Strateji marketinq planlaşdırılmasının idarə edilməsi. Marketinq planının tərtibi Marketinqin planlaşdırılması, onun forma və metodları

Strateji marketinq planlaşdırılması müəssisənin məqsədi, imkanları və resursları arasında, həmçinin onlarla bazar imkanları arasında uzun­müd­­dətli stabil tarazlıq yaradılması və bu tarazlığın saxlanması üzrə ida­rə­etmə prosesidir.
İllik marketinq planlaşdırılması məhsul çeşidi və ya konkret məhsul növü üzrə həyata keçirilir və cari il üçün marketinqin məqsədinin müəy­yən edilməsini, məhsul üzrə marketinq strategiyasının və kompleksinin tərtib edilməsini nəzərdə tutur.
Marketinqin planlaşdırılmasının nəticələri ğz əksini marketinq plan­larında tapır. Müəssisənin marketinq planları onun marketinq imkanla­rını, məq­səd bazar­larını və onun xüsusiyyətlərini, bu bazarlara yönəlik mar­ke­tinq stra­tegiyasını və marketinq fəaliyyətinin qiymətləndi­ril­məsi və nəza­rət kri­teriyalarını özündə əks etdirən rəsmi sənəddir.
Marketinqin planlaşdırılması formalarına uyğun olaraq marketinq planlarının iki forması: 1) strateji marketinq planları və 2) illik (məhsul üzrə) mar­ketinq planları vardır. Marketinq planlarında müəssisənin cari mövqeyi, məqsədi və hədəf göstəriciləri və onun qarşıya qoyulmuş məq­sədə və müəyyən edilmiş göstəriclərə nail olması üçün yerinə yetirməli olduğu fəaliyyət qeyd edilir.
Strateji marketinq planlarında müəssisənin uzunmüddətli məqsədi, inkişaf istiqa­mətləri və meylləri, həmçinin marketinq strategiyaları və bu sterategiyaların realizasiyası üçün tələb edilən resurslar əks etdirilir. Bu planlar adətən hər il ətraf mühitdə baş verən dəyi­şiklikləri nəzərə almaqla növ­bəti 3-5 il üçün strateji biznes vahid­lə­ri­nin və müəssisənin marketinq üzrə menecerləri tərəfindən tərtib olunur.
Hər il strateji marketinq planlarına yenidən baxılır və onun əsa­sın­da illik və ya məhsul üzrə marketinq planları tərtib edilir. İllik və ya məh­sul üzrə marketinq planları cari bazaar situasiyasının icmalını, cari il üçün bazar fəaliyyətinin məqsədini, konkret məhsul növü və ya məh­sul çeşidi üzrə marketinq strategiyasını əhatə edir. Bu planlar məhsul üzrə me­ne­cer­lər tərəfindən tərtib edilir.
Müəssisələrdə marketinq planlaşdırılarkən və marketinq planlarının tərtib edilərkən aşağıdakı tələblərə əməl edilməlidir:
- marketinqin planlaşdırılması fasiləsiz, dövri və sürüşkən proses formasında həyata keçirilməlidir. Başqa sözlə marketinq mühitində baş verən dəyişiklikləri və nail olunmuş nəticələri nəzərə almaqla vaxtaşırı (adətən plan ilinin sonunda) marketinq planlaşdırılması yenidən həyata keçirilməlidir;
- marketinq planlaşdırılması proseduru strateji problemlərlə məşğul olan ali rəhbərliklə taktiki məsələləri həll edən, tərtib edilmiş planların icrasına məsul olan menecerlər arasında dialoq funksiyasını yerinə yetir­məlidir;
- çevik və adaptasiya oluna bilən olmalıdır, ətraf mühitdə baş verən dəyişikliklərə vaxtında reaksiya verməlidir;
- planlaşdırma və mrketinq planları fəaliyyət növlərinin və məh­sulların prioritetliyini nəzərə almaqla resursların optimal bölüçdürül­mə­sini təmin etməlidir;
- planlaşdırmanı həyata keçirən şəxslərin səlahiyyətləri onların resursların bölüşdürülməsi sahəsində səlahiyyətlərinə uyğun olmalıdır
- planlaşdırmanı onun əsasında tərtib edilən planları icra edən şəxs­lər həyata keçirməlidir və s.
Marketinqin planlaşdırılmasında «yuxarıdan aşağıya», «aşağıdan yuxarıya» və «məqsədlər yuxarıdan aşağıya, planlaşdırma aşağıdan yuxa­rıya» metod­ların­dan istifadə edilir.
«Yuxarıdan aşağıya» planlaşdırma metodunda marketinq strate­giyası və resursların bölüşdürülməsi haqqında qərarlar müəssisənin plan­laşdırma bölməsi tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada hazırlanır və icra üçün müvafiq bölmələrə və strateji biznes vahidlərinə göndərilir. Bu metod­dan bir qayda olaraq mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sisteminə malik müəssisələr istifadə edirlər.
«Aşağıdan yuxarıya» planlaşdırma metodu qeyri-mərkəzləşdirilmiş planlaş­dır­ma prosesidir və burada marketinq planlaşdırılması aşağı pillə­lərdə həyata keçirilir, baxılmaq və təsdiq edilmək üçün müəssisənin rəh­bərliyinə təqdim edilir.