Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
borilmoqda. Ularning ko‘pchiligi o‘z huquqlarini, tadbirkorlar uchun
amalda qanday imtiyoz va kafolatlar mavjudligini yetarli darajada bilmaydi” degan edilar. Tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tizimi - tadbirkorlik subyektlari faoliyatini qonunga muvofiqligini ta’minlash, soliq va moliya intizomiga qat’iy amal qilishi sohasida muayyan funkstiyalarni bajarishni ta’minlaydi. Ayni paytda dunyoning ba’zi mamlakatlarida jumladan, Rossiya Federastiyasida, yakka tadbirkorlarga nisbatan davlat ro‘yxatidan o‘tkazish sharti bekor qilingan. Ya’ni ularda, yakka tadbirkorlar tadbirkorlik faoliyati bilan shugullanishni boshlaganligi to‘grisida vakolatli davlat organini xabardor qiladilar. Bunda vakolatli davlat idorasi fuqaroni yakka tadbirkorlik bilan shugullanish huquqini rad etishi mumkin emas. Vakolatli davlat idorasi fuqaroni yakka tadbirkor sifatida faoliyat boshlaganligini hisobga qo‘yadi. Fuqaroni yakka tadbirkor sifatida faoliyat boshlaganligi haqida 48 davlat idorasini xabardor qilish bo‘yicha munosabatlar, o‘z mohiyatiga ko‘ra, ma’muriy huquqiy munosabatlar bo‘lib hisoblanmaydi. Bunda fuqaro yakka tadbirkor sifatida faoliyat boshlaganligini o‘ziga xos fuqarolik bitimi sifatida qaraladi. Chunki, fuqarolik bitimida u o‘z xatti harakatlarida o‘zi uchun tadbirkorlik sohasida fuqarolik huquqlari va burchlarini vujudga keltiradi. Bu esa tadbirkorlik subyektini huquqiy maqomini belgilashda ommaviy huquqiy normalar ta’sir doirasini kamaytirib, fuqarolik huquqiy asoslar ta’sir doirasini kengaytiradi. Demak, O‘zbekistonda ham yakka tadbirkorlarga nisbatan davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibini bekor qilib, xabardor qilish tartibida tadbirkorlik faoliyati bilan shugullanishni boshlaganlik faktini hisobga qo‘yish tartibini joriy qilish o‘rinli bo‘lar edi. Bugungi kunda aksariyat tadbirkorlik subyektlari tadbirkorlik faoliyatini yuridik shaxs tuzish asosida amalga oshirmoqda. Chunki, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishning bunday shakli, faoliyatni kengroq olib borish hamda yollanma mehnatdan foydalanish imkoniyatlariga ega buladi. Tadbirkorlik faoliyatini fuqarolik-huquqiy asoslarini puxta o‘rganish maqsadida yuridik shaxs tuzish orqali faoliyat yuritishda birinchi navbatda yuridik shaxsning fuqarolik-huquqiy holatini o‘rganish zarur hisoblanadi. Ikkinchidan, tashkil etilgan yuridik shaxsning tadbirkorlik faoliyatini qaysi shaklga mansubligini uning ta’sis hujjatlari orqali aniqlash mumkin bo‘ladi. Yuridik shaxslar mulkdor yoki u vakil qilgan shaxs tomonidan yoxud vakolatli organning farmoyishi asosida, shuningdek qonunchilikda nazarda tutilgan tartibda tashkil etiladi (FKning 42-moddasi). Shuningdek, yuridik shaxs ustav asosida yoki ta’sis shartnomasi va ustav asosida yoxud faqat ta’sis shartnomasi asosida ish olib boradi. Qonunda nazarda tutilgan hollarda tijoratchi tashkilot bo‘lmagan yuridik shaxs shu turdagi tashkilotlar haqidagi nizom asosida ish olib borishi mumkin (FKning 43-moddasi). Demak, yuridik shaxsni tashkil etishdagi asosiy shartlarga, mulkdor yoki vakolatli organning farmoyishi, ustav, ta’sis shartnomasi, yoxud faqat ta’sis shartnoma bo‘lishi talab qilinadi. Shuningdek, uning huquqiy maqomini belgilovchi hujjatlarda ular tomonidan tuzilgan ta’sis 49 shartnomasi asosida yoki ustavida belgilab qo‘yiladigan fuqarolik- huquqiy asosga hamda qonun hujjatlarda ruxsat berilgan tartiblarda, yuridik shaxs iqtisodiy faoliyat bilan shugullanuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektga