So’z boshi

Tavsiya etiladigan adabiyotiar:

Қеримов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва усулиети. Т.. 2001. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва усулиети. Т., 2005. Kerimov Ғ.А. Sport kurashi nazariyasi va usuliyoti. T.. 2009.
Кожарский В.П.. Сорокин Н.Н. Техника классической борьбн. М.,
ФИС, 1978.
Матвеев Л.П. Осноин обшей теории спорта и системм подготовки споргсменов. Киев, 1999.
Петрунев А.А. и др. Подготовка квалифицированньхх борцов классического стиля. Красноярск, 1988.
Платонов В.Н. Обш*1я теория подготовки споргсменов в олимпийском спорте. Киев, 1997.
Современная система спортивной подготовки. Под. ред. Суслова Ф.П. и др.М .. 1995.
Теоретическая подготовка h o b w x спортсменов. Под. ред. Еуйлина Ю.Ф. и
др. М., 1981.


Yunon-rum kurashida texnik usnllarni tasniflash, tizimlashtirish va ularning atamasi
Umumiy qoidalar
Yunon-rum kurashida sportchining texnik harakatlari ko’p va turli-tumanligi sababli u boshqa sport turlaridari farq qiladi.
Yunon-rum kurashchisining texnik harakatlarini tanibga solish va ushbu sohada mutaxassislar o’rtasida muloqot qilish imkonini yaratish uchun kurash texnikasining tasnifi, tizimi hamda atamalari ishlab chiqilgan.
Tasniflash - biiimlarning u yoki bu sohasidagi ibir-biriga tobe tushunchalar
(sinflar, obyektlar, hodisalar) tizimidir. Tasnif obyektlarning umumiy beigilar va ular o’rtasidagi qonuniy bogMiqlikni hisobga olish asosida tuziladi. Tasniflash turli- tuman obyektlarda to’g’ri yo’1 tutishga yordam beradi hamda ular to’g’risidagi bilimlar manbai bo’lib hisoblanadi.
Har xil kurash usullarini ularning umumiy belgilariga qarab (tasniflarga) taqsimlash mutaxassislarga fan to’g’risidagi nazariy hamda amaliy bilimlarni rivojlantirishga imkon yaratadi va bir vaqtning o’zida bu bilimlardagi kamchiliklarni aniqlashga yordam beradi.
Kurash usullari o’rtasidagi ichki bogMiqliklar tizimlashtirish asosida ko’rib chiqiladi. Tizimlshatrish - bu kurash texnikasini bir tizimga solish, ma’lum bir tartibda joylashtirish, ma’lum bir ketma-ketlikni belgilash demakdir.
Tizimlashtirishda, tasniflashdan tarqli ravishda (chunki uning davomida ko’rib chiqilayotgan obyektlar uiarning o’xshashligi va o’zaro bog’liqligini hisobga olgan holda u yoki bu bo’linmaga taalluqli bo’ladi) obyektlar ularning ketma-ketligini aniqlash, belgilash uchun bir-biri bilan taqqoslanadi. Tizimiashtirish ushbu tasnifiy sxema imkoniyatlarini ochib beradi, uning kamchiliklariai ko’rsatadi.
Yunon-rum kurashini tasniflash va tizimlashtirishning vazifasi kurash mohiyatini aks ettirish hisoblanadi. Tasniflash va tizimlashtirishni tushuncha-larni (tashlash, o’tkazish, yiqitish, ag’darish va h.k.) aniqlash bo’yicha oldindan ish bajarilmasdan turib, amalga oshirilmaydi.
Yaxshi tuzilgan tasniflash ilmiy asoslangan atamalarni yaratish uchun aso asosi bo’lib hisoblanadi.
Kurash atamashunosligi - bu mutaxassislar o’zlarining ilmiy va pedagogik ish faoliyatlarida foydalanadigan atamalar yig'indisidir.
Mazkur ko’pgina fanlarni tasniflash va tizimlashtirish asosida tuzilgan atamashunoslik fan mohiyati to’g’risida ma’lumotlar beradi hamda maqsadli ravishda takomillashtirish imkoniyati mumkin. Bunday atamashunoslik ilmiy asoslangan atamashunoslik deb ataladi.
Shunday qilib, tasniflash, tizimlashtirish va atamashunoslik to’g’risida fikr
yuritilgan paytda, ulaming mana shu tartibda sanab o’tilishiga e’tibor berib, undagi tasniflash bo’yicha ish ketma-ketligini ko’rish mumkin. Ya’ni aw al tasniflash bajariladi, uning natijasida ma’lum bir tizim hosil bo’ladi. so’ngra esa uning asosida hamma kurash usullarining iliniy asoslangan nomlari (atamalari) beriladi.
Bellashuvning har xil turlari umumiy qonuniyatlarga (А.Р. Kupsov bo’yicha) ega hamda ular quyidagilardan iborat:

