Shartli belgilar
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Panama kanali
57 Panama kanali bo‘yida istehkomlar qurish uchun Amerikaga juda keng huquqlar bergan shartnomani imzoladi. Buning evaziga Panama 10 mln. dollar oldi va yiliga 250 ming dollar renta olib turadigan bo‘ldi. AQSH Panama kanali qurilishiga e’tiborini kuchaytirdi. Qurilish 10 yil davom etib, 1914-yilda tugallandi. Kanal AQSHning Atlantika okeani sohillaridan Òinch okean sohillariga boradigan dengiz yo‘lini ancha qisqartirib, AQSH uchun strategik va iqtisodiy jihatdan juda katta ahamiyatga ega bo‘ldi. 1910-yilda Buenos-Ayresda o‘tkazilgan IV Panamerika konferensiyasida Amerika Res- publikalari ittifoqi tashkiloti „Panamerika ittifoqi“ deb nomlandi va AQSH manfaati uchun niqob bo‘ldi. 1912-yilda prezident Òaft „dollar diðlomatiyasi“ siyosatini e’lon qildi. Bu siyosat, asosan, iqtisodi nochor bo‘lgan Lotin Amerikasi davlatlariga nisbatan qo‘llandi. „Yordam berish“ niqobi ostida sotib olish, davlat to‘ntarishlari uyushtirish oddiy holga aylanib qoldi. Lotin Amerikasini bo‘ysundirish uchun boshqa davlatlarga qarshi kurashda AQSH „Monro doktrinasi“ (VIII sinf darsligiga qarang. „Amerika amerikaliklar uchun“ shiori)ga tayanib ish olib bordi. Bu doktrinani Òeodor Ruzvelt AQSHga moslab talqin etdi. Unga ko‘ra, Amerika mamlakatlaridan birontasida tartibsizliklar doimiy tus olgan taqdirda xalqaro politsiya rolini bajarish AQSHning burchi bo‘lishi kerak edi. Shu tariqa „yo‘g‘on kaltak“ atamasi vujudga keldi. „Yo‘g‘on kaltak“ siyosati AQSHni „G‘arbiy yarimsharning politsiyasiga“ aylantirdi. AQSH XX asr boshlarida Xitoyga eks- pansiya qilishni kuchaytirib yubordi. Biroq, boshqa davlatlar Xitoyni o‘z ta’sir doi- ralariga taqsimlab olganlari sababli, AQSH uchun o‘z tovarlarini shu „ta’sir doiralari“ga olib kirishga, so‘ngra o‘zining tanho hukmronligini o‘rnatishga imkon beradigan doktrina topish zarur bo‘lib qoldi. 1899-yilda AQSH davlat kotibi Xey Buyuk Britaniya, Ger- maniya, Rossiya, Yaponiya, Fransiya va Italiyaga ayni bir maz- munda nota yubordi. Unda tarixga „Ochiq eshiklar va teng imko- niyatlar“ nomi bilan kirgan doktrina o‘z ifodasini topgan edi. Bu doktrinaga ko‘ra, AQSH Xitoydagi mavjud „ta’sir doira- lari“ni tan olardi. Ayni paytda esa Amerika tovarlari uchun shu „ta’sir doiralari“ni ochib qo‘yishni, ya’ni savdo-sotiq erkinligini talab qilardi. Shuningdek, biror-bir davlat Xitoyda savdo qilish Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|