aylanadi. Shunday qilib, yuridik shaxsning ta’sis shartnomasi muassischilarning huquq va majburiyatlarini, tashkil etilayotgan tuzilmaning ichki vazifalarini, foyda va daromadlarining taqsimlanishini, ustav fondini shakllantirish tartibi hamda muassischilarning qonunda belgilangan miqdordagi mablaglarini kiritish yoki birlashtiruvchi asosiy normativ hujjatlardan biri hisoblanadi. Demak, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish maqsadida tuzilgan yuridik shaxsning faoliyatini belgilab beruvchi asosiy normativ huquqiy hujjat, uning ta’sis shartnomasi yoki ustavi hisoblanadi. V.Topildievning ta’kidlashicha, ta’sis shartnomasining asosiy xususiyati shundan iboratki, u yuridik shaxsni tashkil etish uchun asos bo‘lib, xizmat qiladi. Ta’sis shartnomasining maqsadi, muayyan tuzilmani ta’sis etish va shu muassislar tomonidan o‘z mol-mulkini ushbu yuridik shaxs ustav fondiga kiritish tartibi va shartlarini belgilash asosida, shuningdek muassislarning yuridik shaxs faoliyatida ishtirok etishini va uning shartlarini belgilashdan iborat bo‘ladi. I.Ershovaning fikricha, ta’sis shartnomasi yuridik shaxslarning ta’sischilari tomonidan tuziladi va ushbu hujjatda ta’sischilar yuridik shaxsni tuzish bilan bogliq majburiyatni olishlarini hamda ularning yuridik shaxs faoliyatida o‘z mulkini topshirish orqali unda ishtirok etishni tushuntiradi. Yuqoridagi fikr-muloxazalardan shuni tushunish kerakki, ya’ni ta’sis shartnomasi asosida biror bir turdagi tijoratchi yuridik shaxsni tashkil etishni, ta’sischilarning yuridik shaxs faoliyatida ishtirok etish doirasini, xamda ularning yuridik shaxs faoliyatida o‘z mulki asosida ishtirok etishni anglab olish lozim bo‘ladi. Xo‘jalik (tadbirkorlik) faoliyati subyektini qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etishning turiga ko‘ra, ularni ta’sis-farmoyish, ta’sis- shartnomaviy hamda ta’sis etish usullariga bo‘lish mumkin. Ta’sis-farmoyish usuli bilan davlat mulkiga asoslangan korxonalar tashkil qilinadi. Bu usulning xarakterli xususiyati shundan iboratki, bunda 50 xo‘jalik yurituvchi subyekt davlat vakil qilgan shaxs tomonidan amalga oshiriladi. Davlat korxonalarini tashkil qilishning huquqiy asoslari O‘zRsi VMning me’yoriy hujjatlari asosida amalga oshiriladi. Ta’sis etish usuli bilan bitta shaxs ishtirokidagi tashkilotlar tuzilishi mumkin va, albatta, ularning faoliyati xususiy mulkka asoslanadi. Bunga misol akstiyadorlik jamiyatlari bo‘lishi mumkin. Shartnomaviy ta’sis etish usuli, ikki va undan ortiq ta’sischilar tomonidan o‘zlarining mulkiy ulushlarini birlashtirish yo‘li bilan xo‘jalik yurituvchi subyektning faoliyat yo‘nalishini belgilaydi shuningdek ularni tuzadi. Ushbu tashkiliy-huquqiy shaklga mas’uliyati cheklangan va qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlarni misol qilishimiz mumkin. Qonunda nazarda tutilgan hollarda tijoratchi tashkilot bo‘lmagan yuridik shaxs shu turdagi tashkilotlar haqidagi Nizom asosida ish olib borishi mumkin. Yuridik shaxsning ta’sis shartnomasi uning muassislari tomonidan tuziladi, ustavi esa tasdiqlanadi. O‘zRFKning 43-moddasi 4-5-qismlarida, ta’sis shartnomasida taraflar (muassislar) yuridik shaxs tashkil etish majburiyatini oladilar, uni tashkil etish sohasida birgalikda faoliyat ko‘rsatish tartibini, unga o‘z mol-mulklarini berish hamda uning faoliyatida ishtirok etish shartlarini belgilaydilar. Shartnomada foyda va zararlarni ishtirokchilar o‘rtasida taqsimlash, yuridik shaxs faoliyatini boshqarish, muassislarning uning tarkibidan chiqish shartlari va tartibi ham belgilab