Siyasi Bİr fiGÜr olarak cemal abdül nasir kabyl Yerkiman Giriş

Mısır’ın ekonomik kalkınma modelinin gerilemesi

Nasır önderliğindeki Mısır hükümetleri 1957 yılında beş-yıllık sanayi planlarını yürürlüğe sokmuş, 1960 sonrasında ise tüm ekonomiyi beş-yıllık planlarla yönetmeye başlamıştır. Özel sektörün rejimle ilgili kaygıları özel mülkiyet altında olan Mısır Grubunun ve Bank Mısır’ın devlet eline geçmesiyle birlikte iyice kuvvetlenmiştir.1961 yılı ‘sosyalist kararlarıyla’ hemen, hemen tüm büyük ölçekli sanayi, bankacılık, Sigorta, yabancı ticaret şirketleri, pek çok otel ve büyük mağaza millîleştirilmiş ve bunun sonucunda da bu döneme dek korunmaya çalışılan devlet özel sektör ilişkisi gelişmiştir. Nasır yönetimi eski varlıklı sınıfların yani büyük toprak sahiplerinin, monarşi bürokrasisinin ve aristokratlarının pahasına, bu küçük grubun elinde toplanan büyük zenginliğin Mısır’ın ‘gerçek sahiplerine’ dağıtıldığı, tam bağımsız, milliyetçi bir kalkınma modeli doğrultusunda kurgulanan politikaları uygulamaya başlamıştır. Devletin tüm ekonomik faaliyeti eline aldığı 1961 sonrasında Mısır klasik bir ithal ikameci kalkınma modeli izlemeye başlamıştır. Bu model Mayıs 1962’de Nasır’ın ülkenin Meclisine sunduğu Milli Sözleşmeyle de açıklanmış ve iteletmeyi ekonomiyi kamulaştırmayı planlamıştır. Toprakları ve devlet varlıklarını millîleştirmek yolunda bir ekonomik politika benimsemiştir. (Kiremitçi, 2012, s.39). Nasır burada burjuvazi kesimi yok etmeyi ekonomiyi kamulaştırmayı planlamıştır. Toprakları ve devlet varlıklarını millîleştirmek yolunda bir ekonomik politika benimsemiştir.

1965’te problemler baş göstermeye başlamıştır. Tüm ithal-ikameci örneklerde olduğu gibi Mısır da büyük bir döviz sıkıntısı içine düşmüştür. İç piyasaya yönelik bu politika çerçevesinde devlet para kurunu aşırı değerli tutmuştur. Bu anlamda özellikle devlet işletmeleri için gerekli ana malzeme ucuza ithal edilebilecektir. (Tür, 2009, s.188).

Krizle karşılaşınca pek çok diğer ülke örneğinde de görüleceği gibi Mısır da dış borç almaya başlamıştır. 1957’den beri Sovyetler Birliği’nden alınan kredilerin genişletilmesini isteyen Mısır bu konuda başarılı olamayınca başka dış kaynaklara yönelmiştir. Tüm bu ekonomik kriz devam ederken 1967 Savaşı’ndaki korkunç yenilgi ülkeyi büyük bir ideolojik krize sokarken, aynı zamanda ekonomik kaynaklarını da son derece olumsuz etkilemiştir. 1967 Savası Mısır’ın Sina yarımadasını kaybetmesi dolayısıyla buradan gelen geliri de kaybetmesine, bu arada Süveyş’in geçici olarak trafiğe kapatılıp bu gelirin de kesintiye uğramasına ve turizmin azalmasıyla bu sektörden gelen dövizin kaybolmasına neden olmuştur. Dövize duyulan ihtiyacın çok yüksek olduğu bir dönemde bu kayıplar önemli olmuştur. (Tür, 2009, s.189).

Devlet Başkanı Mısırın önemli hükümet birimlerini yönetir ve politik elitin çivisidir. 1971 Anayasası Devlet Başkanına çok geniş yetkiler vermiştir. Geniş bir Devlet Başkanlığı bürokrasisi vardır. Devlet Başkanı bu bürokrasiyle devlette daha geniş kontrol sağlayabileceği düşünülmüştür. Devlet Başkanı bürokrasisi; kişisel danışmanlardan, arabuluculardan (Çözüm Bulucu) ve belli denetim fonksiyonuna sahip yardımcılardan oluşmuştur. Nasır zamanında Devlet Başkanlığı bürokrasisi; istihbarat bürosu, ekonomik planlama, başkanlığın güvenliği, idari kontrol ve dış ilişkiler bürolarına sahip olmuştur. (Kiremitçi, 2012, s.40).

Hayatının ve iktidarının son yıldırında bu tur ekonomik krizden sonra liderliğinin krizli noktasını yaklaştırmıştır. Buna rağmen onun dış politikadaki zaferi oldukça büyüktü ve Arap toplumları içerisinde Nasırın başarısını tekrarlayan başkan olmamıştır.

Karizmatik siyasi lider Nasır’ın iç politika uygulamaları Mısır özelinde meşruiyetini sağlamak için tek basına yeterli olmasa da önemli bir boyutunu oluşturmuştur. Cumhuriyet’in kurulması ve Mısır’ın kalkınma sürecine girmesi için izlediği sosyal refah iç politika, kadın haklarına verdiği önem, eğitim sürecinde atılımlar yapması Nasır’ın iktidarının meşru görülmesini sağlamıştır.

3.