
- Kishilarni madaniy turmush tarziga undash gʻoyalari asosiy 
oʻrin egallaydi. Shuningdek, yer, suv, zamin, kiyim-kechak, oziq-
ovqatlarni toza tutish va saqlashga eʻtibor berish lozimligi 
taʻkidlanadi. Zardushtiylik taʻlimotida inson shaxsining takomili, 
tabiatni muhofaza qilish, oʻz ehtiyojlarini qondirish meʻyorlarini 
tarbiyalash masalalari keltiriladi. Gʻarb bilan Sharqni, Uzoq Sharq 
mamlakatlari bilan Oʻrta yer dengizini bogʻlovchi buyuk savdo yoʻli - 
«Buyuk Ipak yoʻli” ham bizning sarzaminimizda rivojlanib, madaniy 
boyliklarni almashuvi asosida taraqqiyotni yuzaga keltirdi. Sharq 
uygʻonish davrida qishloq xoʻjaligi, hunarmandchilik va savdo-
sotiqning rivojlanishi roʻy berdi. Natijada Yaqin va Oʻrta Sharq 
davlatlari bilan savdo ishlari olib borildi. Koʻplab sugʻoriladigan 
yerlar ochildi, sugʻorish inshootlari yaratildi. Paxta, zigʻir, kanop 
yetishtirish yoʻlga qoʻyildi. Movarounnahrda, asosan, Xorazm, 
Fargʻona, Samarqand va Buxoroda toʻqimachilik mahsulotlari 
ayniqsa, Samarqand va Buxoro shoyisi dunyoda mashhur boʻldi. Bu 
davrlarda pul muomalasi rivojlandi. Jamiyat siyosiy, iqtisodiy-ijtimoiy 
hayotida oʻzgarishlar mamlakat iqtisodiyotiga ham oʻz taʻsirini 
koʻrsatdi. Sharq mutafakkir va olimlardan Al-Xorazmiy, Abu Rayhon 
Beruniy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Alisher Navoiy, Amir Temur, 
Z.M.Bobur kabi qomusiy olimu sarkardalarning inson va uning 
kamoloti, taʻlim-tarbiya, iqtisodiyot va tabiat masalalari haqida 
ertaklar yaratdilar.
Al-Xorazmiy ilmiy bilim, taʻlim metodlari insonni aqliy 
kamolotga yetaklash kabi falsafiy qarashlari bilan bir qatorda 
mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning muhim belgilari va 
omillarini oʻz ilmiy ertaklarida yoritib berdi.
Abu Rayhon Beruniy inson kamolotida mehnat va mehnat 

---

101 
tarbiyasi haqida fikr yuritib, har bir hunar egasining mehnatiga qarab 
turlarga boʻldi. Ogʻir mehnat egalari sifatida binokor, koʻmir 
qazuvchi, hunarmandlar mehnatini keltirdi. Beruniy «Minerologiya» 
ertakida nafaqat qimmatbaho metallar, toshlar haqida, balki 
hunarmandchilikka 
oid 
qarashlar, 
mamlakat 
iqtisodiyotini 
kengaytirish masalalarini ilgari surdi.
Ibn Sino materiyanining eng sodda boʻIaklarga boʻlinmaydigan 
shakli toʻrt unsur: havo, olov, suv, tuproqdan iborat, ularning oʻsimlik, 
hayvonot olamiga taʻsiri bebaho boyliklarni asrab-avaylash kerakligi 
toʻgʻrisida oʻzining “Aqsom ul-ulum ul-aqliya» (aqliy bilimlar tasnifi) 
ertakida maʻlumotlar keltirdi. 
Amir Temur mamlakatning iqtisodiy ahvolini koʻtarishgda 
savdoning ahamiyatini tushunib, bozorlar, rastalar, turli-tuman 
ustaxonalar qurdirib, xalq hunarmandchilik sanʻatini taraqqiy ettirdi. 
Shuningdek, xalq farovonligi, mamlakat obodonchiligi yoʻlida suv 
omborlari, toʻgʻonlar qurishga, yangi yerlarni oʻzlashtirishga eʻtibor 
berdi. Amir Temurning soliqlar haqida qoidasi muhim ahamiyatga 
egadir.
Maʻnaviyatimizning buyuk siymosi Alisher Navoiy shahar va 
mamlakat obodonchiligiga katta hissa qoʻshib, shifoxonalar, madrasa 
qurdirib, ularni kerakli jihozlar, mudarrislar, tabiblar va boshqa 
xodimlar bilan taʻminlab, ularni oylik maosh, ozuqa, kiyim-bosh bilan 
taʻminladi. Binolar qurilishi, dehqonchilik ishlarini yoʻlga qoʻyish, 
mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga oʻz hissasini qoʻshdi. Navoiy 
turli soha olimlariga homiylik qilib, oʻnlab ilmiy risolalar bitilishga 
bevosita rahbarlik qilganligi shu asrda davlatchilikni boshqarishda 
bosh vazifa bu iqtisodiyotni rivojlantirish muhim masalalardan biri 
ekanligini taʻkidladi. Talabalar uchun «Ixlosiya» madrasasi, 
darveshlar uchun «Xalosiya» xonaqoni, bemorlar uchun «Shifoiya» 
shifoxonasi, masjidi Jomeʻ yoniga Qorixona (Dor ul-hufroz) qurilib, 
ular uchun nafaqa ajratib, ularni kitoblar va zaruriy ashyolar bilan 
doimiy ravishda taʻminlab borgan. Alloma tomonidan amalga 
oshirilgan bunyodkorlik ishlari ham farovonligini, turmush darajasini 
oʻstirish bilan bir qatorda mamlakat iqtisodiyotini koʻtarishga olib 
keldi.
Zahiriddin Muhammad Bobur mamlakat taqdiriga befarq 
boʻlmay, oʻz ertaklari va hayot faoliyatlari bilan mamlakat 
iqtisodiyotini yuksaltirishga oʻz hissasini qoʻshgan.
Bunday maʻlumotlar maktabgacha taʻlim tashkilotlarida atrof-

---

102 
olam bilan tanishtirish mashgʻulotlarida bolalarga berib borilishi va 
ularda buyuk siymolarning hayot yoʻliga havas va faxr tuygʻularini 
uygʻonishiga sabab boʻladi.