qo‘yiladi. Ta’sis shartnomasiga muassislarning kelishuviga muvofiq boshqa shartlar ham kiritilishi mumkin. Ta’sis hujjatlaridagi o‘zgartishlar davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab, qonunda belgilangan hollarda esa - davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni amalga oshiruvchi organ ana shunday o‘zgartishlar haqida xabardor qilingan paytdan boshlab uchinchi shaxslar uchun kuchga ega bo‘ladi. Yuridik shaxslar va ularning muassislari mazkur o‘zgartishlarni hisobga olib ish yuritgan uchinchi shaxslar bilan munosabatlarda ana shunday o‘zgartishlar ro‘yxatga olinmaganligini vaj qilib ko‘rsatishga haqli emaslar. N. Kozlova ta’sis shartnomasini konsensual fuqarolik-huquqiy shartnoma deb, uning maqsadi yuridik shaxsni tashkil etish va uning faoliyati davomida muassislarning o‘zaro munosabatlarini tartibga 51 solishga qaratilganligini ta’kidlaydi . Bundan kelib chiqib, ta’sis shartnomasi birinchidan, ham fuqarolik-huquqiy shartnomalarning bir turi sifatida uning tuzilish shakli konsensual shartnomaga xos bo‘lib, ikkinchidan, ta’sis shartnomasining asosiy xususiyati, muassislarning o‘zaro huquqiy munosabatlarini belgilab beruvchi asosiy hujjat hisoblanadi. Demak, ta’sis shartnomasi fuqarolik-huquqiy shartnomalarning bir turi bo‘lib, ushbu hujjat ta’sischilarning o‘rtasida yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solish bilan birga ushbu shartnoma ishtirokchilarning huquq va majburiyatlarini belgilab beradi. Shuningdek, ushbu hujjatning tarbiyaviy ahamiyatga ham ega ekanligini ta’kidlab, unda muassislarga yuklatilgan majburiyatlarni o‘z vaqtida bajarishlik hamda ularning jamiyat yoki shirkatning boshqaruvida qatnashish huquqini beradi. Xo‘jalik jamiyatlari faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslarida birinchi navbatda ularning ta’sis shartnomasi tuziladi va shu hujjatda ularning asosiy faoliyati hamda maqsadi belgilab qo‘yiladi. Tadbirkorlik faoliyatining turlari va tashkil etilish shakllari haqida ayrim olimlarning fikrlari mavjud. Xususan, V.Ya. Gorfikel va G.B. Polyanalar, barcha turdagi tadbirkorlik faoliyatini quyidagicha turkumlash mumkinligini qayd qiladilar: - faoliyat turiga qarab; - mulk shakliga qarab; - mulkdorlar soniga; - tashkiliy iqtisodiy va tashkiliy- huquqiy; - jalb qilingan ishchilardan foydalanish darajasiga va x.k.ga qarab belgilanadi. Umuman olganda, tadbirkorlik faoliyatining subyektlari umumiy tartibda ularning turkumlarga ajratilganligini va bunda ularning maqsadiga qarab uning tashkiliy-huquqiy asosini aniqlab olish imkoniyatini yaratadi. Shu asosda tadbirkorlik faoliyatining bunday turkumlanishi tadbirkorlik faoliyatining tashkiliyhuquqiy jarayonida uning biror bir turini to‘gri tanlash huquqini belgilaydi. Yuqoridagi fikrlar asosida tadbirkorlik faoliyatining subyekti sifatida ularni tan olish uchun, ularning quyidagi asosiy belgilariga e’tibor qaratish shart bo‘ladi. Binobarin, tegishli tartibda ro‘yxatdan o‘tkazish, o‘z ixtiyoridagi mulkka ega bo‘lishlik ya’ni mulkiy mustaqillik, huquq va muomala layoqatiga ega bo‘lishlik, tegishli soliq va boshqa mahalliy 52 yigimlarni to‘lagan bo‘lishi talab qilinadi. Ushbu qayd qilingan belgilar barcha tadbirkorlik faoliyati subyektlari uchun tegishli hisoblanadi. Ayrim adabiyotlarda yuridik shaxsning xarakterli belgilarini ham hisobga olish muhimligi qayd qilingan. Xususan, umumiy maqsadga erishishlik, yuridik shaxsning taraflar o‘rtasidagi munosabatlarda aniq huquqni ta’minlovchi tashkiliy birlik hamda tashkiliy strukturaga ega bo‘lishlik, o‘z ixtiyoridagi mulkka ega