Taraqqiyot psixologiyasi va differensial psixologiyasi

Motiv – shaxsdagi u yoki bu xulq – atvorga nisbatan turgan moyillik.
Mardlik – o`zini puxta bilish dadillik, qatiatlik, chidam va toqat paytlarida namoyon bo`ladigan kuchli iroda.
Nutq – ovoz berilgan til, u yoki bu til belgilarini anglatuvchi ovoz signallarining inson tomonidan qo`llaniladigan tizimidir.
Ong – hayvonlar psixikasidan farqli ravishda butun inson psixikasini ifodalashda foydalaniladigan termin. Inson psixikasi (ong) belgililik (ong «hujayrasi» belgilarning murakkab tizimini hosil qiladi), qurollilik (istagan ong birligi predmetlar dunyosini aks ettirish vositasi sifatida foydalaniladi), predmetlilik (tashqi dunyo elementlari bilan mutanosibligi va qat’iy uyushganlik (belgilar va qurollar tizimi ko`plab o`zaro mutanosib kategoriyalarni vujudga keltiradi) xususiyatlari bilan xarakterlanadi.
Ongsizlik anglab bo`lmaydigan – aniq, ravshan anglash nazorati uchun predmet bo`la olmaydigan ko`plab psixik hodisalar to`plami. Ongda har bir daqiqada bir vaqtning o`zida cheklangan miqdordagi tasavvurlar bo`lishi mumkin (o`rtacha taxmin qilishlaricha 7Q2). Bunda ushbu damdagi anglanmagan tasavvurlarni biz aniq ong zonasiga oson «chaqirishimiz» mumkin («hohlaganing uchun eslading»), lekin juda ko`plab psixik boshqarib turuvchilar (regulatorlar) shunday ishlaydiki, bunda inson na faqat o`z-o`ziga hisob bermasligi mumkin, balki buni u hattoki hohlagan taqdirda ham uni qila olmaydi. Masalan, soatning aylana shakldagi tsiferblatini idrok qilayotganda bizning ko`z qobig`imizda aylana emas, balki ellips (agar soatga yondan qarasak) hosil bo`lishi mumkin, biroq soat qanday holda tursa ham biz tsiferblatni «aylana» sifatida idrok qilamiz. Na faqat sub’ekt idroki tomonidan anglana olmaydigan, balki psixologiyada yangi shug`ullanayotgan kishi uchun ham tushunarsiz bo`lgan bu geometrik ma’nodagi hol psixika mexanizmlari tufayli ro`y beradi (qarang: doimiylik idrok xossasi sifatida) hissiyotlarning ba’zi qismlari («yaxshi», «madaniyatlilik» bilan sig`isha olmaydiganlarini) ongdan siqib chiqariladi, lekin Z.Freyd ta’limotiga ko`ra, ular hatti-harakatni sezilarli holda boshqarishda davom etaveradi va hattoki ichki ziddiyatlarga va asab kasallariklarini ham keltirib chiqaradi. Psixoanalizning (bu termin freydizm tomonidan mustahkam o`rnashib qolgan, shuning uchun har qanday psixika tahlilini (analizini) psixoanaliz deb atamaslik kerak) psixoterapevtik amaliyoti shunga asoslanganki, siqib chiqarilgan hissiyotlarni topib anglash predmetiga aylantirish lozim. Bu psixoanalitikdan juda katta va o`tkir mahoratni talab qiladi (o`zini shunday deb hisolaydiganning ko`pchiligi, afsuski, nafaqa bu borada malakasiz, balki manfaatparast hamdir).
Orzular – insonning kelajak to`g`risidagi, xayoliga kelgan va u uchun muhimroq ehtiyojlar va qiziqishlarni ro`yobga chiqarish borasidagi rejalaridir.
Optatsiya –(lotincha so`z – ortatio – xoxish, tanlov) tanlov bosqichi. Odam tomonidan professional taraqqiyotning bosqichi tanlanishidir deb e’tirof etiladi. 11-12 yoshlar, 14-18 yosh davrlarni o`z ichiga oladi.