1. 
   Bellashuvda ikkita sportchi qatnashadi, ulardan har biri usullar yoki qarshi usullar yordamida o’z raqibi ustidan alabaga erishadi. Shunday qilib, kurashning har bir alohida daqiqalarida hujum qilayotgan va hujum qilinayotgan kurashchi, ya’ni usul yoki kombinatsiya bajarayotgan kurashchi va ustidan usul hamda kombinatsiya uyushtirilayotgan kurashchi mavjud (qarshi hujumni bajarayotgan kurashchi qarshi hujumchi deb ataladi).
   
2. 
   Har bir kurashchi harakat faoliyatining asosiy vazifalaridan biri - bu tanlaugan holatni saqlab turishdir.
   
3. 
   Hujum qilayotgan kurashchining vazifasi raqibning gilamga nisbatan holatini
   

o’zgartirish uchun uni muvozanatdan chiqarishdan iborat. Bunda kurashchilami bir- biriga nisbatan holatlari turli xilda o’zgarib turishi mumkin.

4. 
   Gilamga nisbatan holatni o’zgartirish shu bilan yengillshatiriladiki, bunda kurashchilarning gilamga qaratilgan oirlik kuchidan foydalaniladi.
   
5. 
   Raqib gavdasining maMum bir berilgan nuqtasiga zarur kuch berish (ya’ni kuch momentlarini hosil qilish, kuch juftligini yaratish, og’irlik kuchlari va inersiya momentlaridan foydalanish) har bir usulning biomexanikaviy asosini tashkil qiladi
   
6. 
   Usul kuch bo’yicha g’olib boMishga imkon beradi va bir nechta qismlardan iborat: tayyorgarlik harakati. ushlab olish, asosiy harakat, hujum hamda yakunlovchi holatlar.
   
7. 
   Har bir usul o’zgartirilishi va dinamik vaziyat hamda raqib xususiyatlariga qarab murakkablashtirilishi mumkin.
   
8. 
   Har bir usul o’zining marom —sur’at tavsiflariga ega. U bellashuvning u yoki
   

bu vaziyatlarida yoki butun bellashuvda o’zgartirilishi mumkin.

9. 
   Har bir usulni bajarish joyi kurash gilami o ’lcharilari bilan chegaralangan.
   

Har xil kurash turlarining mazmuni, alohida har bir kurash turida kurashchilarning harakatlari o’ziga xos xususiyatlarga ega ekanligiga qaramasdan, umumiy asosga ega va bir xil belgilariga qarab tasniflangan.
Shuning asosida А.Р. Kupsov tomonidan sport kurashi texnikasining yagona tasnifi va tizimi ishlab chiqilgan (2-jadval). Bunda laqat shu turga xos bo’lgan xususiyatlar saqlanib qolganidek, har bir turning o’ziga xos xususyaitlari to’liq saqlanib qolingan.
Yunon-rum kurashi texnikasi asosiy usullarining yagona tasnifi va tizimini ishlab chiqishda quyidagi vazifalar oldinga qo’yilgan:

