T texniki kolleci

2. Tərif. Bir düz xətt üzərində olmayan üç nöqtədən və həmin nöqtələri ardıcıl 
birləşdirən parçalardan ibarət həndəsi fiqura üçbucaq deyilir. 
Üçbucaq minimal n=3 sayda bucaqlara malik (tərəflərə) malik qabarıq n ibucaqlının ən 
sadə növüdür. ABC qapalı sınıq xəttini əmələ gətirən AB, BC, AC düz xətt parçaları 
üçbucağın tərəfləri , bu qapalı sınıq xəttin A,B,C təpələri isə üçbucağın təpələri 
adlanır.Üçbucaq
kimi işarə edilir və “ABC üçbucağı” kimi oxunur. Bəzən 
üçbucağın tərəflərini, onun qarşısında duran bucağa uyğun, kiçik hərflərlı də işarə 
edirlər. 
B 
a b 
b 
b
1 
A C 

---

48 
2 c 
A, B, C bucaqları üçbucağın daxili bucaqları adlanır. Hər bir daxili bucağa qonşu 
olan bucağa uyğun xarici bucaq deyilir. Üçbucağın hər bir təpəsində daxili bucaqla 
qonşu olan iki xarici bucaq var. Məsələn, A bucağının qonşu bucaqları 1 və 2 
bucaqlarıdır. 
Bir qayda olaraq ABC üçbucağının tərəflərinin uzunluqlarını a,b,c kimi uyğun kiçik 
h
ərflərlə işarə edirlər. Onda P=a+b+c uzunluq kəmiyyəti üçbucağın perimetrini, 
isə yarımperimetrini göstərir. 
İxtiyari ABC üçbucağının 
A, B, C bucaqları və a, b, c tərəfləri onun əsas elementləri 
adlanır. Əsas elementlərdən başqa üçbucağın köməkçi elementləri hesab olunan bəzi 
elementləri göstərək. 
Üçbucağın hər təpəsindən çıxan və bu təpənin qarşısındakı tərəfə perpendikulyar olan 
düz xətt parçasına üçbucağın hündürlüyü deyilir və uyğun olaraq h
a, 
h
b
, h
c
ilə işarə 
olunur. Üçbucağın hündürlüyü onun xaricinə də düşə bilər. Üçbucaqda hündürlük 
çəkilən tərəfə oturacaq deyilir. 
B B 
h
c
h
a 
h
b 
A 
h
b
C
D E C 
Üçbucağın hər hansı təpəsindən çıxan və bu təpə qarşısındakı tərəfin orta nöqtəsini 
birləşdirən düz xətt parçasına üçbucağın medianı deyilir və uyğun olaraq m
a
, m
b
, m
c
ilə işarə edilir.
Üçbucağın hər hansı buçağını yarı bölən və qarşıdakı tərəfi birləşdirən düz xətt 
parçasına üçbucağın həmin buçağının tənböləni deyilir və uyğun olaraq l
a
l
b
, l
c
ilə 
işarə edilir.
B 
l
c
B 
m
c
m
a 
l
a 
A 
A 
m
b
C 
l
b
C 
İxtiyari üçbucaqda hündürlüklər, medianlar və tənbölənlər bir nöqtədə kəsişirlər. 
Bütün üçbucaqlar çoxluğu bucaqlarına görə üç sinfə bölünür. 
1) 
İtibucaqlı üçbucaqlar. Bucaqlarının üçü də iti olan üçbucaqlara itibucaqlı üçbucaq 
deyilir. Tərifə görə 
A B 
B
C
A + A 
C 

---

49 
Olduqda 
itibucaqlı üçbucaq adlanır. 
2) Düzbucaqlı üçbucaqlar. Bir bucağı düz olan üçbucağa düzbucaqlı üçbucaq deyilir. 
Düz bucağı əmələ gətirən tərəflər katetlər, digər tərəf isə hipotenuz adlanır. Düzbucaqlı 
üçbucaqda hipotenuz katetlərin hər birindən böyükdür.Tərifə görə 
A B
B
C
A +
A C 
Olduqda 
düzbucaqlı üçbucaq adlanır. 
3) Korbucaqlı üçbucaqlar. Bucaqlarından biri düz bucaqdan böyük, açıq bucaqdan kiçik 
olan üçbucağa korbucaqlı üçbucaq deyilir. Tərifə görə 
A B
B
C
A + A C 
Olduqda 
korbucaqlı üçbucaq adlanır. 
Bütün üçbucaqlar çoxluğu tərəflərinə görə də üç sinfə bölünür. 
1) Müxtəlif tərəfli üçbucaqlar. Bütün tərəflərinin eyni uzunluq vahidində uzunluqları 
müxtəlif olan üçbucaqlara müxtəlif tərəfli üçbucaqlar deyilir. 
Tutaq ki, eyni uzunluq vahidi ilə ölçüldükdə ABC üçbucağının tərəfləri uyğun olaraq 
a,b,c müsbət ədədləri ilə ifadə olunur. Onda tərifə görə 
B 
c 
a 
b 
A 
 
 
 
2) Bərabəryanlı üçbucaq. İki tərəfi bir-birinə bərabər, üçüncü tərəfi isə bu iki tərəfdən 
f
ərqli olan bərabəryanlı üçbucaq deyilir. Tərifə görə 
Bərabər tərəflərə yan 
tərəflər, yan tərəflər arasındakı bucağa təpə bucağı, bu təpə qarşısındakı tərəf isə 
üçbucağın oturacağı adlanır. Bərabəryanlı üçbucağın oturacağına bitişik bucaqları 
bərabərdir. Bərabəryanlı üçbucaqda təpə bucağının tənböləni üçbucağın həm medianı, 
həm də hündürlüyüdür.

---

50 
3) 
Bərabərtərəfli üçbucaqlar. Eyni uzunluq vahidində tərəflərinin üçünün də 
uzunluqları bərabər olan üçbucağa bərabərtərəfli üçbucaqlar deyilir. Tərifə görə, 
t
ərəflərinin uzunluqları eyni uzunluq vahidində a,b,c ədədləri ilə ifadə olunmuşsa, 
onda 
münasibətləri doğrudur. Bərabərtərəfli üçbucağın tərəflərinin 
b
ərabərliyindən bucaqların bərbərliyi çıxır, bucaqlarının cəmi 180
olduğundan, 
h
ər bir bucaq 180
∶ 60
B 
A 
C 
İxtiyari üçbucaq, üçbucaqlar çoxluğunun bölündüyü altsiniflərin hansına mənsub 
olmasından asılı olmayaraq aşağıdakı təkliflər şəklində şərh olunan xassələri ödəyir: 
1) İxtiyari üçbucaqda böyük tərəf qarşısında böyük bucaq durur və tərsinə, böyük bucaq 
qarşısında böyük bucaq durur.
2) İxtiyari üçbucaqda iki tərəfin cəmi üçüncü tərəfdən böyükdür. 
3) İxtiyari üçbucaqda iki tərəfin fərqi üçüncü tərəfdən kiçikdir.