Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** Ziyalılarımızın çoxu komformistdirlər. Amma bəla ondadır ki, onlar bu sözün özünü də bilmirlər.
654 *** O, tarixi aldatmaq istəyirdi, Xalqı aldatmaq olar, hakimiyyəti aldatmaq olar, nəhayət, yaşadığın Vaxtın, zamanın özünü aldatmaq olar. Amma Tarixi aldatmaq mümkün deyil. Gec-tez Tarix hər şeyi yerbəyer edir. Hərəyə öz payını verir, kimisə qaldırır, kimisə yerlə-yeksan edir, amma hər halda, yalançı dəyərlərin əsiri olmur.
İvasakinin "Yapon kinosunun tarixi" kitabında bir epizod məni sarsıtdı. İkinci dünya müharibəsi bitər-bitməz darmadağın olmuş, alçaldılmış Yaponiya dünya ictimaiyyəti qarşısına Venetsiya kino festivalına Midzoqutinin filmini tədim etməklə çıxır. Aktrisa Tanaka xatırlayır ki, konkurs baxışından əvvəl Midzoqutinin oteldəki otağına gəlir. Yapon kinosunun ən böyük sənətkarı Midzoqutini milli geyimdə – kimanoda, sandal çubuqlarını yandırıb dua edən görür. Allaha yalvarırmış ki, qələbə qazansınlar. Aktrisaya deyir: Biz məğlub olmuş, alçaldılmış, amma məğrur ölkənin övladları – kinomuzu dünyanın mühakiməsinə çıxarmışıq. Allaha yalvarırdım ki, bizə zəfər əta etsin". Midzoquti xalqının ruhunun qələbəsi üçün dua edirmiş. Bu qələbəylə ümidsizlikdən, bədbinlikdən çıxmaqları üçün dua edirmiş. O il Midzoqutinin "Ugetsu Monoqatari" ("Yağışdan sonra dumanlı ayın nağılı") filmi Venetsiya festivalının ən ali mükafatını – Qran prini qazanır.
Lev Tolstoyun fikri doğrudur: Millətçilik – alçaqların son sığınacağıdır. Heç nə millətə ifrat millətçilikdən çox zərər gətirmir. Faşizm, şovinizm bu həqiqətin parlaq təsdiqidir. Tolstoydan fərqli olaraq mən ifrat millətçilik ifadəsini işlədirəm, çünki millətçiliyin daha həlim, daha maarifçi şəkilləri müəyyən vaxtlarda və müəyyən şəraitdə faydalı da ola bilər. Xüsusilə də, kiçik xalqlar, əzilən millətlər üçün. 655 *** SSRİ-nin başqa xalqları üçün rus ideyası: İstəyirsinizsə, buyurun, özünüz olun… Amma bizim altımızda.
Nemət Azərbaycanda mövcud olan quruluşu faşist quruluşu, Milli Məclisin deputatlarını isə xain adlandırıb. İskəndər Həmidova sual veriblər ki, nədirsə çoxdan jurnalistləri döymürsünüz. Cavab verir ki, Ağamalı Sadiq Əfəndidən başqa bütün qalanlarını mütləq döyəcək və əlavə edib: – Mən demokrat deyiləm. Demokratiya yanvarın 1-də (?) bitdi, Nemət və onun kimilərlə ancaq zopa, dəyənək dilində danışmaq lazımdır. Partokratlar bu sözləri alqışlayır: İndi hakimiyyətdə olanlarla biz də vaxtilə gərək bu metodlarla mübarizə aparaydıq. Bütün bunlardan sonpa İskəndərin demokratik seçkilər haqqında sözləri lap qəribə görünür. Əcəb demokratiyadır – zopalı, dəyənəkli. Axır ki, nə? Repressiyalar, ya demokratiya? Ya 70 ildə keçdiyimiz riyakarlıq, fariseylik məktəbinin yeni dərsləri.