• 
  kurash texnik harakatlari o’rtasidagi o’zaro boliqlikning turli-tumanligi va murakabligini ochib bergan holda uning mohiyatini aks ettirib;
  
• 
  gilamda sodir etilayotganlarni kurash turiga qiyosiamagan holda aks ettirish;
  
• 
  hamma kurash turlari uchun umumiylikni aniqlashga yordam berish;
  
• 
  har bir kurash turining o ’ziga xos xususiyatlarini saqlab qolish;
  
• 
  har bir kurash turiga boshqa turlardan (shu qatorda milliy kurashdan) eng yaxshi usullarni o ’zlashtirish imkonini yaratish;
  
• 
  asosiy texnika usullarini “ rnaktabdagi bajarish”ga tasniflash;
  
• 
  hamraa kurash turlari uchun umumiy bo’lgan texnika tushunchalari hamda
  

ta’riflarni tuzish va har bir turning umumiy tamoyillarga asoslangan atamashunosligini yaratishga yordam berish,
Yunon-rum kurashidagi yagona tasniflash va tizimlashtirishning asosiy xususiyati shundan iboratki. lining hamma darajalari har qaysi sport kurashi turi (shu qatorda milliy) texnikasining bosqichma-bosqich ifodasi hisoblanadi hamda ko’p sonli elementlami tartibga solishga yordam beradi.
Birinchi daraja - sinflar - kurash qanday holatda amalga oshirilayot-ganligini ko’rsatadi. Kurashning texnik harakatlari ham tik turishda hamda parterda bajariladi. Ikkinchi daraja - kichik sinflar - kurashda nima bajarilayotganligini (tashlash.
o’tkazish. adarish va h.k.) ko’rsatadi.
Uchinchi daraja - guruhlar - usul. ya‘ni hujum qilayotgan kurashchi-laming usullami bajarish paytidagi mumkin bo’lgan asosiy harakatlari turlari qanday bajarilayotganligini ko’rsatadi. Masalan, tashlashlar oldinga engashib. orqaga egilib, burilib va h.k. bajariladi.
To’rtinchi daraja - kichik guruhlar- mumkin bo’lgan qo’l bilan ushlab olishlar,
oyoqlar bilan harakatlanishlar hamda usuliami bajarishning boshqa xususiyatlarini, ya'ni guruh ichidagi usullaming o’zining variantliligitii ko’rsatadi.
Tizimning shunday tuzilishidan foydalanib, hamma usullar nomini hosil qilish hamda bajarish tnurakkabligining ortib borishiga qarab, ularni bir tartibda tizib chiqish mumkin. Bu ham tizim hisoblanadi. Gilamda bajarish mumkin boMgan har qanday texnik harakat ushbu tasniflash jadvaliga kiritilgan.
Usullar nomini shakllantirishda birinchi daraja, ya'ni tik turish yoki parterda bajarish ko’rsatilmaydi. Bu narsa nazarda tutiladi yoki agar gap ham tik turishda, ham parterda mavjud bo’lgan usullar (masalan, tashlashlar) to’g’risida borsa, ushbu hollarda qo’shimcha tushuntiriladi. Har bir usulning nomi ikkinchi darajadan, ya’ni kichik sinfdan shakllana boshlaydi.
Usullarning har bir to’Iiq nomlanishidan uchta tasniflash darajasiga muvofiq bo’lgan va shu tariqa ushbu usulning umumiy tizimdagi o’rnini ko’rsatib beruvchi uchta qism bo’lishi lozim.
Usuliarni ta’riflash uchun quyidagiiarni bilish zarur:

1. 
   Gilamda nima bajaritdi (tashlash, o’tkazish, adarish va h.k.), va’ni usul qaysi kichik guruhga taalluqh (2-daraja).
   
2.