bo‘lishi, fuqarolik muomalasida o‘z nomidan harakat qilish imkoniyatiga ega bo‘lishi, majburiyatlar bo‘yicha mustaqil fuqarolik-huquqiy javobgarlikka ega bo‘lishini bildiradi. Demak, ushbu belgilarning har ikkala subyektda ham deyarli bir xil bo‘lishligi kuzatildi. Lekin shunday bo‘lsa-da, bular ichida tadbirkorlikni yuridik shaxs tashkil etish asosida tadbirkorlik bilan shugullanish huquqi berilgan subyektda biz bitta farqni kuzatdik, ya’ni yuridik shaxsning taraflar o‘rtasidagi munosabatlarda aniq huquqni ta’minlovchi tashkiliy birlik hamda tashkiliy strukturaga ega bo‘lishlik belgisi hisoblanadi. Ushbu belgilar tadbirkorlik faoliyatini yuridik shaxs tuzmasdan tashkil etish xususiy mulkdorga ancha qulay imkoniyatlarni beradi. Ularga asosan, kichik mulkdor hech qachon tadbirkorlik faoliyatini yirik mulkdor kabi amalga oshira olmaydi. Shuning uchun tadbirkorlik faoliyatining shaklini tanlashda mulk huquqining subyektlariga asosiy mezon bo‘lib, o‘z egaligida bo‘lgan mulkiga hamda faoliyatdan kutilayotgan natijalarni to‘gri seza bilishligi talab qilinadi. Umuman olganda, ushbu belgilarning mazmun va maqsadi bir xil bo‘lib, mazkur belgilar o‘ziga xos tartibda har bir tadbirkorlik subyekti uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Jumladan, har ikkala tashkiliy shaklda ham qayd qilingan belgilarning mazmun va mohiyatida tadbirkorlikning maqsadi daromad (foyda) olishga qaratilganligini ko‘rish mumkin. Shu o‘rinda biz N. Korshunova va N. Eriashvililarning fikrlariga ham qo‘shilamiz. Demak, yuqorida qayd qilingan ushbu belgilar asosida yuridik shaxsning tadbirkor ekanligini boshqa iqtisodiy munosabat ishtirokchilaridan ularni ajratib olishlikni bildiradi. I.Mankovskiy tijoratchi yuridik shaxsga nisbatan quyidagi ta’rifni bildiradi jumladan, u tijoratchi yuridik shaxs bu qonunda belgilangan tartibda huquqiy shaklga 53 ega bo‘lib, shu asosda bir yoki bir necha jismoniy yoki yuridik shaxslarga xos maxsus belgilarni o‘zida ifoda etish orqali tadbirkorlik faoliyatini mustaqil subyekt sifatida amalga oshirishga qaratiladi. Buning natijasida o‘zining moddiy ehtiyojini to‘liq qondirishga va shu bilan birga ushbu subyekt davlat va jamiyatning ehtiyojini ham qondirishga qaratilgan shaxs deb ta’kidlaydi. N. Korshunova va N. Eriashvili xo‘jalik shirkatlarini tijorat tashkilotlariga qiyoslab, ularda ishtirokchilarning qo‘shgan hissalarini taqsimlanishi asosida tashkil etish mumkinligini bildiradi. Lekin, Evropa kontinental huquq tizimida esa ushbu tashkiliy tuzilmalar kompaniya yoki firma, AQShda esa korporastiyalar deb yuritilishi ta’kidlaydilar. N. Mankovskiy, N. Korshunova va N. Eriashvililar tijoratchi yuridik shaxslarga nisbatan kengroq tushuncha berib, unda tijoratchi tashkilot eng avvalo o‘zining moddiy ehtiyojini to‘liq qondirishga qaratilganligini hamda qo‘shilgan hissalarning teng taqsimlanishi bilan xo‘jalik shirkatlarini ham tijorat tashkilotlariga xos subyekt ekanligini tushuntiradilar. “Akstiyadorlik jamiyatlari va akstiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘grisida”gi Qonunning 2-moddasi uchinchi qismida, jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab, yuridik shaxs huquqlariga ega bo‘lishi hamda jamiyatning ustavida o‘zgacha tartib qoida ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, u cheklanmagan muddatga tuzilganligi belgilangan. AJni tuzish uning o‘ziga xos usullari va ta’sis etish shartlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Uning tashkil etish usullari jamiyat yangidan ta’sis etish yoki mavjud yuridik shaxsni qayta tashkil etish (qo‘shib