İşığımız keçdi, batareyalı radionu qurdum. Bizim köhnə xalq mahnıları səslənirdi – Nərminə, Qaragilə, Kəsmə şikəstə… Qaranlıqda Zemfira sakit-sakit ağlayırdı – bu mahnıları anası oxuyardı. İş yalnız mahnılarda və xatirələrdə deyil. İş yalnız keçmişdə deyil, indidə və daha da artıq Gələcəkdədir. Türkiyəyə getmək ərəfəsindəyik. Ürəyimdən daş asılıb. Vahid biletləri gətirdi – saat 4-də Türkiyəyə uçuruq, uzun müddətə. Vətənlə, doğma şəhərinlə, qohumların, yaxınların, dostlarınla, uzun illər yaşadığın həyat tərziylə vidalaşmaq asandır məgər? Getməyimizlə bağlı yüz cür şayiə çıxarıblar: "Hakimiyyətdən küsüblər, ona görə gedirlər", yaxud "çoxlu qızılları var, onları xərcləməyə gedirlər", ya da tamam tərsi: "dilənçi 656 kökündədirlər, pul qazanmağa gedirlər". Daş insanın böyrəyində olar, mənim ürəyimdədir. Türkiyəyə özüm-özümdən qaçıram. Məgər bizim istədiyimiz, gözlədiyimiz bu idi? İndiki hakimiyyətin rəhbərləri: "Biz tanklarla hakimiyyətə gəlmişik, bizi yalnız tanklarla devirmək olar" – deyirlər. Görünür, hakimiyyət davasında tanklar ən inandırıcı dəlildir. Məhz bu mükəmməl dəlildən 56-cı ildə Macarıstanda, 68-ci ildə Çexoslovakiyada, 79-cu ildə Əfqanıstanda, daha da əvvəl 20-ci ildə Azəbaycanda istifadə etdilər. Düzdür, 20-ci ildə tanklar yox idi, ayrı "dəlildən" – zirehli qatardan istifadə etməli oldular. Bəli, o vaxt Azərbaycana hakimiyyəti zirehli qatarla yeritdilər. Bu gün də demokratiyanı, ya antidemokratiyanı tanklarla həyata keçirmək istəyirlər. Belə "demokratiyadan" da, totalitarizmdən də daha betər riyakarlıqdır. Əgər İskəndər kimi demokrat olmağı istəmirsinizsə, bunu onun tək açıq deyin, heç olmasa riyakarlıq etməyin. Qəzetlərinizdə keçmiş "Bütün dünya proletarları birləşin" şüarı əvəzinə, "Həqq qəvinindir", yəni THakimiyyət güclünündürU şüarını yazın. Ancaq bir şeyi unutmayın. Həmişə ən güclüdən də daha güclüsü tapılır və sizi güc hesabına devirdiyi gün çığır-bağır salmayın: "Hardadır haqq-ədalət, demokratiya?". Ordadırlar. Siz onları dəfn etdiyiniz yerdə.
(Burda proqnozlaşdırdıqlarım cəmisi altı aydan sonra təsdiq olundu – sonrakı qeyd). *** Əbülfəz Elçibəyin yanında Qara Yanvarın ildönümünü necə qeyd etmək məsələsi müzakirə olunurdu. Bu hadisələrdə kimin günahkar olduğu barədə danışırdılar. Mən çıxışımda dedim ki, kimin nə dərəcədə günahkar olduğunu tarix müəyyənləşdirəcək. Biz bu gün kimin günahkar olduğunu
657 bilmirik, amma kimin günahsız olduğunu dəqiq bilirik. Heç bir günahı olmayanlar – şəhidlərdir.
Bəlkə də bəşər tarixində ilk serial "Min bir gecə" nağıllarıdır.
Hələ mən diriykən şahidi olduğum hadisələr haqqında elə uydurma xatirələr danışırlar ki, mat qalıram. Görürsən, bu hadisələrdə epizodik iştirak edənlərdən biri özünü baş qəhrəman kimi qələmə verir. Demədiyi sözləri indi cəsarətlə "xatırlayır", etmədiyi "igidliklərdən" danışır. Ümumiyyətlə, belə çıxır ki, sovet vaxtında hamı qəhrəman imiş və rejim ucdantutma hamını təqib edirmiş. Rüşvət üstündə tutulan da "millətçi, antisovet əqidələrim üçün cəzalandırılmışdım"- deyir. Sovet təqib sisteminin də qəribə xüsusiyyətləri varmış, demə. Qəribə bir şəkildə təqib edirmişlər adamları – təqib etdiklərinin başına nemətlər yağdırırlarmış – mükafatlar, adlar, orden- medallar, mənzil, bağ və s.
