Tafakkur ziyosi

1 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги ПФ-4947-
сон Фармони // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент: 2017 йил, 6-сон, 70-модда, 20-сон, 354-модда, 23-сон, 448-модда.
2 Зарипов Л.Р. Умумий ўрта таълим мактабларида технологик тайёргарлик талқини // Педагогика журнали. – Тошкент, 2018 йил. - № 4. - Б. 94-100.
o‘ringa qo‘l mehnati pedagogik ahamiyati ilgari 
surilar edi. Kelgusida o‘qituvchi kadrlarni tayyorlash 
kasbiy mehnat faoliyati sohasida tayanch ta’limni 
ta’minlashi kerak bo‘lgan, oqibatda quyidagi 
yo‘nalishlar bo‘yicha amalga oshirilgan qo‘l mehnati 
o‘qituvchilarini tayyorlashga katta ahamiyat 
berilgan: umumpedagogik, metodik, maxsus. 
Bunda mutaxassislarni tayyorlash jarayonida 
yagona rejalar va dasturlar bo‘lmagan. 
II bosqich (XX asr 20-30 y.). Xalq ta’limi 
sohasidagi tubdan o‘zgarishlar (politexnizm 
tamoyilida umumiy pulsiz ta’lim) yangi maktab 
amaliy mehnat tayyorgarlikka ega politexnizm va 
tabiiy fanlar nazariyasi bilimlari bilan qurollangan 
o‘qituvchilarni talab qildi. Lekin o‘qituvchilarning 
kasbiy tayyorgarligi o‘sha davrda harbiy harakatlar, 
siyosiy qarashlarga ko‘ra ayrim o‘qituvchilar 
tomonidan pedagogik faoliyatning to‘xtatilishi, 
kam sonli pedagogik o‘quv yurtlari tufayli o‘ta quyi 
bo‘lib qolavergan. Bu davrda pedagogni o‘quvchilar 
mehnat ta’limiga tayyorlashning uchta asosiy 
tashkiliy shakli aniqlandi: mehnat, ishlab chiqarish, 
mehnat tarbiyasi va ta’limi bilan bog‘liq savollarning 
nazariy o‘rganilishi; o‘quv ustaxonalarida ishlash. 
III bosqich (XX asr 30-40 yy.). Maktabda 
o‘qitish tizimi joriy etilgan edi, unga ko‘ra fanlar 
asosi bo‘yicha bilimlarning belgilari o‘quvchilarning 
aniq mehnat topshiriqlari atrofida guruhlashgan. 
Maktab o‘quvchilari mamlakat sanoatlashuvi 
zaruriyatiga ko‘ra bir-biriga bog‘lanmagan 
PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA 
INNOVATSION TA’LIM

---

“TAFAKKUR ZIYOSI”
 
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son
26 
bilimlarni olgan, mehnat ko‘nikmalari esa 
politexnik xususiyatga emas, balki kosibchilik-
hunarmandchilik xususiyatiga ega bo‘lgan. Shunga 
ko‘ra, 1937-yilda maktabda mehnatga o‘qitish 
bekor qilingan. Tegishli ta’lim muassasalarida 
mehnat ta’limi o‘qituvchilari tayyorlash to‘xtatildi.
IV bosqich (XX asr 50-80 yy.). Qizg‘in texnik 
progress, ishchi kasblarga ehtiyojning ortishi 
umumta’lim maktab oldida o‘quvchilarni unumdor 
mehnatga tayyorlash muammosi qo‘yildi. 
1954-yilda o‘quvchilarni tayyorlash o‘quv rejasiga 
yangi fan – mehnat ta’limi kiritildi. “Umumtexnik 
fanlar va mehnat” mutaxassisligi bo‘yicha 
o‘qituvchilarni tayyorlaydigan industrial-pedagogik 
fakultetlar ochildi, ularga maktabda politexnizm 
tamoyilini qo‘llashga o‘qituvchilarni tayyorlashga 
yo‘naltirish xos. Mehnat o‘qituvchilarini tayyorlash 
quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha olib borilgan: ijtimoiy 
fanlar, umumpedagogik va psixologik fanlar; 
mehnatga o‘qitish metodikasi; umumtexnik va 
maxsus fanlar; turli praktikumlar. 
V bosqich (2017-yil dan hozirgi kungacha). 
Respublikamizda 2017-yilda umumta’lim 
maktablarida “Mehnat ta’limi” fani o‘rniga 
“Texnologiya” fani kiritilgan
3
. Fanning bosh 
maqsadi bo‘lib o‘quvchilarni bozor iqtisodi shart-
sharoitlarida mustaqil mehnat ta’limiga tayyorlash, 
kasbni tanlashni to‘g‘ri amalga oshirish, kasbiy 
vazifalarning ahamiyatini anglashga tayyor bo‘lgan 
keng bilimli, madaniy, ijodiy, tashabbuskor va 
tadbirkor shaxsni rivojlantirish va tarbiyalash 
hisoblanadi. 
Texnologiya o‘qituvchilari kasbiy tayyorgarligi 
muammolarining nazariy tushunilishi faqatgina 
muayyan metodologik yondashishlarning 
mavjudligida hal etilishi mumkinligi haqidagi 
taxminni tasdiqladi. Yondashish – nimanidir 
o‘rganish, ko‘rib chiqish (obyekt, jarayon, hodisalar) 
kimgadir ta’sir qilishdagi usullarning yig‘indisidir. 
Metodologiya – qaysidir fan, bilim sohasida 
qo‘llaniladigan metodlar yig‘indisi. Kerakli darajada 
shakllangan tashkil qilish tamoyillari va usullari 
tizimi barcha inson faoliyati turlarini boshqarish va 
qurish asosini tashkil qiladi. 
Tizimli yondashish yagona yaxlitlikni 
tashkil qiluvchi va mutaxassislarni tayyorlash 
funksiyalarini bajaruvchi o‘qitishning metodik 
tizimini loyihalashtirishni ko‘zda tutadi. 
Kompetentli – ta’lim natijasiga e’tibor qaratiladi, 
bunda o‘zlashtirilgan axborotning qiymati emas, 
balki insonning turli muammoli vaziyatlarda 
harakat qila olish qobiliyati ko‘rib chiqiladi, bundan 
kelib chiqqan holda ta’lim natijalari ta’lim tizimi 
doirasidan tashqarida ahamiyatli deb tan olinadi.