yuborish, birlashtirish, bo‘lish, ajratib chiqarish va qayta tuzish) yo‘li bilan tashkil etilishi mumkin. Shuningdek, akstiyadorlik jamiyatlari davlat mulki asosida yoki xususiy mulk asosida ham tashkil etilishi mumkin. Jamiyat muassislari akstiyadorlik jamiyatini tuzish to‘grisidagi ta’sis shartnomasini imzolagan yuridik va jismoniy shaxslar akstiyadorlik jamiyatining muassislari hisoblanadi. Davlat korxonasi akstiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda davlat mulkini tasarruf etishga vakolatli organ uning muassisi bo‘lishi mumkin. Shuningdek, davlat korxonasi 54 akstiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda ta’sis yigilishi o‘tkazilmaydi. AJning nizom jamgarmasi akstiyadorlar tomonidan akstiya uchun to‘langan to‘lovdan iborat bo‘ladi. Lekin, jamiyatni ta’sis etish shartnomasi jamiyatning ta’sis hujjati kuchiga ega bo‘lmaydi. AJning ta’sischislari o‘zaro shartnoma tuzish orqali birgalikdagi faoliyat olib borish haqida kelishuvga asoslanib, shu asosda ularning birgalikdagi faoliyat tartibi belgilanadi. Bundan tashqari jamiyat ustav kapitalining miqdori, akstiyalar turlari hamda ta’sischilarning huquq va majburiyatlarida belgilab qo‘yiladi. Tadbirkorlik faoliyatini akstiyadorlik jamiyatlari shaklida vujudga kelishi, akstiyadorlik jamiyatining davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi bilan bogliq, yuridik faktning sodir etilishiga asoslanadi. “Akstiyadorlik jamiyatlari va akstiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘grisida”gi Qonunning 17-moddasida jamiyat ro‘yxatdan o‘tish uchun ro‘yxatga oluvchi organga ustavni va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hujjatlarni taqdim etishi bilan amalga oshiriladi. FKning 44 moddasida yuridik shaxs qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi belgilangan. Ushbu qonunda mazkur subyektning fuqarolik huquqiga ega bo‘lishligini, tadbirkorlik munosabatlarida ishtirok etishini hamda ularning subyektiv huquqlarini amalga oshirish huquqini belgilab beradi. N.D. Egorov, I.V. Eliseevlar akstiyadorlik jamiyatining ustav kapitalini ko‘paytirish va uni kamaytirish quyidagi usullarda amalga oshirilishi lozimligini asoslaydilar: -amaldagi akstiyalarning nominal qiymatini oshirish yo‘li bilan; qo‘shimcha akstiyalarni joylashtirish, ya’ni yangi akstiyalarni chiqarish yo‘li bilan; -amaldagi akstiyalarning nominal miqdorini kamaytirish yo‘li bilan; -amaldagi akstiyalar sonini qisqartirish asosida. H.R. Rahmonqulov va S.S. Gulyamovlar: “tadbirkorlik bilan shugullanayotgan korxonaning asosiy maqsadi texnologik va tashkiliy xarakterdagi faoliyat sohasida rivojlanishga bo‘lgan uzluksiz intilish natijasida erishiladigan daromad imkoniyatlarini oshirish bo‘lib hisoblanadi. Bunga daromad olish ehtimolini baholash va boshqaruv 55 sifatini oshirish, ijod va tashabbusni ragbatlantirish, oqilona tavakkalchilik harakatlariga yo‘l qo‘yish, yaratuvchilik tavakkalchiligiga tayyor turish, korxonaning muammolarini inobatga olgan holda moslashuvchan tashkiliy tuzilma tashkil etish kabilar orqali erishiladi” - deb ta’kidlaydi. Demak, tadbirkorlik faoliyati butun bir kompleks munosabatalardan tashkil etilganligi sababli uning normalari barcha munosabatlarni qamrab ololmaydi. Shu sababli tadbirkorlik faoliyatining subyektlarini faoliyat turiga qarab ularning turlarini qabul qilinayotgan yangi Tadbirkorlik kodeksiga kiritish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Fuqaroning tadbirkorlik faoliyati subyekti sifatida harakat qilishi O‘z.R FKning 24-moddasida belgilangan. Unga ko‘ra, fuqaro (jismoniy