Yaşamaqdan bezmiş yazıçı intihar etmək istəyir. Onu bu addımdan saxlayan yeganə şey – ailə, övlad qayğıları deyil, yazmadığı əsərləridir. Həyata keçirmək istədiyi niyyətləridir. *** Ədəbyyat – özgələri özünün vasitəsiylə anlamaq cəhdidir. Öz taleyini, öz duyumlarını, fikirlərini başqasının həyatına şamil edərək onu da, hamını da başa düşə bilirsən. *** Həmişə daha gənc nəsil öz sələflərini inkar edir. O vaxta qədər ki, daha gənc nəsil yetişir və indi də onların özlərini inkar etməyə başlayır. O zaman həmin bu təzə inkar olunanlar əvvəllər inkar etdiklərinə üz tuturlar, vaxtilə bəyənmədiklərində dayaq nöqtəsi axtarırlar, həyatda yoxdurlarsa ruhlarından dəstək diləyirlər. Atalar və oğullar probleminin mahiyyəti budur. 658 *** Hər bir inqilab uğursuzların uğur qazananlardan qisas almasıdır.
Kommunist baxış sistemi hələ də şüurlara hakim kəsilib, ancaq sözlər dəyişib – "beynəlmiləlçilik" sözünü – "millətçilik" sözüylə, proletar həmrəyliyini – türk həmrəyliyi, Lenini – Rəsulzadəylə əvəz ediblər. Model isə eynidir – yenə də dünyaya dar baxış, dünyanın bütün mürəkkəbliyini, əlvanlığını sxemlərə, doqmalara, ehkamlara pərçim etmək cəhdi.
Ümumiyyətlə, ədəbiyyat tarixi varmı? Hər halda, az, ya çox dərəcədə dəqiq elm kimi mövcüddurmu? Daha da geniş götürsək, ümumiyyətlə, tarix varmı, ya o yalnız tarixçilərin bəhrəsidir? Mübahisəli məsələdir. Hər halda, ədəbiyyat tarixindən danışırıqsa, ayrı-ayrı yazıçılar var, onların əsərləri, fikirləri, hissləri, təcrübələri var ki, sözlərlə ifadə olunub. Ədəbiyyat tarixçilərinin işi isə bunları sistemləşdirmək, bu, ya digər konsepsiyaya uyğunlaşdırmaq, bu yazı axınını müəyyən məcraya salıb dövrləşdirmək, estetik, ictimai-siyasi, ideoloji sxemlər üzrə düzməkdir. Bax bu mücərrəd elm – ədəbiyyat tarixi məhz bu cür yaranıb. Tarix də belədir. Tarixdə xadimlər, hadisələr olub, onların əsasında monumental, amma şərti bir bina – Tarix adlı bina yapmaq isə tarixçilərin işidir. Bir çox hadisələr bizə məntiqsiz görünür. Çünki Tarix yoxdur, tarix haqqında kitablar var. Və bu kitab müəlliflərinin də hərəsinin öz baxışı və öz məntiqi var. Yenə də fikrim Stalinə ilişib qaldı. Pəsməndə, nimdaş stalinçilərin uğursuzluğu ondadır ki, stalinizmi dirçəltmək istəsələr də, bacarmırlar. Axı Stalin özü yoxdur. Stalinsiz nə stalinizm? (Aydındır ki, söhbət personal olaraq Stalindən yox, stalinizmin mahiyyətini ifadə edə biləcək Stalin tipli adamdan gedir). Nə qədər ki, yeni Stalin peyda olmayıb stalinçilərin heç bir şansı yoxdur. Amma əfsus ki, yeni Stalinin zühur etməsi tam real bir fərziyyədir. Yalnız müqəddəs 659 yer yox, lənətlənmiş yer də uzun zaman boş qala bilməz. Kimsə bu guşəni tutmalıdır.
