Shartli belgilar

Panamerika ittifoqi
„Ochiq eshiklar va teng
imkoniyatlar“ doktrinasi

---

58
uchun hech qanday imtiyoz olmasligi zarur edi. AQSH Xitoyning
boshqa davlatlarga bergan imtiyozlarini Amerika kapitalining Xi-
toyga kirib kelishiga va Osiyoda o‘zining cheksiz hukmronligini
o‘rnatish rejasining amalga oshirilishi yo‘lidagi g‘ov deb hisoblardi.
Prezident V. Vilson tashqi siyosatda o‘zining yaqin o‘tmish-
doshlari qatori AQSHning dunyoda eng qudratli ta’sirga ega bo‘lishi
uchun kurashdi. Chunonchi, u bunday deb yozgan edi: „Yangi
davr arafasida turibmiz. Bu davrda biz amerikaliklar dunyoni
boshqarishimiz kerak“.
Ha, tez orada shunday bo‘ldi ham. Birinchi jahon urushi
AQSH maqsadlarining ro‘yobga chiqishiga imkon yaratdi.
Davlat departamenti
— AQSH tashqi ishlar vazirligi.
Doktrina
(lotincha — ta’limot) — siyosiy rahbarlik tamoyili.
Nota
(lotincha) — bir davlatning boshqa davlatga yozgan rasmiy
murojaatnomasi.
Savol va topshiriqlar
1. AQSH tashqi siyosati mohiyatini izohlab bering.
2. „Yo‘g‘on kaltak“, „dollar diðlomatiyasi“, „Monro doktrinasi“
iboralarining mazmunini tushuntirib bering.
3. Panama kanali qurilishi qay tariqa amalga oshirildi?
4. „Ochiq eshiklar va teng imkoniyatlar“ mazmuni haqida nimalar-
ni bilib oldingiz?
r
/
T
r
a
l
t
n
e
d
i
z
e
r
P
i
r
a
l
l
i
y
n
a
g
l
i
q
k
i
l
t
n
e
d
i
z
e
r
P
i
s
a
y
i
t
r
a
P
.
1
d
n
a
r
G
.
U
6
7
8
1
—
9
6
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
2
s
y
e
X
.
R
0
8
8
1
—
7
7
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
3
d
l
i
f
r
a
G
.
D
b
i
t
o
g
n
‘
o
s
n
a
d
y
o
4
—
1
8
8
1
i
d
l
i
r
i
d
l
o
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
4
r
u
t
r
A
.
h
C
4
8
8
1
—
1
8
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
5
d
n
e
l
v
i
l
K
.
S
9
8
8
1
—
5
8
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
6
n
o
s
i
r
r
a
G
.
B
3
9
8
1
—
0
9
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
7
d
n
e
l
v
i
l
K
.
S
7
9
8
1
—
4
9
8
1
t
a
r
k
o
m
e
D
.
8
i
l
n
i
K
-
k
a
M
.
U
1
0
9
1
—
8
9
8
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R






---

59
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida
Lotin Amerikasi davlatlari
Amerika qit’asi shartli ravishda Shimoliy
va Janubiy Amerikaga bo‘linadi. Ba’zan
Lotin Amerikasi iborasi ham ishlatiladi. Ma’lumki, Janubiy
Amerikani ispanlar va portugallar istilo qilgan edi. Ularning tili
lotin tilidan kelib chiqqanligiga nisbat berilib, bu materik Lotin
Amerikasi deb atalgan. Lekin Lotin Amerikasi Janubiy Amerikaga
nisbatan keng tushuncha. Unga Janubiy Amerikadan tashqari
Meksika (Shimoliy Amerikaning bir qismi) va Vest-Indiya ham
kiradi (ilovaga qarang).
Shimoliy va Lotin Amerikasining taraqqiyoti bir xil darajada
kechgani yo‘q. Shimoliy Amerikada joylashgan AQSH dunyoning
birinchi davlatiga aylangan bo‘lsa, Lotin Amerikasi taraqqiyotda
orqada qolib ketdi.
Buning asosiy sababi Lotin Amerikasi davlatlarini tashkil etgan
hukmron doiralar va ularning vakili bo‘lgan siyosiy arboblar kelib
chiqishiga ko‘ra ispaniyalik va portugaliyaliklar bo‘lganligi bilan
izohlanadi.
Ispaniya va Portugaliya bu davrda G‘arbiy Yevropaning iqti-
sodiy jihatdan taraqqiyotda orqada qolgan davlatlari edi. Bu ikki
davlat jamiyati hayotida o‘rta asr feodal tartiblarining hamon
saqlanib kelinayotganligi buning asosiy sababi edi.
Lotin Amerikasi davlatlari hukmron doiralari aynan shu ikki
davlatda hukm surayotgan o‘rta asr feodal munosabatlariga asos-
langan andozadagi tartiblarni o‘zlarida ham saqlab turganlar.
Chunki, xuddi shu tartiblar ularga hokimiyatni o‘z qo‘llarida
mustahkam saqlab turishning kafolati bo‘lgan o‘rta asr feodal
tartiblarining saqlanib qolganligi Lotin Amerikasida ham jamiyat
taraqqiyotining orqada qolishiga sabab bo‘lgan.
Lotin Amerikasida siyosiy jihatdan mustaqil bo‘lgan davlatlar-
ning tashkil topish jarayoni 1870-yilga kelib, deyarli tugallandi.
davomi
.
9
i
l
n
i
K
-
k
a
M
.
U
b
i
t
o
g
n
‘
o
s
n
a
d
y
o
6
—
1
0
9
1
i
d
l
i
r
i
d
l
‘
o
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
0
1
t
l
e
v
z
u
R
.
T
8
0
9
1
—
1
0
9
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
1
1
t
f
a
T
.
G
.
V
2
1
9
1
—
9
0
9
1
i
h
c
a
k
i
l
b
u
p
s
e
R
.
2
1
n
o
s
l
i
V
.
V
0
2
9
1
—
3
1
9
1
t
a
r
k
o
m
e
D