Taraqqiyot psixologiyasi va differensial psixologiyasi

8 - MA’RUZA- Перинатал давр ва чақалоқлик даври
Чақалоқлик даврининг умумий физиологик хусусиятлари. Апгар шкаласи бўйича физиологик холатни бахолаш. Чақалоқлик даврининг психологик характеристикаси. Чақалоқлик даври инқирози. Жонланиш комплекси.
Chaqaloqlik davrining umumiy fiziologik xususiyatlari.
Chaqalokda,ona,organizmi,bilan,anatomik,morfologik,va,konstitutsion bog’liqlik davri
tugagan,bo’lsada,birok;Udastlabki,daqiqalardan,boshlabok;mustaqil yashay olmaydi, onaga
fiziologik jixdtdan tobeligacha qolaveradi. Chaqlotq yashashi uchun organizmi talab tsiaadigan ovkdt, okrillar mazkur usish pallasida ona suti orkdli borib turadi. Bola onaning tsornida mu’tadil xaroratda, ozik, etarli darajadag i sharoitda, hatto, organizmning funktsional holati ham ona organizmiga bevosita boglik; holda yashagan bo’lsa, tutolishi bilanots birdaniga yangi, murakkab, k,iyin sharoitga tushib krladi.
Tugilgan chaqllok; havo bushligi va tavoning bosimiga duch kelishi sababli tabiiy talabga kura, uning nafas olishi va nafas chikdrishi o’zgaradi. Salktn, xdvo ok,imigatushishi bilan haroratning ta’siriga moslashish uchun harakat qiladi. Unda ovkdtlanish usuli va vositasi ham o’zgaradi, ya’ni plantsentar ozikdanish (ona organizmidan bevosita konga moddalar surilishi)dan oral ozikdanish (ovqat ogiz bushligi orqali me’da-ichakka borishi)ga utadi.
Chaqloq hayvonlarning bolalariga kdraganda, himoyaga muttojrok,, nochorrok bo’lib tugiladi. Tutolish arafasida unda nasliy yul bilan mustahkamlangan ayrim mexanizmlar, shartsiz reflekslar paydo bo’ladiki, bo’lar yangi xdyot sharoitiga moslashishni birmuncha engillashtiradi.
Chaqllok, tugilganda uning ovkdtlanish reflekslari ma’lum darajada shakllangan: asosan, surish, emish reflekslari uz vazifasini ado etishga tayyor bo’ladi. Chaqllokning labiga va tilining shilimshik, pardasiga biror qo’zg’atuvchi tegishi bilan unda ixtiyorsiz ravishda sulak ajrala boщlaydi. Ona kukragini emishda uning boshqa har qanday harakatlari sekinlashadi yoki mutlakr tustaydi. Psixologlar M.P.Denisova va N.L.Figurin chaqllok,- lardagi mazkur jarayonni chukur tadqiq; kdlib, "ovkdtga yunalish" reaksiyasi deb atadilar. I.P.Pavlov ta’biricha, bunda shartsiz reflekslar vujudga kelib, u idrok qilinadigan narsaga idrok qiluvchi organni qo’zg’atuvchi eng kulay yunalishda aks etadi. Natijada emish mexanizmining ta’siridagi xatti-tarakatlar qisman yoki butunlay tormozlanadi.
Chaqaloaning yangi sharoitda yashashini ta’minlovchi asosiy omil tugalishda unda vujudga kelgan tabiiy mexanizmlardir. U tashqi sharoit va muhitga moslashish imkonini beradigan, nisbatan etilgan nerv sistemasi bilan tugiladi. Tugilganidan boshlab mazkur reflekslar organizmda oson aylanishi, nafas olish hamda nafas chikarishni ta’minlaydi.
Birinchi kundanok, kuchli qo’zg’atuvchilarga nisbatan ko’zni qisish, pirpiratish, uning krrachigini kengaytirish yoki toraytirish mexanizmlari ishlay boshlaydi. Bu reflekslarni ximoya reflekslari deyiladi.