Azad insan olmaq istəyirəm – nə kommunist, nə millətçi, nə sosialist, nə faşist, nə dinçi… Bütün təlimlərə maraq göstərən, fəlsəfi, siyasi, dini təlimlərlə müfəssəl tanış olan, amma heç birinin əsarətinə düşməyən insan olmaq istəyirəm. Həyatda da müxtəlif əqidəli adamlarla tanış olmaq istəyirəm. Onların baxışlarını qəbul etməsəm də, özümdən uzaqlaşdırmaq da istəmirəm. Amma əfsuslar olsun ki, insanlar siyasi əqidələrinə, dini inanclarına, milli mənsubiyyətlərinə görə bir-birindən məftilli çəpərlərlə ayrılıblar, bu çəpərləri aşıb bir "zonadan" o birinə keçmək çətindir. İnsanlar özlərinin özləriyçün yaratdıqları təkadamlıq ideloji kameralarda yaşamağa məhkumdurlar. Bunun bəzən çoxadamlı ideoloji baraklar olması məsələnin mahiyyətini dəyişmir. *** Paradoksdur, Türkiyədə tələbəm mənə həvəslə danışırdı ki, fransızlar Orxan Vəlinin şerlərini oxuyub maraq göstərməyiblər, "belə yazılar bizdə də var" deyiblər, "Divan ədəbiyyatı" isə əksinə onları çox cəlb edib. Məsələnin belə qəribə qoyuluşu Azərbaycanda da var. Qərbi qəbul eləməyən, onun mədəni və estetik dəyərlərinə yuxarıdan aşağı baxan adamlar bəzən öz milli ədəbiyyat və sənətimizdə hər hansı hadisənin qiymətini Qərbin onu dəyərləndirməsində görürlər. Onlara elə gəlir ki, guya Qərbin bu təqdiri mühafizəkar sənətin qiymətini artırır. Aydındır ki, avtomobilə vərdiş etmiş Qərb adamını Azəbaycanda bu miniklə heyrətləndirmək olmaz, fayton, qazalaq, ya öküz arabası Qərb adamına daha maraqlı gələ bilər. Macarıstanlı tərcüməçim Laslonun balaca oğlunu xatırlayıram. Onları Lahıca aparmışdıq və Laslonun oğlu at belində oturub ağlayırdı ki, vətənlərində onun sinifdaşlarının heç biri buna inanmayacaq, uzaq Qafqaz kəndində at belinə minməsini nağıl sayacaqlar. Amma bir avropalının ata bu
660 marağı o deməkmi ki, biz də avtomobillərimizi atıb arabada gəzməliyik. (Araba demişkən, Türkiyənin məşhur alimi, həkimi, Azərbaycanın dostu İhsan Doğramaçı əslən İraq türklərindəndir – son illərdə onları özlərinə türkman deməyə məcbur ediblər. Bilkənddə Füzuli yubileyi ərəfəsində İhsan bəylə görüşdüyümüz zaman bu yaxında İraqa getdiyimizi söyləmişdim. İraq blokadada olduğu üçün İhsan bəy: "Nəylə getmişdiniz?" – deyə soruşdu. Türkiyə tükrcəsində danışırdıq, odur ki, "Arabayla" – dedim. İhsan bəy yüngülcə qımışaraq: "Arabaya at qoşmuşdular, ya öküz? " – deyə soruşdu. Başa düşdüm ki, Türkiyə türklərin "avtomobil" yerinə işlətdikləri "araba" sözünün əleyhinədir).