shaxs) fuqarolik huquqiga ega bo‘lishi bilan yakka tadbirkor sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab tadbirkorlik faoliyati subyektiga ega bo‘lishligi belgilangan. Kichik tadbirkorlik faoliyatini yuritishning tashkiliy-huquqiy asoslari 2012 yil 2-mayda qabul qilingan “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘grisida“gi qonunning 5-moddasida ishlab chiqarish tarmoqlaridagi, band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan yigirma kishi, xizmat ko‘rsatish sohasidagi va ishlab chiqarish bilan bogliq bo‘lmagan boshqa tarmoqlardagi, band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan o‘n kishi, ulgurji, chakana savdo hamda umumiy ovqatlanish tarmoqlaridagi, band bo‘lgan xodimlarining o‘rtacha yillik soni ko‘pi bilan besh kishi bo‘lgan mikrofirmalar kichik tadbirkorlik subyektlari bo‘lishligi belgilab qo‘yildi. Ushbu qonuning 13-moddasida, tadbirkorlik faoliyati subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tegishli davlat organi tomonidan “bir darcha” prinstipi bo‘yicha va, qoida tariqasida, xabardor qilish asosida, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshirilishi belgilangan. Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 9 fevraldagi 66-son qarori asosida Tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi to‘grisida NIZOM tasdiqlandi. Ushbu Nizomda yuridik va jismoniy shaxslarni — tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi va muddatlari belgilandi. Nizom talablari davlat ro‘yxatidan o‘tkazilishi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladigan banklar va 56 kredit byurolari, ularning vakolatxonalari hamda filiallari, shuningdek nodavlat notijorat tashkilotlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazishga tatbiq etilmaydi. Nizomga asosan tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va qayta ro‘yxatdan o‘tkazish Davlat xizmatlari markazlari tomonidan amalga oshirilishi belgilandi. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish ushbu Nizomga muvofiq quyidagi usullardan biri bilan amalga oshiriladi: 1.Internet orqali yagona portalda; 2.O‘zi kelgan holda. Nizomning 32-bandida tadbirkorlik subyektini — yuridik shaxsni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish, qayta ro‘yxatdan o‘tkazish uchun ariza beruvchi ro‘yxatdan o‘tkazuvchi organga tegishlicha ushbu Nizomning 12 va 21-bandlarida nazarda tutilgan hujjatlarni, shuningdek davlat boji to‘langanligi to‘grisidagi ma’lumotlarni yoki belgilangan davlat boji miqdori to‘langanligi to‘grisida bank to‘lov hujjatining (keyingi o‘rinlarda to‘lov hujjati deb ataladi) nusxasini taqdim etadi. Korxonaning tashkiliy-huquqiy shakli mulkka nisbatan qonuniy egalik qilishi mulkdorning xo‘jalik faoliyatiga kirishish huquqini va uni amalga oshirishni belgilab, bunda korxona bir butun mulkiy majmua sifatida vudjudga kelishligini o‘zida ifoda etadi. Shu o‘rinda tadbirkorlik faoliyati subyektlarining o‘ziga xos umumiy xususiyatlarining mazmun mohiyati ham muhim hisoblanadi. Bular, -tadbirkorlik subyektlari bu shunday shaxski, u o‘z nomidan fuqarolik muomlasida ishtirok eta olishi; -tadbirkorlik faoliyati subyektlari tadbirkorlik asosida harakat qilishida maxsus huquq layoqatiga ega bo‘ladi va bunda uning umumiy huquq layoqati dispozitiv xarakterga ega bo‘lishligidan iboratdir. Navbatdagi tadbirkorlik subyekti bu xususiy korxona. Respublikada tadbirkorlik faoliyati subyektlarining xususiy korxona shaklini rivojlantirish xususida I. Karimov shunday degan edi, “islohotlarning Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|