Klassik Qərb musiqisi kasetlərini almışam, dinləyir, hey dinləyirəm. Gəncliyim ədəbiyyatın, kinonun cazibəsilə keçdi, qocalığımın təsəllisi, deyəsən, musiqi olacaq. Musiqi də müqəddəs kitablar kimi Tanrının insanlara ismarıcıdır. Bəlkə də musiqi hardasa Allahın emosiyaları, duyğularıdır və qəribədir ki, o, bu hisslərini dünyada emosiyalar sarıdan ən xəsis xalq olan almanlar vasitəsilə ifadə etmişdir – Bax, Hendel, Haydn, Motsart, Bethoven, Şubert, Şuman, Vaqner, Brams, Maler – bu hisslərin müxtəlif üslublu ifadəçiləridir. O biri tərəfdən də fransızların "Karmen" operası. Çağdaş bəstəçilərin musiqi dili nə qədər qəlizləşsə də, avanqardistlərin heç biri mənimçün Bize əsərinin ispan-ərəb əlvanlığını kölgədə qoya bilməz. Şuşada, Malıbəyli kəndində, Səkili bulağın yanında duyduqlarımı xatırlayıram. İsti yay günü "Üzeyir ömrü" filminin çəkilişində bir neçə dəqiqəlik qrupdan aralandım, corablarımı soyunub ayaqlarımı Səkili bulağa salladım. Bu an dünya mənimçün elə sərin, elə işıqlı, elə sakit və dinc idi ki, sanki musiqi dinləyirdim. Və o günlər içimi lim-həlim doldurmuş Üzeyir musiqisini də yox, nədənsə, Haydn 661 musiqisini dinləyirdim, sanki. Məhz Haydn musiqisini. Əgər mən bu mətni çağdaş Azərbaycanda – dünya mədəniyyətinə saymazyana yanaşan, Qərb dəyərlərini, ümumiyyətlə, mədəni dəyərləri, sənət dəyərlərini heçə çıxarmış bir ölkədə çap etsəm, məni, Allah bilir nələrdə suçlayacaqlar – ədabazlıqda, özünü mədəni göstərməkdə, xalqın real ehtiyaclarından uzaq olmaqda, bilmirəm daha nədə. "Biz nə hayda, sən nə hayda", yaxud "vardı hər yarağımız, çatmırdı bir saqqal darağımız" və sairə bu kimi hikmətli kəlamlar eşidəcəkdim. Amma məsələ bunda da deyil. Heç də özümü musiqi bilicisi kimi göstərmək istəmirəm. Düzdür, musiqidən bir az başım çıxır, ona görə ki, müsiqi məktəbində oxumuşam. Doğrudur, bu sahədə uğurlarım olmayıb, birinci yəqin ona görə ki, müsiqiyə qabiliyyətim yoxdur, ikincisi də, bəlkə heç yerdə bu məktəbdə olduğu qədər musiqiyə nifrət aşılanmır. Musiqi təhsili alanlar əgər sonralar da bu sənət növünə sədaqətli qalıblarsa, igid adamlardır. Çünki musiqi təhsili müsiqinin cismini cərrah insanı yaran kimi yarır və insanın iç-içalatını görəndən sonra onun estetik gözəlliyindən zövq almaq çətindir. Nə isə…. Bəlkə də belə deyil. Sözdür də deyirəm. Amma qəribə odur ki, müsiqi məktəbində musiqiyə nifrət bəsləməsəm də, hər halda, xüsusi sevgim də olmadığı halda, demə, bu elə bir xəstəlik imiş ki, fəsadları çox sonralar meydana çıxacaqmış. İndi ahıl yaşımda musiqi xəstəsi oldum, heç kəsə öz "mədəniyyətimi" nümayiş etdirmədən tək-tənha, saatlarla klassik musiqini dinləməkdən daxili rahatlıq duyuram. Plaşa, köynəyə və kostyuma ayırdığım bütün pullarıma yüzdən artıq kaset aldım. Musiqi mənim yaralı yaddaşıma məlhəm qoyur. Elə bil, bu anlarda hər şeyi unuduram. O cümlədən onu da ki, mənim xatirələrimdə Haydnla bağlı Səkili bulaq indi düşmən tapdağındadır. Musiqi dinlərkən Allaha yaxın oluram, əbədiyyətə, saflığa yaxın oluram, bir sözlə, Tanrının emosiyalarını duyuram. Musiqi məktəbində harmoniya müəlliməmiz məni hey danlayırdı ki, septakkordla kvartseptakkordu ayıra bilmirəm. O
662 uzaq illərdə septakkordu kvartseptakkorddan ayıra bilməməyim mənə dərd olmuşdu. Nəhayət, bir dəfə təngə gəlib həmin o müəlliməyə dedim ki, mən iki akkordu ayıra bilmirəmsə, o da indiyəcən mənim adımı düz tələffüz edə bilmir, mənə Anar yox, Ənar deyir. Bu isə iki akkordu ayırmaqdan daha asandır. Bütün bunlar uzaq günlərin xatirələridir və necə də istərdim ki, o illərə qayıdım, həmin o sinifdə oxuyum, yenə də kvartseptakkordu septakkorddan seçə bilməyim və həmin o müəlliməmiz də yenə mənim adımı düzgün tələffüz etməsin.
*** Həmişə təəccüb qalırdım ki, musiqiçilər alətsiz-filan partituranı üzdən oxuya, daha doğrusu, eşidə bilirlər. Kağız üzərində yazılmış notlara baxıb orkestrin bütün alətlərinin necə səslənməsini dinləyə, tembrlərini, templərini təyin edə bilir və böyük simfonik əsəri təsəvvürlərində canlandırmağı bacarırlar. *** Türkiyədə müxtəlif televiziya kanallarında ölkə rəhbərlərini, başqa siyasətçiləri gülməli kuklalar şəklində nümayiş etdirirlər. (Sonralar bu Rusiyada da tətbiq olundu). Əvvəl-əvvəl bu məni – sərt puritan kommunist sistemində yetişmiş adamı – çaş-baş salırdı. Sonralar bu işin vacibliyini anladım. Siyasi xadimin karikatur kukla şəklində göstərilməsi cəmiyyət üçün də, elə onun özü üçün də (qürrələnməsin!) qat-qat daha faydalıdır, nəinki onun hər yerdə ucaldılmış monumental heykəlləri, yaxud öz şəkilləri fonunda çəkdirdiyi fotoları. SSRİ-də diri rəhbərlərə heykəl qoyur, ölümlərindən sonra bu heykəlləri uçururdular. Burda diriykən yox, yalnız ölümündən sonra heykəl qoyur və daha heç vaxt uçurmurlar.
Dəfələrlə deyirdilər ki, biz hakimiyyətə tankların üstündə 663 gəlmişik, bizi ancaq tanklarla devirmək olar. Belə də oldu. Özününüz qoyduğunuz qaydalardan nahaq şikayətçisiniz.
*** Heydər Əliyev siyasətdə qrossmeyesterdir, onun rəqibləri isə heç şahmat oynaya bilmir. O siyasi şahmat oynayır, onunla rəqabət aparmaq istəyənlər isə nərd oynayırlar – "ya bəxt" deyə zər atırlar.
Niyə görə mən bu kəmsavadlara öz vətənpərvərliyimi sübut etməliyəm? Nədi, bədbəxt vətənimizi məndən artıq istəyirlər, ya onun yolunda məndən çox iş görüblər? Belə bir təsəvvür oyanır ki, Allah onları Azərbaycan üzrə müvəkkili təyin edib, onlar ittihamçılardır, qalan hamı isə müttəhimlərdir. Səbəb? Səbəb eynidir. Bu hərəkat milli olmaqdan daha çox, sinfi, sosial hərəkatdır. Zahiri millətçilik isə lüm-penlərin ziyalılardan qisas almaları üçün ən əlverişli vasitədir. Nəyin qisasın alırlar? İndiyə qədər kölgədə ömür sürmələrinin? *** Əslində hər şey sərvətlərin, gəlirin yenidən bölünüb paylanması üstündədir. Talan olunmuşu talan elə – bəlkə də bütün xalqlar birbaşa, ya dolayı yolla bu Lenin-Stalin-Trotski sosializminin qanlı məngənəsindən keçməlidirlər. Digər tərəfdən başqa bir qanlı rejimin – Hitler natsizminin müdhiş təcrübəsini də bilməliyik ki, sadə bir həqiqəti dərk edək: rifahın yüksəlməsi üçün gərək özün zəhmət çəkəsən, işləyəsən, başqasını (başqa xalqı, başqa sinfi, başqa şəxsi) qarət etməklə əldə etdiyin dövlət, sərvət, bir gün burnundan töküləcək. Öz ifrat faşist millətçiliyi üstündə 45-ci ildə diz çökdürülən alman xalqı iflasa uğradı, amma məhv olmadı. Ona görə ki, qisasçılıq yanğısıyla yaşamadı, ağlayıb-sızlamadı, işləməyə başladı və özü öz gərgin əməyi sayəsində qısa müddətdə hər şeyə nail 664 oldu. Eləcə də yaponlar. Rusiya hələ ki, bunu dərk etməyib. Bizsə heç dərk etməmişik.
Əbülfəz Elçibəy hakimiyyəti bitdi. Mənim bu namuslu və bədbəxt idealistə səmimi surətdə yazığım gəlir. Bu anlayışın yaxşı mənasında Don Kixot idi (bir az bicliyi olsa da). Zahirən də Don Kixota oxşayırdı, xüsusilə də, Turqut Ozal – Sanço Pansoyla yan-yanaşı qoşa duranda. Hər halda, yazıq ona. Amma dövlət başçısı yazıqlıq duyğuları oyatmamalıdır. Hörmət, ehtiram, heyranlıq, ya da qəzəb, qorxu, nifrət, – hansı duyğu oyadır-oyatsın, bircə gərək xalqın yazığı gəlməsin ona. Yazığın gəldiyi adam sənə də, ölkəyə də rəhbərlik edə bilməz. Amma nə əkərsən, onu biçərsən. Heydər Əliyev həqiqətən zərgər dəqiqliyiylə işlədi. Televizorla siyasi oyunlara, ictimai rəyin hazırlanmasına, taktikasına baxıb heyran qalırdım. Son nöqtəni də bir mollayla keçirilən tədbirdə qoydu (bunu da televiziyayla gördüm). Molla kürsüyə çıxıb: "Şəhidlərirn ruhuna fatihə oxuyacam" – dedi. –Oxu, – dedi Heydər Əliyev. Amma fatihə əvəzinə molla Mutəllibovun dövründən danışmağa başladı, siyasi tövsiyyələr vermək istədi. Görünür, Əliyevi Mütəllibovla dəyişik salmışdı. Davam etdi: "Əbülfəz ona görə yıxıldı ki, Allahsız idi" – dedi. (Əbülfəz yazıq Allahsız imiş? Burda – Türkiyədə onu hətta "köy imamı"- kənd mollası adlandırırdılar). "Birinci yerə İslamı qoymasanız, sizin də aqibətiniz elə olacaq" – dedi molla Heydər Əliyevə. Əliyev kəskin şəkildə onun sözünü kəsdi: – "Sən fatihəni oxu" – dedi. Molla yenə siyasi mövzularda moizələrini davam etdirmək istəyəndə H.Əliyev elə bərkdən öskürdü ki, mollanın sözü boğazında qaldı və dərhal fatihə oxumağa başladı. Azəbaycan tragikomediyasının növbəti səhnəsi belə bitdi. *** Hər xalqla müəyyən bir heyvanın obrazını əlaqələndirirlər – 665 rus ayısı, ingilis şiri, fransız (qall) xoruzu, ispan öküzü. Almanlar donuzu sevir, hindlilər inəyə sitayiş edir, ərəbi dəvəsiz təsəvvür etmək çətindir. Çinlilər ilanı, türklər boz qurdu totemləşdirir. Sovet vaxtında Darvin təliminə görə bizi inandırırdılar ki, meymundan törəmişik. İndi isə deyirlər ki, Boz qurddan əmələ gəlmişik.
Keçmiş qayıdır – elə həmin mədhiyyələr dinmədən, məmnunluqla qəbul edilir.
Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|